Memoria Xustificativa. Xustificación do título proposto, argumentando o interese académico, científico e profesional do mesmo

Transcription

1 Modelos de Memoria Xustificativa e Memoria Económica (Orde de 20 de marzo de 2012 que desenvolve o Decreto 222/2011, sobre autorización de titulacións oficiais no Sistema Universitario de Galicia) Memoria Xustificativa Xustificación do título proposto, argumentando o interese académico, científico e profesional do mesmo O título que se presenta, Máster Universitario en Enerxías Renovables, Cambio Climático e Desenvolvemento Sustentable (MERCCYDS), constitúe unha substitución e mellora do Máster Universitario en Enerxías Renovables e Sustentabilidade Enerxética (MERYSE) que a USC levaba ofertando desde o curso 2007/08, e que ten como obxectivo a súa substitución no Curso Despois dunha profunda avaliación da oferta previa, e co fin de adaptar esta a as novas directrices mundiais en temas de sustentabilidade e enerxías renovables, proponse un título máis equilibrado, cun maior contido en temas de sustentabilidade, eficiencia enerxética e cambio climático. A maiores fortalécese a vocación internacional do mesmo coa inclusión da materia Seminarios Formativos centrada en impartir de seminarios de expertos internacionais en temas e novidades de interese no ámbito da titulación así como o establecemento de estreitas relacións de colaboración con países iberoamericanos, europeos e africanos. Tamén, e coa intención de potenciar o perfil profesional do mesmo, cubrir as carencias detectadas na súa anterior avaliación e atender as demandas de parte do alumnado, empresas e institucións, inclúense as materias de Prácticas Externas e Seminarios Formativos. A orientación da presente titulación é dobre, investigadora e profesional. A orientación profesional está vinculada ao interese e compromiso de numerosas empresas do sector que colaboran asiduamente tanto na docencia de materias de carácter técnico e profesional como na titorización de traballos fin de Máster, algúns dos cales se realizan directamente no seo nas empresas e/ou a Administración. A orientación investigadora vén ancorada á existencia dun doutoramento en Enerxías Renovables e Sustentabilidade Enerxética, único no Sistema Universitario de Galicia así como polos máis de dez grupos de investigación asociados. Ambas as orientacións está avaladas polo número de titulados (profesionais, alumnos de doutoramento e doutores) que provenientes do Máster, están a desenvolver o seu labor profesional en empresas do sector, na administración e outros organismos; así como aqueles que están integrados en equipos de investigación tanto en centros nacionais e internacionais. O compromiso e a implicación do sector empresarial e institucional é tal que para redactar a memoria da proposta contouse tanto coas indicacións dos dos profesores externos profesionais do sector pertencentes a Gamesa, Endesa, Enel Green Power, Red Eléctrica Española, Genesal Energy, o Centro Tecnolóxico de Enerxía Distribuída (CETED), o Instituto Enerxético de Galicia (INEGA), FerroAtlántica, ou a Consellería de Medio Ambiente, como das dunha Comisión Asesora Externa formada por membros de empresas do sector e egresados do Máster, e creada para tal fin durante a elaboración desta Memoria. En canto ao interese académico e científico da proposta, constatar que a tendencia ao desenvolvemento sustentable das nacións coñeceu, ao longo da última década un auxe extraordinario á calor do progresivo esgotamento dos recursos enerxéticos convencionais, do impacto ecolóxico das fontes de enerxías fósiles e da notable concienciación social que acompañou a estes procesos. Neste sentido, merecen mención especial:

2 - A proposta de Nacións Unidas dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable (SDG, ) referendados en setembro de 2015 por 189 países e focalizados no horizonte de erradicación da pobreza. Entre os dezasete obxectivos expostos, aparecen ofertar enerxía limpa e dispoñible para cada habitante do planeta, ou motivar ás poboacións no desenvolvemento sustentable. Como primeira medida UNESCO puxo en funcionamento unha liña de acción para o desenvolvemento de Comunidades Sustentables (CLRLA), que auspicia de modo determinante a necesidade de formación de expertos como o son os nosos titulados, e na que algúns deles xa realizaron traballos fin de Máster. - As evidencias do cambio climático que impulsaron no ámbito mundial políticas tendentes a avanzar nunha maior sustentabilidade económica e ambiental, permitindo un veloz desenvolvemento das diferentes enerxías que compoñen a mestura renovable. Neste sentido, os últimos acordos do Cume do Clima asinados en París (SCP, 22 de abril de 2016) por 195 países, entre eles España, permite prever que, no noso país poténciese o uso das enerxías renovables. Para cumprir con este compromiso, os países deben incrementar fortemente o uso das enerxías renovables e potenciar o uso eficiente da enerxía e para iso faise imprescindible dispor de profesionais formados. - As perspectivas da Unión Europea que apuntan a un crecemento da importancia das enerxías renovables, propondo que en 2020 chéguese a unha achega das enerxías renovables ao consumo final bruto de enerxía dun 20 % a nivel comunitario. Ademais, na súa Folla de Ruta da Enerxía para 2050, a Unión Europea establece entre os seus obxectivos a longo prazo un marco estratéxico en materia de clima e enerxía para o período A realidade en España, e máis en particular en Galicia, onde a problemática enerxética reprodúcese con gran crueza dada nosa forte e crecente dependencia enerxética do exterior e a necesidade de cumprir cos compromisos internacionais de mitigación do cambio climático e contribuír á sustentabilidade social e ambiental. Por todo iso, e entendendo que Galicia estivo sempre en primeira liña na implantación de enerxías renovables converténdose na segunda Comunidade Autónoma en potencia eléctrica acumulada en base a renovables, e que non podemos deixar de lado a evolución que se espera rexistren tecnoloxías relacionadas coa acumulación (hidróxeno, novos materiais superconductores, etc.) nos próximos anos, Galicia, que dispón na actualidade de investigadores de referencia competitiva no sector, precisa da formación de persoal científico-técnico especializado que asegure unha implantación efectiva destas tecnoloxías, ao que sen dúbida contribúe xa, e contribuirá de maneira decisiva no futuro, a presente titulación. Por outra banda, tamén a nivel autonómico, o Goberno de Galicia, está a desenvolver un ambicioso Plan Estratéxico para a rexión (Plan estratéxico de Galicia ) baseado en principios de sustentabilidade e que ten como eixos principais o Crecemento sustentable, territorio, sector primario, a prioridade de Enerxía renovable eficiente, intelixente e non agresiva co medio ambiente e a paisaxe e o fomento dunha economía baixa en carbono. Con este Plan Estratéxico preténdese obter cinco resultados principais dos cales catro deles correspóndense totalmente cos obxectivos principais do noso Máster: - Aumentar o peso das renovables na mestura enerxética e favorecer o paso a unha economía de baixo nivel de emisión de carbono. - Crear unha auténtica industria da biomasa. - Redución da intensidade enerxética do tecido empresarial, promover o aforro e a eficiencia enerxética nas empresas, etc. - Aumento do aforro e a eficiencia enerxética nas infraestruturas públicas, incluídos os edificios públicos, e nas vivendas de protección oficial.

