Campus de Lugo Guía docente Cibercultura e Redes Sociais Grao en Ciencias da Cultura e Difusión Cultural Modalidade presencial Curso 2017/2018 Autora: Leticia Vilar Pumares ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito da autora.
Yo iba a enseñar y al mismo tiempo a aprender. Josefina Aldecoa, escritora, pedagoga e humanista. 2
Índice 1.- Datos descritivos da materia. 4 2.- A materia no plan de estudos... 5 2.1. Características 5 2.2. Contextualización 5 3.- Obxectivos: competencias e habilidades que se deben acadar.. 6 3.1. Coñecementos previos recomendables...6 3.2. Obxectivos e competencias...6 3.3. Habilidades... 7 4.- Desenvolvemento do temario teórico e práctico.. 8 4.1. Contido e estrutura da materia. División en bloques...8 4.2. Temas do programa e desenvolvemento do seu contido...8 5.- Bibliografía recomendada. 10 6.- Metodoloxía......15 7.- Sistema de avaliación da aprendizaxe...16 8.- Outras informacións de interese.17 3
1.- Datos descritivos da materia Denominación Cibercultura e Redes Sociais Código G5101323 Descrición A materia aborda todas as formas de comunicación no espazo virtual, as utopías xeradas e as manifestacións da relación entre cultura e ciberespazo Grao Ciencias da Cultura e Difusión Cultural. Modalidade presencial Curso e semestre Terceiro curso. Segundo semestre Tipo Materia ordinaria Grao RD 1393/2007 Créditos ECTS Departamento Áreas Centro Lingua docente Seis Ciencias da Comunicación Xornalismo Facultade de Humanidades. Campus de Lugo Galego / Castelán Horario Clases expositivas: mércores, de 16:00 a 18:00h Clases interactivas: xoves, de 17:30 a 18:30h Titorías Presenciais: 3 horas semanais. Mércores, de 19:00 a 22:00h. Virtuais: Web-CT da USC 4
2.- A materia no plan de estudos 2.1. Características A materia concíbese dentro do Grao como unha unidade teórico-práctica con entidade por si mesma que analiza a cibercultura e os new media para potenciar as estratexias de produción, xestión e difusión cultural a través dos mesmos. O obxectivo prioritario desta materia é que o alumnado afonde na comprensión, análise e síntese do espazo virtual, as utopías xeradas e as manifestacións da relación entre cultura e ciberespazo, ademais de recoñecer as características dos novos públicos e as redes sociais como nexos entre os distintos actores nun novo escenario. 2.2. Contextualización A materia Cibercultura e Redes Sociais pertence ó Departamento de Ciencias da Comunicación da Facultade de Xornalismo. Na Facultade de Humanidades, despois das competencias multidisciplinares adquiridas durante os dous primeiros anos, o alumnado de terceiro curso empezará a súa formación específica no eido da Comunicación máis da Cibercultura e as Redes Sociais, completando a súa bagaxe. No 4º curso do Grao o estudantado terá a posibilidade de seguir avanzando nas asignaturas que vencellan a cultura máis a comunicación e que son de carácter obrigatorio: Protocolo e Comunicación Institucional, e Difusión Cultural; así como nas que son optativas: Pragmática e Comunicación Intercultural, Análise das manifestacións culturais nos medios, e Publicidade e Cultura. 5
3.- Obxectivos: competencias e habilidades que se deben acadar 3.1. Coñecementos previos recomendables Aínda que non existen condicionantes previos fóra dos normativos, é recomendable que o estudantado teña nocións básicas do ciberespazo e das redes sociais. Estes coñecementos facilitarían enormemente a aprendizaxe desta materia e permitirían interpretar, con maior profundidade, o escenario da cibercultura. 3.2. Obxectivos e competencias A materia revisa o nacemento e posterior desenvolvemento da cibercultura e dos new media, identifica os seus formatos e linguaxes, e ofrece as ferramentas para impulsar estratexias de produción, xestión e difusión cultural a través dos mesmos. O obxectivo é que o alumnado adquira os coñecementos e as competencias necesarias para incorporarse ás dinámicas de planificación e implementación de accións comunicativas neste eido. Trátase de que manexe o espazo virtual, as súas consecuencias transformadoras no campo cultural e os seus fluxos de comunicación; de que poda identificar os elementos e as técnicas que conflúen na elaboración e implementación de estratexias de comunicación nas organizacións culturais; e de que o alumnado coñeza, en definitiva, a nova cultura da sociedade rede. 6
