Rasèyma aplis Wèbsayt ki itil ERIC Clearighouse o Readig, Eglish ad Commuicatio http://eric.ed.gov The Florida Ceter for Readig Research (FCRR) www.fcrr.org Just Read, Florida! www.justreadflorida.com atioal Associatio for the Educatio of Youg Childre www.aeyc.org atioal Clearighouse for Eglish Laguage Acquisitio ad Laguage Istructio Educatioal Programs www.cela.gwu.edu Educatio World The Partership for Readig http://www.educatioworld.com Sète a wèbsayt-sa-yo ge resous a lòt lag pase agle. Kotakte lekòl pitit-ou pou rasèyma espesifik sou pwogrè pitit-ou a fè lekti epi sou pwogram estriksyo ki kapab ede-l amelyore abilte-li. Pou kopi aplis piblikasyo-sa-a kotakte: Biligual/ESL Departmet 754-321-2951 LAGAJ RAL a lagaj oral ge abilte koute ak pale ki ekli abilte pou komiike ak kopra. Pale ak pitit-ou epi akouraje pitit-ou pale avèk ou. Lè pitit-ou ap pale avè-ou motre-li wap koute-l reyèlma. Rakote istwa pou pitit-ou epi made-li rakote mem istwa-yo avèk mo pa-li. Akouraje pitit-ou pou li rakote-ou eksperyas lajoue-i. Ajoute sou pawòl pitit ou. Ba-li rasèyma ak detay espesifik. Akouraje pitit-ou komiike epi frekate lòt timou. Jwe jwèt mo ak pitit-ou ekli sioim (mo ki sable) ak atoim (mo ki kotrè). Kosa ou ka made pitit-ou di ou yo mo ki kotrè «cho» oswa yo lòt mo pou «cho». Poze pitit-ou keksyo espesifik avèk «ki mou», «ki sa», «ki lè», «ki kote», «ki ja», epi «poukisa» dira kovèsasyo toulejou. Aseye pitit-ou sekas a sa ki rive. Pale sou sa ki rive a premye, a dezyèm ak a twazyèm. L A G AJ R AL
Evèy foemik Evèy foemik se abilte pou tade, rekoèt epi travay avèk so edividyèl ki a mo pale. ou bye kopra se so ou tade ki fè mo-yo. Lè elèv ELL kopra yo kapab idatifye so a lag yo pale lap pi fasil pou yo trasfere koesas-sa-a a agle. Sepada ge so ki pap mem a dezyèm lag-la. Aseye pitit-ou pou li sèvi ak koesas pase epi sa li deja apra pou jwe sas a sa li fè lekti. Diskite tit yo liv alavas pou ede pitit-ou atisipe sa istwa-a pral ye. Made pitit-ou repete mo ak aksyo ki demotre a istwa-a. Made pitit-ou pou li fè prediksyo sou ja istwa ap fii oswa pwopoze yo lòt fe. Akouraje pitit-ou poze keksyo sou lekti lap fè. Poze keksyo-sa-yo pou asire-ou pitit-ou te kopra istwa-a: ki mou, ki sa, ki lè, ki kote, ki ja epi poukisa? Made pitit-ou rezime avèk mo pa-li lekti ki te fèt. Akouraje pitit-ou fè pòtre a lide-li oswa imajie lekti kap fèt-la. Motre pitit-ou ki ja pou li jwe edis a pòtre oswa a mo pou li mete sas a lekti lap fè. Akouraje pitit-ou fè lekti yo varyete liv ak materyèl kit fiksyo kit ofiksyo. K P R EY A SY
Kopreyasyo Kopreyasyo se pi gra etap a apra fè lekti. Kopreyasyo se jwe sas epi kopra materyèl wap li-a. Evèy foemik, foik, kopetas ak vokabilè yo tout esesè pou bye kopra lekti ou fè. Pale ak pitit-ou pi souva posib pou li kapab tade so lagaj. Fè lekti istwa pou pitit-ou. Chate chaso pou pitit-ou epitou avèk li, chaso alfabèt pami lezòt. Fè lekti oswa resite powèm ak pwezi bebe pou pitit-ou. Fè lekti liv ki ge mo ki rime (sitou liv pou timou piti). Jwe divès kalite so ak jwèt rime ak pitit-ou. Made pitit-ou di yo mo ki rime ak yo mo ou pwoose. Takou si ou di «chat» akouraje pititou di «rat», «pat», «at» oswa «dat». Motre pitit-ou yo pòtre epi di o pòtre-a. Apre made pitit-ou di so ki a mo-a. Takou si ou motre-li pòtre yo taptap made-li di so ki a mo-a:/a/a/. Fè mem bagay avèk pòtre yo patalo oswa yo lòt bagay li kapab idatifye. Fè yo fraz epi bat me yo fwa pou chak mo. Kote pou kobye mo ou bat me. Di yo mo epi bat me pou chak silab. Kote pou kobye silab ou bat me. Di «yo bagay a cham-sa-a kòmase avèk / che/ ki sa li ye?» Fè mem bagay avèk premye so oswa dèye so lòt mo. E S V P èi YC E F E M I K