3 Polo tanto, e para o caso concreto de Galicia e compartindo o espírito da Estratexia de Especialización Intelixente (RIS3), este novo Máster debe ser: - Un espazo clave de concentración de esforzos, propostas e solucións ao crecente interese da sociedade pola implantación de programas orientados á mellora do medioambiente, a sustentabilidade, a saúde e a calidade de vida. - Unha oportunidade para establecer vínculos no tema das enerxías renovables e a sustentabilidade co mercado de fala hispano-portuguesa. Para elo este Máster aposta pola innovación en medioambiente e enerxía para mellorar a taxa de abastecemento e posicionar a Galicia como provedor de servizos e produtos de alto valor engadido e calidade contrastada e diferenciada nos sectores enerxético e do medio ambiente que mellore a súa comercialización e trazabilidade como elemento clave para desenvolver un estado de benestar global. Esta proposta entroncaría cos principais retos recollidos no RIS3 para Galicia e que son desenvolver novos modelos de: - Produción industrial sustentada no I+D+i como clave da competitividade e do coñecemento como base sólida para o fomento do emprego. - Xestión racional e sostible de recursos naturais e culturais baseado na innovación para axudar a converter a Galicia nun smart destination. - Vida saudable cimentada na mellora da calidade medioambiental, e polo tanto, na saúde. Para elo este Máster debe ser peza clave no apoio á xeración dunha estrutura produtiva e de investigación articulada en torno á eficiencia enerxética, a produción de enerxía limpa, á sustentabilidade, o respecto ao medioambiente, e á inversión do proceso do cambio climático. Paelo elo debemos: - Ser apoio ao desenvolvemento de proxectos de colaboración público-privada en Galicia, fomentado o cambio nun sector tradicional con potencial innovador non explotado e aproveitando a sólida base académica e potenciando a diversificación do sector desenvolvendo tecnoloxías asociadas ao aproveitamento enerxético do medio mariño, mellora na eficiencia no sector eólico ou facendo viable a explotación da biomasa mediante a mellora das tecnoloxías existentes, dos servizos, e a loxística. - Desenvolver en colaboración co tecido industrial modelos innovadores de prestación de servizos enerxéticos sostibles e de xeración de produtos de calidade que colaboren a reforzar as estruturas produtivas, á mellora do medioambiente, a saúde e o benestar. - Facilitar o acceso da cidadanía ao coñecemento dos beneficios da implantación de enerxías renovables e sostibles. - Axudar a dinamizar o sector produtivo e de servizos no ámbito das enerxías renovables. A nova titulación que se propón ten como obxectivo a extinción da que comezou a impartirse no curso 2007/08 no Campus de Santiago de Compostela, e que no último curso , e debido ós requirimentos normativos para a súa permanencia no mapa de titulacións do Sistema Universitario de Galicia (SUG), non puido ofertarse. Esta excepción que debe ser entendida en termos da baixada do impulso a nivel nacional e autonómico das enerxías renovables, o elevado paro xuvenil, a crise económica, a limitada difusión deste Máster e doutros Másteres da USC nas zonas de interese (resto de España, Norte de Portugal e rexión panamericana), e á diminución do número bolsas. A nova proposta é o resultado da experiencia adquirida nos cursos académicos nos que se impartiu o MERYSE, as demandas dos estudantes, as indicacións de Empresas e Institucións colaboradoras, e as recomendacións que a Comisión de Renovación de Acreditación do Máster realizou en febreiro do En esencia, realizouse unha reorganización dos contidos do actual Máster, motivada tanto por algunhas disfuncións que se detectaron en edicións anteriores, e introdución de novos contidos como unha necesidade de pór en valor coñecemento e tendencias