A materia persegue como obxectivos e competencias xerais: -Coñecer o espazo virtual, as utopías xeradas e as manifestacións da relación entre a cultura e o ciberespazo. -Identificar os referentes na construción da cibercultura actual. -Comprender o funcionamento das novas formas de acceder, apropiarse e transmitir información. -Analizar a cultura do computador, as técnicas, formatos, linguaxes e formas de expresión da cibercultura actual, a súa incidencia social e a súa relación co mercado. -Propor e desenvolver iniciativas no campo da cibercultura. 3.2. Habilidades O alumnado estará capacitado para exercer o seu desempeño profesional e persoal dentro do ciberespazo en xeral e da cibercultura en particular. Coñecer e manexar non só os conceptos teóricos senón as fórmulas prácticas que caracterizan hoxe a comunicación no eido da cultura do ordenador e das redes sociais será outra habilidade a desenvolver nesta materia. Derivado do apartado anterior, o alumnado adquirirá habilidades na interacción coas ferramentas vinculadas ás TIC, froito do cambio da difusión cultural tradicional á baseada nas multiplataformas existentes dentro do ciberespazo. Pero parte do empeño desta guía é que o alumnado poda estar capacitado para emitir xuízos de valor e interpretar, coas ferramentas necesarias, o verdadeiro significado da cibercultura e das redes sociais no contexto actual. 7
4.- Desenvolvemento do temario teórico e práctico 4.1. Contidos e estrutura da materia. División en bloques Cibercultura e Redes Sociais ten 6 créditos ECTS. O contido será dividido en seis temas que se complementan entre si: Que é a Cibercultura? (Tema 1); Novos formatos interactivos (Tema 2); Narrativas transmedia (Tema 3); Estratexias de comunicación on line aplicadas á Cibercultura e ás Redes Sociais (Tema 4); Investigación e Avaliación (Tema 5); Novos modelos de produción na rede (Tema 6). 4.2. Temas do programa e desenvolvemento do seu contido TEMA 1. Que é a Cibercultura? O primeiro tema introduce o alumnado no concepto de Cibercultura dentro do ciberespazo. Establece nocións clave: definición, características e contexto. Explica a cultura da converxencia, a intelixencia colectiva e as multitudes intelixentes. O tema remata coa evolución do consumidor ó prosumidor. TEMA 2. Novos formatos interactivos Este tema interpreta internet como transformador das relacións sociais e resume a súa evolución tecnolóxica. Distingue as características dos novos medios de comunicación: do mass media ó social media. Coñeceremos a obra nos novos medios a través da hipertextualidade, a medialidade e a interactividade; e a renovación dos formatos e produtos para a rede. Por último, aproximarémonos á música e ós documentais interactivos. 8
TEMA 3. Narrativas transmedia Explica as diferenzas entre a web 1.0, 2.0 3.0 e 4.0. Introduce e define conceptos claves da Cibercultura como Multiplataforma, Crossmedia e Transmedia. Explica a usabilidade e as características das narrativas transmediáticas. Destaca a importancia dos fans en ditas narrativas para, por último, orientar ó alumnado sobre como se escribe en internet. TEMA 4. Estratexias de comunicación on line aplicadas á Cibercultura e ás Redes Sociais Explica os principios, ferramentas e formatos do marketing on line; o posicionamento nos buscadores SEO e SEM e as estratexias colectivas como a afiliación on line. Analiza a figura do community manager, os novos perfís profesionais e os gabinetes de comunicación on line. Coñeceremos os medios on line, a blogosfera, as redes sociais e outras plataformas. A xeolocalización abordará o teléfono móbil e novos dispositivos de comunicación. Analizaremos a cultura tradicional na rede e as estratexias actuais de visualización e difusión. TEMA 5. Investigación e Avaliación O alumnado aprenderá a comprobar os resultados da comunicación cultural a través da monitorización como ferramenta para a medición do retorno-, informes de impacto e auditorías de comunicación, entre outros. TEMA 6. Novos modelos de produción na rede Trata da creación colectiva na rede e dos novos modelos de financiamento e distribución cultural. 9