Foik Yo rele «foik» relasyo at lèt ak so korespoda. Avèk elèv ELL li epòta pou ou pra òt lèt ka ge so difera a lag difera. a kreyòl ayisye se vwayèl sèlma ki ge so. Yo timou kap apra fè lekti epi ekri a kreyòl dwe etidye so kosò ak ouvo so vwayèl lè lap apra fè lekti epi ekri a agle. Esplike pitit-ou mo li pa koe. Fè relasyo mo ak mo epi kosèp pitit-ou koe deja. Esiste sou mo ouvo a vokabilè, sèvi ak yo souva epi pwete-yo pou li a tèks ekri. Bay pitit-ou eksperyas ak divès kalite komiikasyo oral epi ekri takou televizyo, reklam a joual, liv, mizik ak kopitè. Lè wap fè lekti chwazi yo mo epi chèche mo ki ge mem sas (sioim) ak mo ki ge sas kotrè (atoim). Sèvi ak yo diksyoè ak pòtre pou pitit-ou. Ede pitit-ou sèvi ak edis a yo kotèks pou detèmie sas yo mo. Kosa ou ka made pitit-ou gade pòtre oswa lòt fraz pou detèmie sas yo ouvo mo. D E V EL P M A V K A B IL è
Devlopma vokabilè Vokabilè se koe sa mo vle di pou kopra komiikasyo oral epi ekri. Elèv ki fèb a agle ka sèvi ak koesas-yo a vokabilè premye lag-yo pou yo devlope vokabilè-yo a lag agle. Fè lekti siy, resèt maje, liv epi magazi ak gwo vwa pou aseye pitit-ou wòl mo eprime. Ede pitit-ou apra lèt a alfabèt-la. Make sou ti kat chak lèt alfabèt-la separe. Sèvi ak ti katyo pou ede pitit-ou rekoèt lèt-yo epi soje-yo. Motre-li lèt alfabèt-yo a aviwoma-i. Sèvi ak materyèl difera takou sab ak pat pou modle a egzèse rekoèt epi ekri lèt. Motre pitit-ou relasyo at lèt ki bay so (vwayèl) ak lòt lèt-yo (kosò) lap apra sou etikèt, bwat sereyal, magazi, siy epi logo a aviwoma-i. Timou ki ge yo lòt lag pase agle kòm premye lag-yo ap bezwe apra ouvo so vwayèl ak kosò pou yo kapab ekri a agle. Pale sa ak pwofesè pitit-ou. Lè wap fè lekti kouvèti yo liv ak gwo vwa made pitit-ou pwete chak mo. Ede pitit-ou kopra a lag agle lòd lèt-yo a yo mo ekri reprezate lòd so a mo pale. Fè lekti liv fasil ki ge mo avèk relasyo so lèt lap etidye. Ekri yo mo ak gwo lèt sou yo papye epi koupe lèt-yo pou separe-yo. Brase-yo epi made pitit-ou remèt-yo asam pou refè mo-a. Made pwofesè pitit-ou ki ja ou kapab ede-li apra so a mo. Lè lap apra agle chwazi yo lèt so takou /d/. Made pitit-ou mete divès bagay oswa pòtre ki kòmase avèk so-sa takou doèt, dola, domio. F o ik
Kopetas Kopetas se abilte fè lekti rapid epi egzak. Kopetas ede lektè-yo kopra sas sa yo li. Lektè ki ge kopetas fè lekti avèk fasilite e ekspresyo apwopriye epi li pa bezwe pèdi ta ome so-yo. Ak gwo vwa-ou fè lekti powèm, mo rime, istwa ak tèks ki ge evèma previzib lada regilyèma. Fè lekti mem seleksyoa plizyè fwa pada pitit-ou ap koute. Tcheke liv a bibliyotèk lekòl -la oswa a bibliyotèk piblik a ivo pitit-ou kapab fè lekti poukot-li lakay. Liv-yo kapab dispoib a lag difera. Made pwofesè-a ivo lekti pitit-ou ka fè poukot-li epi rekòmade liv lèkti pou li. Ede pitit-ou kòmase fè lekti kout epi avase a lekti pi log jouk li vi reyisi kopeta a fè lekti. Koute pitit-ou fè plizyè fwa lekti yo seleksyo li reme pou fasilite rapidite ak presizyo. Asosye pitit-ou avèk yo mou ki kapab fè avèk kopetas lekti yo seleksyo a ivo lekti pitit-ou ka fè poukot-li. Evite pitit-ou fè mem lekti-a ak gwo vwa. Repete egzèsis-sa-a plizyè fwa. Akopaye pitit-ou a lè yap rakote istwa a bibliyotèk -la epi a patisipasyo fè lekti asam ak gwo vwa. Akouraje pitit-ou tcheke liv arejistre sou tep a bibliyotèk -la epi fè-li swiv a tèks -la pada lap koute tep-yo. Made pwofesè pitit-ou yo lis mo ki parèt souva apil epi ede pitit-ou apra-yo. k o p et a s