4 de maior actualidade, en particular aqueles relacionados coa sustentabilidade e o cambio climático. Tamén se reforzaron contidos cuxa necesidade se veu pondo de manifesto nos cursos anteriores, e elimináronse outros que se presentaban de maneira redundante. Finalmente, hai que destacar o esforzo que se realizou no segundo curso para facer partícipes ás empresas a través das prácticas e os talleres de proxectos industriais. Coa actual proposta pretendeuse a optimización das estruturas actuais do Máster guiándonos por principios xerais de economía e complemento da oferta académica, de racionalidade organizativa, de mellora da articulación interna do Máster, dunha adecuada coordinación de contidos, dunha relación coa contorna empresarial e de investigación en enerxías renovables e de internacionalización da oferta. De forma xeral realizouse: - Unha reorganización dos contidos do actual Máster coa posta en marcha das materias Fundamentos de enerxética e equipos de transferencia de enerxía e Instrumentación e electrotecnia nas que se introducen os contidos máis comúns e transversais ao resto das materias. - Unha ampliación no estudo das Enerxías Mariñas e Enerxías Hidráulica e Xeotérmica, e que se espera teñan un importante desenvolvemento nos próximos anos, especialmente en Galicia. - Unha introdución de dúas materias relacionadas directamente co cambio climático, tecnoloxías e instalacións de captura dos gases de efecto invernadoiro, GEI s, e enerxía e cambio climático. Neste apartado faise un esforzo tamén pola internacionalización dos estudos deste Máster ao promover a xestión de proxectos enerxéticos e solicitude de axudas dentro do Mecanismo de desenvolvemento limpo. - Unha actualización e mellora no ámbito da eficiencia enerxética e a sustentabilidade introducindo a materia de Eficiencia enerxética e construción sustentable onde se inclúen os temas de auditorías enerxéticas e certificacións en edificacións. - A introdución de materias como Bases de sustentabilidade e globalización e Comunidades sustentables e Agroenerxía que ao achegar unha visión das tendencias a nivel mundial en temas de sustentabilidade integral, reforzan a internacionalización da proposta. - Modificar completamente o derradeiro semestre do Máster anterior, reducindo o Traballo Fin de Máster (TFM) de 30 créditos a 15 créditos a favor de 2 materias obrigatorias, que xunto ao TFM conformarían un Aula Profesional, que favorecería unha maior integración co mundo laboral. - Crear un Aula Profesional onde a parte do TFM, inclúense dúas materias obrigatorias transversais que perfilen e complementen o carácter profesionalizante do Máster, axudando ao alumno no desenvolvemento do TFM. Así se: - Incorporan como obrigatorias as Prácticas Externas en empresas, organismos públicos ou privados, e en Grupos de investigación, con 12 créditos, e que se consideran fundamentais para que o alumno teña unha visión dos problemas actuais na industria e o estado do arte en investigación no campo das enerxías renovables e a sustentabilidade. - Propón unha materia on-line dedicada a Seminarios Formativos, 3 créditos, que serán impartidos por especialistas internacionais que permitirá afondar nas novidades do I+D+i, os produtos industriais, as novas iniciativas político-xurídicas e calquera outro tema de interese no ámbito do Máster. Trátase dunha proposta de alta transversalidade que abundará no carácter internacional da proposta. - A interrelación desta proposta con outros existentes a nivel europeo (Universidade de Milano Bicocca) para incluír a posibilidade de realización e recoñecemento dun curso de verán "GEM-Green Energy Management Summer School" por parte dos alumnos desta titulación e polos do Máster "Máster Energy and Environmental Risk Management" da Universidade de Milán, que posteriormente pode estenderse para o recoñecemento mutuo doutros módulos ou actividades formativas (incluíndo TFM), a incorporación deste Máster

5 nun proxecto de Máster Iberoamericano en Cambio climático, Enerxías Renovables e Sustentabilidade auspiciado polo Comité Especial de Unesco dedicado ao Desenvolvemento de Comunidades Sustentables ( ), a posibilidade de interactuar co Nelson Mandela African Institution of Science and Technology, co African Network for Solar Energy (ANSOLE), e o Bridging Africa, Latin America and Europe on Water and Renewable Energies Applications, e que axudarían a reconducir este Máster a un Erasmus Mundus Joint Máster Degree da Unión Europea na convocatoria Unha restruturación de materias por reorganización dos contidos no Plan de Estudos vixente, e lixeira diminución do cociente créditos obrigatorios/créditos optativos. Con esta proposta esperamos garantir o interese académico, científico e profesional do Máster para conseguir: a) Mellorar a formación do estudante en todos os campos das enerxías renovables, a eficiencia enerxética e a sustentabilidade preparándoo para desenvolver labores de investigación, desenvolvemento e innovación non só no plano académico senón tamén no industrial, converténdoo nun profesional cualificado e flexible. b) Aumentar a súa formación a nivel práctico, proporcionándolle a opción de desenvolver na Empresa, na Universidade ou noutras Institucións labores específicos relacionados coa actividade que cada unha delas demande. c) Proporcionarlle formación de calidade ao alumno en diferentes campos do exercicio profesional relativos á investigación, desenvolvemento e innovación e a outras actividades alleas a ela, que configuran a actividade a nivel empresarial e/ou académico. Referentes externos que avalen a adecuación da proposta a criterios nacionais e internacionais para títulos de similares características académicas Os principais referentes externos elixidos foron: - Libros brancos do Programa de Converxencia Europea da ANECA. - Diferentes plans de estudos de Universidades españolas, Universidades europeas e internacionais de calidade ou interese contrastado. O obxectivo formativo do Título que actualmente se imparte é cubrir as necesidades de profesionais no sector das enerxías renovables, que a sociedade demanda tanto na súa faceta empresarial como na de I+D+i. Trátase dun sector novo e puxante en clara expansión tecnolóxica e con razoables necesidades de profesionais con perfil investigador, ao que a nosa titulación contribuíu de xeito significativo nestes últimos anos. A Universidade de Santiago de Compostela puxo en marcha unha Aula de Enerxías Renovables no curso , o que constituíu o noso punto de partida, ao que se suma a experiencia docente e investigadora desenvolvida no marco do programa durante o nove anos que se estivo impartindo. Programas similares existen noutras universidades españolas e estranxeiras, aínda que cremos poder dicir que a nosa titulación adquiriu un perfil singular e diferenciou que a converte nunha proposta atractiva tanto no territorio nacional como na rexión Panamericana, onde ha sempre tivo alto nivel de aceptación. Ademais, e como mostra da aposta da USC pola eficiencia enerxética e a sustentabilidade, asinouse un acordo marco de cooperación con Energylab o pasado 7 de marzo do Este acordo, que establece un marco de actuación en diferentes ámbitos da eficiencia enerxética e a sustentabilidade, beneficiará sobre todo aos alumnos de grao, Máster e doutoramento.