5.- Bibliografía recomendada Bibliografía básica BELL, D. J. (2003): Cyberculture: The Key Concepts. Routledge. CASTELLS, M. (2006): La sociedad red. Alianza Editorial. LANDOW, G. P. (2009): Hipertexto 3.0. Teoría crítica y nuevos medios en la era de la globalización. Barcelona: Paidós. LEMOS, A. (2003): Olhares sobre a cibercultura. Porto Alegre: Sulina. LÉVY, P. (1999): Cibercultura. São Paulo: Editora 34. TORTOSA, V. (ed. 2008): Escrituras digitales. Tecnologías de la creación en la era virtual. Alicante: Universidad de Alicante. Bibliografía complementaria: ACED, C. (2010): Perfiles profesionales 2.0. Barcelona: UOC. AGUADO, J.M. y MARTÍNEZ, I.J. (2008): Sociedad móvil. Tecnología, identidad y cultura. Madrid: Biblioteca Nueva. ARONOWITZ, S., MARTINSONS, B. y MENSER, M. (1998). Tecnociencia y cibercultura. Barcelona: Paidós. BERNAL, A. I. (2010): Influencia de las redes sociales en los medios de comunicación, en M. A. Cabrera (coord.): Evolución tecnológica y cibermedios. (pp. 112-128). Zamora: Comunicación Social. 10
CASTELLS, M. (2005). La era de la información: economía, sociedad y cultura: I. La sociedad red. Madrid: Alianza Editorial. CASTELLS, M. (2000). Internet y la Sociedad Red. Conferencia de Presentación del Programa de Doctorado sobre la Sociedad de la Información y el Conocimiento. Universitat Oberta de Calalunya. CELAYA, J. (2008): La empresa en la web 2.0. El impacto de las redes sociales y las nuevas formas de comunicación online en la estrategia empresarial. Barcelona: Gestión 2000. COSTA, D. (2010): FB: Enemigo de la privacidad?. En K.-H. J. Kraus, en PC Magazine, pp. 18-19. México DF: Televisa Publishing International. DANS, E. (2010): Todo va a cambiar. Tecnología y evolución: adaptarse o desaparecer. Barcelona: Deusto. DE HARO, V., GRANDÍO, Mª. M. y HERNÁNDEZ, M. (coords) (2012). Historias en red. Impacto de las redes sociales en los procesos de comunicación. Murcia: Ediciones de la Universidad de Murcia. DRUCKER, P. (1969). The Age of Discontinuity: Gui-delines to our Changing Society. New York: Harper & Row, New York. FISCHER, M. (2007): Website boosting: optimizar los buscadores, usabilidad y Marketing web. Barcelona: Marcombo. FUETTERER, S. (2011): MI COMUNIDAD... Me quiere o no me quiere? Social Media y Web 2.0 para directivos, comunicadores y emprendedores. Recuperado de: http://joventut.diba.cat/sites/joventut.diba.cat/files/mi_comunidad.pdf 11
GALLEGO, J.A. (2012). Todo lo que hay que saber de Comunidades virtuales y Redes Sociales. Valencia: Wolters Kluwer. GARCÍA, B. (2009). Gabinetes de comunicación on line. Sevilla: Comunicación. GERE, C. (2002). Digital culture. Reaktion Books. GROYS, B. (2014). Volverse público. Las transformaciones del arte en el ágora contemporánea. Buenos Aires: Caja Negra Editora. HEALY, M. (2009): Qué es el branding?. Gustavo Gili: Barcelona. JENKINS, H. (2008). Convergence culture: La cultura de la convergencia de los medios de comunicación. Barcelona: Paidós Comunicación. JOYANES, L. (1997). Cibersociedad: los retos sociales del siglo XXI. S.A. McGraw-Hill. KERCKHOVE, D. (2009). Inteligencia en conexión: hacia una sociedad de la web. Barcelona: Gedisa. KROEBER, A. L. e PARSONS, T. (1958): The Concepts of Culture and Social System, Sociological Review, 23, 582-3. LÉVY, P. (2007). Cibercultura: la cultura de la sociedad digital. Barcelona: Anthropos Editorial. LIPOVETSKY, G. y SERROY, J. (2009). La pantalla global. Cultura mediática y cine en la era hipermoderna. Barcelona: Anagrama. 12
LÓPEZ, X. y OTERO, M. (2005): Las herramientas tecnológicas de la nueva información periodística. A Coruña: Netbiblo. LÓPEZ, X. e OTERO, M. (2001). As factorías da sociedade da información: produción de contidos para Internet. Santiago de Compostela: Edicións Lea. LULL, J. (1995). Medios, comunicación, cultura. Aproximación global. Paraguya: Amorrortu Editores. MARI, V. (coord) (2004). La Red es de todos. Madrid: Editorial Popular. MCLUHAN, M. (1962). The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man. Canadá: University of Toronto Press. MCQUAIL, D. y WINDAHL, S. (1997): Modelos para el estudio de la comunicación colectiva. Navarra: EUNSA. McQUAIL, D. (1991). Introducción a la teoría de la comunicación de masas. Barcelona: Paidós. MIRZOEFF, N. (2003). Una introducción a la cultura visual. Barcelona: Paidós. NEGROPONTE, N. (1995). Mundo digital. Barcelona: Ediciones B. NIELSEN, J. y LORANGER, H. (2006): Usabilidad. Prioridad en el diseño web. Madrid: Anaya. SARTORI, G. (1998). Homo videns. La sociedad teledirigida. Madrid: Taurus. SCOLARI, C. A. (2013). Narrativas transmedia. Barcelona: Deusto. Grupo Planeta. 13