A ede timou ki ge kopetas limite a agle EGLISH LAGUAGE LEARER (ELL) DEVLPE ABILTE FÈ LEKTI: Rekòmadasyo pou fami Ko fè lekti esasyèl pou reyisit lekòl. Devlopma abilte esesè pou fè lekti kòmase ava mem yo timou ratre lekòl. Gramèsi lagaj pale lakay, timou apra so epi kouma yo kobie asam pou fè mo. Elèv ki ge kopetas limite a agle kotre yo defi aplis. Li dwe apra fè lekti a yo dezyèm lag li pa ka fi kopra oswa pale. Fami kapab patisipe a aktivite pou ede pitit-yo amelyore abilte fè lekti. Rechèch idatifye sek sektè a estriksyo ki esasyèl pou reyisi fè lekti a agle. Sektè-yo se: evèy foemik, foik, kopetas, vokabilè ak kopreyasyo. Lagaj oral tabli fodasyo pou apra kouma fè lekti epi li jwe yo wòl kle a devlopma sek sektè-yo. Lagaj oral epòta apil a devlopma abilte fè lekti pami elèv kap apra yo dezyèm lag. Li vi pi fasil pou trasfere epi akeri abilte a yo dezyèm lag si abilte-sa-yo deja devlope a yo premye lag. a seksyo ki vi apre yo ka jwe deskripsyo sektè epòta a estriksyo lekti ak rekòmadasyo espesifik sou sa fami ka fè pou ede. Fami-yo kapab aplike sijesyo-sa-yo a lag yo prefere. Vicky B. Saldala Director Biligual/ESL Departmet Se Title III, Act ki bay laja pou piblikasyo-sa-a sikològ bileg-sa-yo kap travay a lekòl-yo ki devlope-li: Diae K. Wile, Ph.D., Biligual/ESL Departmet Barbara Diaz, Ed.D., Exceptioal Studet Learig Support Karia G. Reiff, Ed.S., Exceptioal Studet Learig Support Aa sorio-slebi, Ed.S., Exceptioal Studet Learig Support Melissa Russo-Baker, Ed.S., Exceptioal Studet Learig Support Revised: August 2017 Copyright 2003, 2005 The School Board of Broward Couty, Florida 2014 B PS R a s è y m a a p li s
Haitia-Creole The School Board of Broward Couty, Florida Abby M. Freedma, Chair ora Rupert, Vice Chair Robi Bartlema Heather P. Brikworth Patricia Good Doa P. Kor EDE ELÈV KAP APRA LAG AGLE (ELL) DEVLPE ABILTE A LEKTI: Laurie Rich Leviso A Murray Dr. Rosalid sgood Robert W. Rucie, Superitedet of Schools Kosèy Lekòl Kote Broward, Florid, etèdi tout reglema oswa pwosedi ki lakòz diskrimiasyo baze sou laj, koulè po, adikap, idatite seksyèl, espresyo seksyèl, efòmasyo jeetik, eta sivil, asyoalite, ras, relijyo, sèks oswa oryatasyo seksyèl. School Board ofri Boy Scouts ak lòt gwoup jè ki deziye, aksè egal. Mou ki vle pote plet kot diskrimiasyo ak/oswa arasma kapab rele Direktè Equal Educatioal pportuities/ada Compliace Departmet & Kowòdiatè Distrik-la pou Chas Egal, District s Equity Coordiator /Title IX Coordiator a imewo 754-321- 2150 oswa Teletype Machie (TTY) 754-321-2158. Dapre amama lwa Americas with Disabilities Act Amedmets Act of 2008, (ADAAA), mou adikape ki bezwe akomodasyo kapab rele depatma Equal Educatioal pportuities/ ADA Compliace Departmet a imewo 754-321-2150 oswa Teletype Machie (TTY) 754-321-2158. browardschools.com biligual-esol.browardschools.com