6 No momento actual, un importante número de Universidades Públicas de prestixio ofrecen estudos semellantes, ofertando nalgúns casos títulos propios. Con idéntico nome Máster de Enerxías Renovables e Sustentabilidade Enerxética debemos mencionar os das Universidades de Barcelona e Cádiz de 60 créditos, o da Universidade de Zaragoza de 75 créditos. Outros Másteres teñen un carácter máis específico como o Máster Universitario en Enerxías Renovables: Xeración Eléctrica de 72 créditos da Universidade Pública de Navarra, o Máster Universitario en Integración das Enerxías Renovables no Sistema Eléctrico da Universidade do País Vasco de 60 créditos ou o Máster Universitario en Enerxías Renovables, Pilas de Combustible e Hidróxeno da Universidade Internacional Méndez Pelayo. De 60 créditos. Outros Máster son máis xerais como o Máster Universitario en Enerxía e Sustentabilidade de 70,5 créditos da Universidade de Vigo ou os Másteres de Enerxía da Universidade Complutense e o de Cambio Climático y Desarrollo Sostenible del INIECO de Madrid de 60 créditos. A maiores, e de forma máis xeral, revisáronse os programas académicos da: - Universidade de Sevilla: Máster Universitario en Enxeñaría Ambiental. - Universidade Politécnica de Madrid: Máster Universitario en Enxeñaría Ambiental e Máster Universitario en Enxeñaría da Enerxía. - Universidade Politécnica de Valencia: Máster Universitario en Tecnoloxía Enerxética para o Desenvolvemento Sustentable e Máster Universitario en Enxeñaría Ambiental. - Universidade do País Vasco: Máster Universitario en tecnoloxías e sistemas fotovoltaicos, Máster Universitario en Enxeñaría Enerxética Sustentable, Máster Universitario en Enxeñaría de Materiais Renovables, Máster Universitario en Integración das Enerxías Renovables no Sistema Eléctrico, e Máster Universitario en Investigación en Eficiencia Enerxética e Sustentabilidade en Industria, Transporte, Edificación e Urbanismo. - Universidade de Zaragoza: Máster Universitario en Enerxías Renovables e Eficiencia Enerxética. - Universidade Politécnica de Cataluña: Máster Universitario en Enxeñaría en Enerxía. - Universidade de Valladolid: Máster de Enerxía: Xeración, Xestión e Uso Eficiente. - Universidade de Oviedo: Máster Universitario en Enxeñaría Enerxética. Como exemplos de boas prácticas pode sinalarse no ámbito europeo, Másteres similares das universidades de Turín, Milano-Bicocca, Toulouse e Tubinga, coas que temos acordos de colaboración a través de programas europeos (Erasmus). Requisitos xerais Xustificación do interese socioeconómico para a Comunidade Autónoma - Estudo sobre a incidencia e beneficios xerais e económicos derivados do novo ensino (xustificación da oportunidade da titulación). O mantemento do nivel de desenvolvemento da sociedade actual, tanto no referente de investigación básica, como á aplicada, como a nivel industrial, precisa de profesionais altamente cualificados, flexibles na súa concepción formativa, interdisciplinares e comprometidos. En calquera proceso de investigación ou desenvolvemento da produción de bens de consumo, pero tamén de equipo no campo das renovables e a sustentabilidade enerxética faise necesaria a participación nalgún momento dun profesional altamente cualificado e con amplos coñecementos no campo.

7 Por conseguinte, este novo Máster constitúe unha ferramenta básica para formar profesionais que poidan acceder ao mercado de traballo con totais garantías, tanto no sector público, como no privado. Constitúe, ademais, un itinerario formativo apropiado para acceder á realización dun doutoramento en Enerxías Renovables e Sustentabilidade Enerxética, único en Galicia e, con iso, poder acceder tamén, a postos de traballo altamente cualificados no sector produtivo relacionado coas renovables e a sustentabilidade dentro do campo do I+D+i. Os beneficios do Máster Universitario en Enerxías Renovables, Sustentabilidade Enerxética y Cambio Climático (MERSEECC) xorden da importancia crecente que o sector das enerxías renovables, a eficiencia enerxética e a sustentabilidade, todos eles conceptos necesariamente ligados, van ter a nivel mundial, e máis concretamente en Galicia. Coñecedores do proceso que o Goberno de Galicia está a desenvolver no seu Plan estratéxico de Galicia , e que ten como eixos principais o crecemento sustentable, a enerxía renovable e o fomento dunha economía baixa en carbono, a USC asume un enorme compromiso social para formar profesionais altamente cualificados no sector, recollendo na estrutura do seu Máster catro do cinco grandes obxectivos recolleitos neste Plan estratéxico. Ademais, coa renovación da estrutura, os contidos e a filosofía do Máster, este convértese nun referente único e estratéxico no Noroeste ibérico (Galicia, Asturias, León e Norte de Portugal). Isto, unido á situación xeográfica privilexiada e prestixio histórico do Campus de Compostela permite a captación de alumnos non só da Comunidade Autónoma, senón tamén do resto do Estado e converte a este Máster nunha oferta atractiva para a comunidade panamericana, converténdose en imprescindible para a demanda de cadros científicos deste nivel tanto para fins académicos (Universidades e centros de investigación) como empresariais nos diferentes sectores de enerxías renovables cuxo interese xa quedou acreditado. - Carácter esencial ou estratéxico: resposta a necesidades prácticas e científicas do SUG. O Máster que se propón, e debido ao seu carácter marcadamente profesionalizante e transversal, non só responde as necesidades prácticas e científicas do SUG, senón tamén ás necesidades dunha sociedade galega cada vez máis comprometida, e por tanto máis necesitada, de profesionais capacitados no campo das enerxías renovables, a eficiencia enerxética e a sustentabilidade. Este amplo espazo, onde conviven Universidade, Empresas e Institucións, e por tanto a sociedade, é o que este Máster quere ocupar para poder ofertar profesionais especializados, formados e comprometidos que cubran as demandas dunha sociedade galega cada vez máis esixente nestes campos. Por tanto a formación de post-graduados especializados en enerxías renovables, eficiencia enerxética e sustentabilidade é de interese estratéxico para a nosa Comunidade Autónoma. Por iso, e como única vía para acometer con éxito os ambiciosos obxectivos marcados no Plan Estratéxico para a rexión (Plan estratéxico de Galicia ) a necesidade de contar cunha Institución de prestixio que asegure unha oferta sostida e eficaz de persoal cualificado faise imprescindible. Pero coñecedores da expansión que o campo das renovables, a eficiencia enerxética e a sustentabilidade están a ter na actualidade, debemos ter en conta tamén a demanda do mercado nacional e internacional, destacando o enorme campo de traballo que se abre nos países iberoamericanos e África, continentes cos que se ten ou se está tratando de ter unha estreita relación. Ademais, na actual situación de crise económica pola que estamos a atravesar, e na que hai que buscar saídas eficientes baseadas na transferencia e explotación do coñecemento científico. Neste sentido, é importante sinalar o incremento explotación do coñecemento científico facéndoo chegar onde máis necesitar, o crecemento potencial que o campo das renovables está