SERVAES, J. (2010): The New Communications Landscape: Demystifying Media Globalization. Routledge. TASCÓN, M. (dir.) (2012). Escribir en internet. Guía para los nuevos medios y las redes sociales. Barcelona: Galaxia Gutenberg. Fundéu BBVA. TOFFLER, A. (1980). La tercera Ola. Bogotá: Plaza & Janés. Bogotá. TURBAU, I. (2011). Por dónde empiezo? Guía práctica para programar, financiar y comunicar eventos culturales. Barcelona: Ariel. TÚÑEZ, M (2012): Gestión de la Comunicación en las Organizaciones. Zamora/Sevilla: Editorial Comunicación Social. VILAMOR, J.R. (2001). Cómo escribir en internet. Madrid: Editorial Universitas S.A. Webs de interese para o alumnado: www.portalcomunicacion.com: blog divulgativo sobre conceptos de comunicación www.revistacomunicacion.org: revista internacional de comunicación audiovisual e estudos culturais http://www.nuevosmedios.es/: observatorio de novos medios www.comunicas.es: revista de tendencias sobre comunicación www.marketingdirecto.com: portal sobre marketing, publicidade e medios 14
6.- Metodoloxía As clases expositivas da profesora sumadas ás clases interactivas (14 horas na aula) e ás 3 horas semanais de titorías -a disposición do alumnado- fan un total de 51 horas. Polo tanto, ó engadir o traballo personal do estudantado para a preparación da materia, estímase un total de 150 horas entre o traballo fóra e dentro das clases. As clases expositivas impartiranse na aula, onde o alumnado terá dispoñibles todos os contidos teóricos e o material de apoio correspondente. Tratándose da modalidade presencial, a asistencia ás clases expositivas e interactivas contará no cómputo da cualificación final da materia. Nas catorce sesións interactivas procurarase a participación activa e dinámica dos asistentes a través do debate, a crítica argumentada, os traballos en grupo e a exposición de casos reais de Cibercultura e Redes Sociais vinculados ós contidos explicados esa semana nas clases expositivas. Compaxinaranse coas 3 horas titorizadas á semana que, de acordo cos horarios do centro, serán calendarizadas ó inicio do curso (ver páx. 4). A docente facilitará as oportunas orientacións académicas e bibliográficas tanto nos temas que estarán accesibles na aula como nas titorías colectivas ou personalizadas. 15
7.- Sistema de avaliación da aprendizaxe O 100% da materia valorarase nun exame final que terá lugar no día e hora establecidos polo centro. Para superar a materia en calquera das convocatorias -tanto a primeira como a segunda oportunidade- será necesario ter aprobado o exame final. As cualificacións non se basean unicamente na asimilación e interpretación dos contidos, senón tamén na súa correcta ortografía e expresión, máxime cando se está a cursar un Grao en Ciencias da Cultura e Difusión Cultural nunha facultade como a de Humanidades. O exame consistirá nun caso práctico. Representará un suposto que podería ser real de Cibercultura e Redes Sociais no que será necesario que o alumnado deseñe e explique razoadamente como o elaboraría, demostrando que sabe combinar os conceptos teóricos e os coñecementos adquiridos en cada un dos temas da materia -sen excepción de ningún deles-. Polo tanto, dito exame permitirá comprobar que o alumnado asimilou as lecturas e os contidos de cada tema, adquiriu as competencias correspondentes e aplicou atinadamente os coñecementos de Cibercultura e Redes Sociais a un escenario simulado. Para facer o exame, o alumnado terá un ordenador a súa disposición e poderá traer toda canta información considere oportuna, xa que se trata de recrear un escenario profesional similar ó que atopará no mercado laboral. 16
8.- Outras informacións de interese A docencia da materia de Cibercultura e Redes Sociais do Grao en Ciencias da Cultura e Difusión Cultural ten o seu complemento en diversas actividades académicas e lúdicas que se celebran na Facultade de Humanidades ó longo do curso, cuxo acceso é optativo. A páxina web da facultade máis as súas redes sociais dan conta delas: -Conferencias que se celebran regularmente e nas que se invitan a destacados especialistas. -Congresos e seminarios. -Ciclos de cine, teatro, xornadas musicais da USC dentro do programa Lugo Cultural, etc. Lugo, xullo, 2017 17