8 chamado a ter e a súa achega ao desenvolvemento económico nos anos próximos, fai que este Máster teña un futuro prometedor e sexa unha peza crave no desenvolvemento global de Galicia. Os estudos que se ofertan, tanto polos seus contidos como polo seu carácter fortemente multi-disciplinar e a súa ampla oferta de participación de empresas do sector, incrementada de maneira sostida ao longo da existencia do programa, se adecúan perfectamente non só aos obxectivos estratéxicos da USC e do SUG, senón tamén ás necesidades e demandas da sociedade galega. É de mencionar ademais que como xa comentamos desde a Xunta de Galicia e do propio Goberno central vén apostando fortemente polas enerxías renovables e o desenvolvemento sustentable. Neste sentido, os estudos que se ofertan, tanto polos seus contidos como polo seu carácter fortemente interdisciplinar e a súa ampla oferta de participación de empresas do sector constitúen un valor engadido e responden a unha demanda profesional académica e social. Ademais e, a diferenza doutros campos, as empresas dedicadas ás enerxías renovables son particularmente activas no campo da I+D+i. Trátase dun sector novo e puxante en clara expansión tecnolóxica e con razoables necesidades de profesionais con perfil investigador, ao que a nosa titulación contribuíu de xeito significativo nestes últimos anos. - Equilibrio territorial do SUG: xustificación do campus elixido para a implantación do ensino en relación á especialización deste. A situación xeográfica privilexiada de Santiago no espazo noroccidental da Península Ibérica e a existencia dun Campus de Excelencia Internacional como o Campus Vida, unido ao prestixio da USC son boas razóns para xustificar a elección do Campus de Santiago para a súa posta en marcha. Pero ademais, tendo en conta tanto a reestruturación académica á que se someteu o Máster como o interese de colaboración mostrado por empresas e Institucións nos últimos meses, e o inicio do proceso por convertelo nun Erasmus Mundus Joint Máster Degree, fan deste Máster non só un referente en Galicia senón tamén en todo o Noroeste de España. Esta posibilidade crearía un espazo de excelencia e único no SUG do que se verían especialmente beneficiados en primeiro lugar os nosos alumnos e posteriormente o tecido empresarial e social de Galicia. Ademais coa renovación de estrutura e contidos aseguramos evitar a competencia e conflitos con calquera outra titulación presente no SUG, aínda máis, potenciariamos sinerxías dentro do SUG que axudarían a mellorar a formación dos nosos estudantes. II. Mercado laboral. - Estudo das necesidades do mercado laboral en relación coa titulación proposta. No que respecta ao mercado laboral non existen estatísticas oficiais exhaustivas que nos permitan especificar cuantos empregos exactamente danse no ámbito das enerxías renovables. De todos os xeitos, diferentes informes como o 15th EurObserv ER Report, The State of Renewable Energies in Europe. Edition 2015, ou o da Asociación de Produtores de Enerxías Renovables (APPA, 2014), Estudo do impacto macroeconómico das enerxías renovables en España, estiman o emprego directo e indirecto en enerxías renovables en España entre e , dos que algo máis do 60 % serían directos. As tecnoloxías con maior xeración de emprego son a eólica e a biomasa que aglutinan en conxunto entre o 52 e o 62 % do total. A tecnoloxía solar, tanto térmica como fotovoltaica, supoñen en conxunto entre o 16 e o 19 % do total.

9 Aínda que as cifras de emprego son moi inferiores ás de hai uns anos, ambos os informes coinciden en que desde 2010 destruíuse un 38 % do emprego, a necesidade de alcanzar os obxectivos da UE para 2020 e 2030 levan a pensar que necesariamente haberá un impulso das enerxías renovables e, consecuentemente, un aumento da demanda de emprego no sector. De acordo co informe do IDAE (2011), Emprego asociado ao impulso das enerxías renovables. Estudo Técnico PER , o maior volume de persoas empregadas concéntrase en empresas multinacionais de máis de traballadores, moitas delas españolas. Ao tratarse dun sector cun forte compoñente innovador, sen dúbida fai aínda máis necesaria esta titulación. Así, un 20 % das empresas contrata persoal específico para estas tarefas, e un 13 % ten un departamento propio de I+D+i, sendo a presenza de mulleres neles superior á media xeral. Por tanto non deberiamos obviar que as perspectivas da Unión Europea apuntan a un crecemento importante na implantación das enerxías renovables. Na súa Folla de Ruta da Enerxía para 2050, a Unión Europea establece os seus obxectivos a longo prazo, revisados á baixa na Comunicación de 22 de xaneiro de 2014, Un marco estratéxico en materia de clima e enerxía para o período En calquera caso, segundo estas previsións as enerxías renovables deberían alcanzar polo menos unha cota de entre o 27 e o 30 % para 2030, á vez que se observa o obxectivo de adaptar a rede eléctrica ao elevado desenvolvemento esperado das enerxías. Conscientes que en España, e máis en particular en Galicia, a problemática enerxética reprodúcese a escala con gran crueza, dada nosa forte e crecente dependencia enerxética do exterior (superior ao 70 % nos últimos anos) e a necesidade de cumprir cos compromisos internacionais de mitigación do cambio climático e contribuír á sustentabilidade social e ambiental, a necesidade por ter profesionais ben formados e comprometidos que aseguren o correcto desenvolvemento de Galicia neste campo faise básica para calquera Goberno. Por todo iso, desde hai unhas décadas estivo a facerse un notable esforzo na coordinación das políticas de promoción das enerxías renovables, de aforro e eficiencia enerxéticas e de loita contra o cambio climático, potenciando, ademais, un tecido industrial de importancia estratéxica para o país, con serias posibilidades de proxección exterior e con gran potencial para a cohesión económica e social e a sustentabilidade ambiental. Este traballo contribuíu a que España ocupase desde moi pronto posicións de liderado na implantación deste tipo de enerxías -en concreto en enerxías solar e eólica-, o que, sen dúbida, conseguiuse co apoio decidido dos poderes públicos. Esta rápida expansión do sector ha ido xerando unha forte demanda de cadros técnicos intermedios e científicos de nivel superior. Hoxe en día, a pesar das consecuencias inequívocas da crise económica dos últimos anos, España segue sendo un referente mundial no aproveitamento das fontes de enerxía renovable con empresas que se dirixen tanto ao mercado español como á exportación, sector que ha ido gañando en importancia. O Plan Nacional de Enerxías Renovables en España (PANER) prevé que en 2020 as enerxías renovables satisfagan entre o 36 %-40 % da demanda eléctrica española, cun predominio aínda significativo da enerxía eólica e a hidráulica, pero tamén cun aumento da solar fotovoltaica, a xeotermia, solar termoeléctrica, biomasa, enerxías mariñas, etc. O obxectivo español para a cota de enerxía procedente de fontes renovables no consumo de enerxía final bruta en 2020 é do 20 %. Este obxectivo xeral compleméntase con obxectivos sectoriais específicos para 2020 que indican un avance xeneralizado no uso das enerxías renovables, así as enerxías renovables cubrirían: o 19 % da demanda de Calefacción e Refrixeración; e o 14 % da demanda enerxética do Transporte. Por outra parte débese ter en conta que para que España cumpra os novos obxectivos o Goberno terá que licitar 3 GW de Enerxías Renovables cada ano ata o 2030 (BOE de 12 de Abril do Ministerio de Energía, Turismo y Agenda Digital).

10 Por tanto, os nosos alumnos estarían formados para poder afrontar con éxito o reto que o sector das enerxías renovables, a eficiencia enerxética e a sustentabilidade, considerados como estratéxicos para Galicia, propuxéselles. Ademais, e mediante acordos coas empresas colaboradoras ábrese tanto a posibilidade de capacitar ao alumno para emitir certificacións de eficiencia enerxética para edificios como a impartición de cursos de formación continua para egresados ou persoal de Empresas e Institucións. Non esquezamos que a oferta desta titulación deseñouse co obxecto de atender fundamentalmente a demanda dos actuais titulados universitarios que desexen recibir unha especialización adicional ou unha formación investigadora e a de profesionais titulados universitarios que decidan actualizar os seus coñecementos e destrezas ou modificar o seu perfil. Neste sentido, os nosos titulados estarán capacitados para enfrontarse a un proxecto global no campo das enerxías renovables e a sustentabilidade enerxética dentro do complexo marco do cambio climático, en particular biomasa, enerxía solar fotovoltaica e térmica, enerxía eólica e mareomotriz. Cando falamos de proxecto global estamos a expor desde o deseño técnico da instalación mediante modelado de procesos realistas, a avaliación do tempo de retorno, o estudo da eficiencia enerxética e viabilidade, a súa sustentabilidade enerxética e, se non hai máis remedio, a construción do sistema enerxético e o seu posterior control de calidade e seguimento. As modificacións realizadas no programa do Máster no curso 2012/13 e as que se propoñen neste plan introducen unha orientación marcadamente interdisciplinar cuxas liñas xerais capacitarían aos titulados para o desempeño de tarefas de xestoría enerxética en diversos ámbitos, tanto públicos como privados. Os perfís profesionais con vinculación directa a sectores estratéxicos da economía de Galicia que se propoñen neste título son: - Biomasa. - Enerxía eólica. - Enerxía solar fotovoltaica e térmica. - Outras enerxías alternativas como hidráulica, mareomotriz ou xeotérmica. - Xestión enerxética e sustentabilidade de procesos. - Auditoría enerxética ou certificación en edificacións. - Medidas previstas para o fomento do espírito emprendedor e o auto-emprego dos titulados. As titulacións de Máster están a adquirir un auxe crecente, debido á formación especializada extra que veñen recibindo os licenciados, o que os converte en candidatos moi apetecibles para as empresas, á hora de contratar titulados universitarios para postos de traballo onde non se require a elevada especialización dun doutor. De feito, dada a situación de crise actual, o sector privado cada vez é máis esixente na súa contratación, achegando este tipo de titulación aos titulados un extra de calidade e iniciativa, que os singulariza dos demandantes de emprego con titulación de licenciado/grao. Co fin de reforzar e ampliar as súas oportunidades á hora de acceder ao mercado de traballo, o presente programa pretende formar aos seus alumnos coa posta en marcha da materia Aula Profesional, onde se inclúen os Seminarios Formativos impartidos por expertos do sector recoñecidos internacionalmente e a obrigatoriedade de realizar Prácticas Externas. Estas iniciativas formativas, en xornadas deseñadas para todo o programa, permitiranlle adquirir ao alumno non só

11 coñecementos prácticos e teóricos, senón tamén competencias transversais, como expresar as súas ideas de forma clara e ordenada, transmitir o seu coñecemento especializado a diferentes audiencias e demostrar a súa capacidade de liderado e iniciativa. Nas actividades deseñadas, e como vén sendo uso no seu formato actual, incentivarase o uso de inglés científico nas exposicións así como nos informes e memorias xeradas ao longo do seu período de estudos. Como complemento á vía do autoemprego, os titulados deste Máster conta coa apetecible vía que a USC oferta en forma de spin-off. III. Demanda. - Previsións de matrícula tendo en conta a análise da demanda real dos estudos propostos por parte de potenciais estudantes e da sociedade. Como non podía ser doutra maneira, e enmarcándonos na sustentabilidade do proceso oferta-demanda, dos resultados das edicións anteriores, dunha sondaxe realizada entre o noso alumnado, e a posibilidade de abrir o mercado a Iberoamérica e África, podemos prever un fluxo de ingreso de novos alumnos duns 25 por curso, o que permitirá sen dúbida cumprir as esixencias do decreto de titulacións da Xunta de Galicia. Ademais nestes últimos anos o número de alumnos de Grao que se están matriculando na materia de Física das Enerxías e que mostran un interese por este Máster está en aumento. Para asegurar un incremento no ingreso a Comisión Académica do Máster está a realizar melloras na transversalidade e na oferta académica co fin de abrilo a máis titulacións, e que na actualidade estaban relegadas polo cariz excesivamente técnico e especialización que os contidos foran adquirindo. - Descrición de medidas previstas para a revisión da titulación motivada por cambios na demanda. A Comisión Académica analizará a evolución do número de alumnos de novo ingreso utilizando novos indicadores como a titulación procedencia, o espazo educativo de orixe, as necesidades de diferentes países ou as demandas puntuais do sector empresarial, procedendo á súa actualización periódica para seguir a evolución da demanda social. Como exemplo desta capacidade evolutiva, e ao amparo da profunda reorganización académica realizada, destacar a aprobación na última Comisión Académica da ampliación de titulacións que poden acceder ao Máster sen requirimentos especiais. IV. Non duplicidade. Para o Curso na Facultade de Física vaise a ofertar unicamente o Máster en Física fronte a outros Cursos anteriores onde se ofertaban os Másteres en: - Física Nuclear e de Partículas e as súas Aplicacións Tecnolóxicas e Médicas. - Ciencia e Tecnoloxía de Materiais. - Enerxías Renovables e Sustentabilidade enerxética. - Fotónica e Tecnoloxía do LÁSER. O Máster Universitario en Enerxías Renovables, Cambio Climático e Desenvolvemento Sustentable presenta unha orientación específica cunhas características moi particulares centradas na súa aplicabilidade, diversificación tecnolóxica e capacidade profesionalizante que

12 fan que a posibilidade de presentar coincidencias en contidos fundamentais con calquera outro Máster xa non só da USC senón tamén do SUG en ningún caso aproxímanse ao 30 % dos créditos. - Mención de ensinos afíns preexistentes nesta Universidade. Este Máster convivirá cos outros títulos de Máster das outras as Universidades do SUG enmarcados no ámbito da Ciencia e a Tecnoloxía aplicada ao campo das enerxías renovables, a eficiencia enerxética, a sustentabilidade e o medioambiente, fundamentalmente o Máster en Enerxía e Sustentabilidade da Universidade de Vigo. Trátase, en todo caso, de titulacións altamente especializadas polo que non se producirán coincidencias importantes tanto en obxectivos como en contidos que comprometan ningún destes programas. Como exemplos da diferenza entre estes dous Másteres: - O Máster de Vigo impártese en 1 ano onde os alumnos debe cursar 60 ECTS mentres que o da USC impártese en ano e medio e o alumno cursa 90 ECTS. - O Máster de Vigo conta con 11 materias mentres que o da USC con A coincidencia de materias é de 6 e para iso cunha configuración de contidos diferente. - O Máster da USC presenta un contido extra en temas de sustentabilidade e cambio climático ademais de propor materias de lexislación, materiais ou acumulación. - O Máster USC presenta unha liña especializada no I+D+i, mentres o de UVigo ten un carácter exclusivamente profesional. - Acreditación da non coincidencia de obxectivos e contidos con outras titulacións existentes (coincidencia máxima do 50 % dos créditos). Por todo o comentado anteriormente o grao de coincidencia do Máster Universitario en Enerxías Renovables, Cambio Climático e Desenvolvemento Sustentable con outros Másteres do SUG tanto en obxectivos como en contidos, é moi inferior ao 50%. É dicir, non existen no Sistema Universitario de Galicia ensinos afíns que puidesen solaparse e dar lugar a unha competencia. V. Outros. - Planificación da conexión das titulacións de Grao, Máster e Doutoramento. A conexión deste Máster planificouse minuciosamente a tres niveles diferentes: 1. Co Grao en Física, a través da implantación da materia Física das Enerxías, materia pioneira no Sistema Universitario Español e cun éxito crecente entre o noso alumnado. A conexión con outros Graos dentro do ámbito das Ciencias Experimentais, aínda existente, é menor. Por este motivo parte da reforma académica dirixiuse a converxer con outros graos chamados a proporcionar a maior parte de aspirantes a realizar o Máster. 2. Co Doutoramento, a través do Programa en Enerxías Renovables e Sustentabilidade Enerxética. 3. Como complemento transversal a outros Másteres, tanto da USC como do SUG. Así por exemplo dentro do SUG poderíase chegar a establecer sinerxías de forma positiva cos Másteres da Universidade de Vigo en Contaminación Industrial: Avaliación, Prevención e Control, e co de Enerxía e Sustentabilidade, co Máster da Universidade da Coruña en Ciencias, Tecnoloxías e Xestión Ambiental, e cos Másteres da USC en Enxeñaría Ambiental e en Xestión Sustentable da Terra e do Territorio.

13 - Coherencia da titulación proposta co Plan Estratéxico da Universidade solicitante. A titulación proposta non só é coherente desde o punto de vista académico co Plan estratéxico da USC senón tamén desde o punto de vista da responsabilidade social que esta Institución ten coa sociedade galega. Desde o plano académico debemos lembrar que a USC presentou este Máster como estratéxico para a Institución ante a Xunta de Galicia. Ademais en termos de alumnado, a USC necesita esta titulación para facer fronte á futura demanda de estudos de posgrao dun crecente número de alumnos tanto do SUG, como do resto de España, e de forma moi particular nestes últimos anos de alumnos procedentes de Iberoamérica. Cabe mencionar, e como xa se expuxo anteriormente, que os últimos acordos alcanzados pola Comisión Académica do Máster coa Universidade de Milano-Bicocca, o Nelson Mandela African Institution of Science and Technology, o African Network for Solar Energy (ANSOLE), o Bridging Africa, Latin America and Europe on Water and Renewable Energies Applications, e coa Rede Panamericana de Universidades pola Sustentabilidade como resposta ao Cambio climático, a posibilidade de reconducir este Máster a un Erasmus Mundus Joint Máster Degree da Unión Europea na convocatoria 2018 prevé unha oferta elevada de alumnado que non deberiamos deixar escapar. Tampouco debemos esquecer e plano científico onde a USC é o primeiro referente da Comunidade Galega e uns dos primeiros a nivel nacional. Por tanto a masa crítica de profesores/investigadores cos que conta este Máster no contexto nacional e internacional pode converter a este Máster nunha referencia nacional e internacional no campo das renovables. Así neste Plan estratéxico recóllense afirmacións como as seguintes: - Compromiso cun desenvolvemento sustentable, coa equidade Colaboración entre as Universidades do SUG e con outras Institucións e organismos. - Conformar unha oferta de posgrao especializada e competitiva respecto á contorna universitaria, nacional e internacional, incrementando o prestixio social dos estudos de posgrao. - Analizar a actual oferta de Másteres e programas de doutoramento e definir a estratexia para configurar unha nova oferta excelente que inclúa Másteres profesionalizantes. - El compromiso da Universidade coa sustentabilidade incumbe tanto ao seu labor docente e investigador, como á xestión ambiental da Institución, procurando en todo momento fomentar a implicación e participación da comunidade universitaria, e reforzar a súa relación coa contorna. - Innovación docente e investigadora: fomento da utilización de TIC e novas tecnoloxías. O emprego das TIC e de novas tecnoloxías docentes como videoconferencias, pizarras electrónicas, ou simulación por computadora é xa unha constante na formación dos doutores do programa actualmente vixente, e procurarase profundar no seu fomento no futuro coa introdución de todas as novidades que poidan aparecer. - Incardinación en redes internacionais de calidade. O Máster Universitario en Enerxías Renovables, Cambio Climático e Desenvolvemento Sustentable debe de converterse nun ámbito privilexiado de achega de estudantes de doutoramento das Universidades do Noroeste da Península e Iberoamericanas. Os profesores-investigadores participantes como docentes neste Máster teñen estreitas relacións de colaboración con grupos de investigación de gran prestixio nacional e internacional, participando moitos deles en redes nacionais e internacionais de investigación. Ademais foron ou

14 son membros dos paneis científicos das revistas máis importantes en diferentes campos das enerxías renovables e a sustentabilidade. - Calquera outra motivación. Outro aspecto a ter en conta deste programa de Máster consiste no feito de participar nel profesores da Agrupación estratéxica de Física da USC, un centro punteiro en investigación interdisciplinar de referencia internacional, que constitúe un dos puntais do Campus Vida, un Campus de excelencia Internacional. Requisitos específicos: Máster universitario. - Acreditación do cumprimento de, polo menos, tres requisitos dos previstos no artigo 5.2 dol Decreto 222/2011. Este Máster cumpre co establecido, aténdose ao disposto, xa que outorga competencias profesionais, ten unha orientación laboral ou práctica, xustifica o apoio e colaboración de empresas e institucións da contorna socioeconómica, ten garantidas as prácticas dos estudantes, cobre a formación superior de persoal en áreas de elevada demanda laboral, e ten carácter internacional. Nun futuro próximo tamén será interuniversitario. - Xustificación da previsión mínima de 20 alumnos/as de novo ingreso. O crecente número de alumnos da Facultade de Física interesados por este Máster, a apertura a outras titulacións da USC, do SUG e do ámbito Universitario nacional sen marcar requisitos específicos, os contactos avanzados con Universidades Europeas como Milano- Bicocca, ou a apertura ao espazo educativo e laboral iberoamericano ou africano a través da Rede Panamericana de Universidades pola Sustentabilidade como resposta ao Cambio climático e o Nelson Mandela African Institution of Science and Technology e, o proceso de conversión a Erasmus Mundus Joint Máster Degree fannos ser moi esperanzadores e prever unha matrícula superior aos 25 alumnos.

15 Xustificación da viabilidade económica Memoria económica Para ofertar o Máster Universitario en Enerxías Renovables, Cambio Climático e Desenvolvemento Sustentable non se ten previsto dispor de dotacións económicas extraordinarias xa que se dispón de toda a infraestrutura material e humana coa que viña impartindo o MERYSE desde o curso 2007/08. Cremos que as dotacións económicas ordinarias deberían ser suficientes para atender os gastos ordinarios e básicos. Para os gastos extraordinarios correspondentes á mobilidade de profesores visitantes e de alumnos, e que se seguirán financiando a través das convocatorias e axudas externas públicas e privadas, incluíndo as do Ministerio de Educación e Cultura. De forma resumida as consideracións xerais serían: - Necesidade de persoal docente cualificado. Non se fai necesaria a dotación de novas prazas de profesorado para atender as necesidades docentes do Máster. Continuarase coa política de participación de profesores visitantes e colaboradores de Empresas e Institucións na docencia, que se financiarán, como o viñeron facendo ata agora, acudindo ás convocatorias que realiza anualmente o Ministerio de Educación e Cultura, para a participación de profesores visitantes en Másteres oficiais, así como a outras convocatorias públicas e privadas. - Necesidades de recursos en material tecnolóxico. Non se fan necesarias dotacións económicas extraordinarias para novas instalacións e servizos, pois a Facultade de Física da USC dispón de todos os medios tecnolóxicos necesarios para soportar todas as actividades académicas proxectadas para desenvolver este Máster, desde aulas virtuais, programas de e-learning, ou sistemas de videoconferencias fixos e portátiles, así como o persoal e servizos de apoio tecnolóxico necesarios para o correcto funcionamento destes servizos. Ao longo da esta Memoria Económica iranse detallando estes medios humanos e materiais. - Necesidades de recursos en material de formación práctica. Tanto os Departamentos como as Facultades ou os Grupos de Investigación implicados na docencia do Máster contan con suficientes laboratorios de investigación e espazos de docencia para alcanzar con éxito os obxectivos expostos. A iso hai que unir as instalacións e medios das Empresas e Institucións colaboradoras. Por tanto, desde a Comisión Académica do Máster consideramos que se conta coa suficiente dispoñibilidade de espazo e medios materiais para que os estudantes que realicen os módulos experimentais nos grupos de investigación que participan no Máster. - Necesidades de espazos e material docente. As Facultades implicadas na docencia do Máster contan tamén con bibliotecas nas que existe unha dotación ampla e actual de bibliografía, que inclúe libros, libros electrónicos, revistas científicas subscritas en formato papel e fundamentalmente en formato electrónico, bases de datos, etc. Os principais servizos que ofrecen son: catálogo automatizado, préstamo domiciliario, préstamo interbibliotecario, formación de usuarios, información bibliográfica, pasaporte para acceso e préstamo interbibliotecario, reprodución de documentos, exposicións ou a atención a persoas con discapacidade. Ademais, co obxectivo de ofrecer un servizo de excelencia aos usuarios, no novo contexto da Educación Superior, puxéronse en marcha as seguintes iniciativas xerais: reservas en liña, caixas de correos de devolución préstamo intercampus, repositorio institucional, Dialnet,