1
Shamsudin Ibrahim Harith Faruqi Sidek Norliah Sukarno FASILITATOR Rosnah Yusof Rohalia Mohd Rohani Fatimah Kamilah Awang Azhari Sahamir KETUA Azmah Ishak Nor Hamsiah Ahmad Hosaini Mohd Syamrooz Kamal Mhd Redza PASUKAN QIT PENGURUSAN Nor Ilyah Othman Liyana Jasman 2
1 2 3 4 5 6 7 PENGENALAN TINJAUAN LITERASI PAMERAN BUKU BAHARU PANDU-LALU@PTSL (DRIVE-THRU@PTSL) ANALISIS DATA PINJAMAN BUKU BAHARU RETURN ON INVESTMENT DAN COST BENEFIT RATIO KESIMPULAN 3
Perpustakaan Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) terletak di Bangi, Selangor dan ditubuhkan pada 18 Mei 1970. Mempunyai enam (6) buah Perpustakaan Cabang. Perpustakaan induk UKM dikenali sebagai Perpustakaan Tun Seri Lanang. 4
Koleksi Perpustakaan UKM pada tahun 2014 telah mencapai 1,181,913 buku/jurnal bercetak, 521,481 buku elektronik, 405,243 bahan media dan 24,584 jurnal elektronik Perpustakaan UKM menggunakan sistem Virtua (VTLS) bagi mengurus proses perolehan, pengkatalogan, pinjaman dan pemulangan buku 5
Jumlah transaksi pinjaman buku bercetak 2012 =378,466 transaksi 2013 =243,651 transaksi *Transaksi adalah bilangan kekerapan pinjaman atau pembaharuan pinjaman yang dilakukan oleh pelanggan 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000 50,000 0 Penurunan: 134,815 transaksi 2012 2013 6
KAJIAN QIT PENGURUSAN Pasukan QIT Pengurusan telah menjalankan kajian terhadap pinjaman 10,050 buah buku baharu dibeli 2009-2013 Kajian mendapati hanya 4,864 (48.4%) sahaja buku pernah dipinjam. Manakala sebanyak 5,186 (51.6%) buku tidak pernah dipinjam Masalah ini perlu diatasi kerana jumlah pelaburan dianggarkan bernilai RM8.72 juta berbanding jumlah buku yang pernah dipinjam dianggarkan sebanyak RM4.5 juta 7
Breslin & McMenemy (2006) Breslin & McMenemy (2006) menyenaraikan beberapa faktor kemerosotan pinjaman buku bercetak di perpustakaan seperti kekinian koleksi; lokasi, peraturan dan waktu operasi perpustakaan; minat membaca; keupayaan pelanggan membeli buku sendiri serta faktor kekurangan masa. 8
Bodycomb & Baglivo (2012) Kemerosotan bilangan pinjaman buku menyebabkan perpustakaan sukar untuk mencapai pulangan atas pelaburan yang telah dibuat. Return On Investment (ROI) diterangkan oleh Bodycomb & Baglivo (2012) sebagai peratus kadar pulangan (benefit sama ada untung atau rugi ) berbanding dengan jumlah pelaburan (kos perbelanjaan) yang dikeluarkan. 9
Camacho (2014) Camacho (2014) telah berjaya meningkatkan peratus pinjaman buku di Brigham Young Universities Harold Lee Library sebanyak 58% apabila melaksanakan pameran buku dalam bidang ekonomi Jones et al. (2011) berjaya meningkatkan bilangan sirkulasi buku kepada 60% dengan menyusun rak pameran di lobi serta menyediakan penanda arah dan petunjuk dalam bentuk digital dan bercetak di James Madison University East Campus Library Jones (2011) 10
Dua (2) cadangan telah dilaksanakan oleh Kumpulan Inovatif dan Kreatif (KIK) KLIK pada 2014/2015 Pameran Buku Baharu Perkhidmatan Pinjaman Buku Secara Pandu Lalu 11
Konsep berbeza dan diluar kelaziman Disusun secara santai mengikut subjek Buku disusun di atas meja secara kreatif Menarik perhatian pelanggan Konsep biasa buku di rak, bercampur buku 12 lama dan buku baharu.
Mesin Pemulangan Layan Diri Lokasi pameran yang strategik Kaunter Perkhidmatan pelanggan Mesin Pinjaman Layan Diri Pintu Utama Perpustakaan Meja Penasihat Pembaca Memudahkan dan menjimatkan masa pelanggan 13
Aktiviti yang dilaksanakan Menyediakan senarai 1,022 buku baharu dalam pelbagai bidang Menetapkan tempoh pameran Mewujudkan laman web buku baharu http://www.ukm.my/ptsl/newbook Menetapkan teknik susunan buku mengikut subjek yang santai dan menarik Pengumpulan buku baharu untuk pameran Proses mengesan dan memindahkan buku dari rak asal dilakukan 14
Mewujudkan rekod lokasi dalam Sistem Virtua BUKU BAHARU P. TUN SERI LANANG (ARAS 4) Penampalan Pink spot di atas pelekat nombor panggilan buku Penampalan QR Code pada penjuru atas-kanan kulit buku Mempamerkan buku baharu di lokasi yang strategik 15
Perkhidmatan pinjaman dan pembekalan buku baharu kepada Pelanggan Buku yang ditempah akan dipinjam dan diserahkan kepada pelanggan di lokasi Pandu Lalu PTSL 16
Permohonan secara http://goo.gl/forms/a5htklxrcy Waktu operasi 9.00 pagi -5.00 petang 17
Memudahkan dan menjimatkan masa pelanggan Purata masa 35 minit kepada 5 minit Pelanggan tidak perlu mencari parkir Kaunter pandu lalu perpustakaan UA/ IPTS yang pertama beroperasi 18
Sampel projek 1,022 naskhah Kos pembelian RM334,697.00 Purata harga buku seunit RM327.50 Bidang Bilangan Buku Peratus (%) Industries 117 11 Science 116 11 Education 68 7 Language 78 8 Technology 49 5 Medicine 51 5 Sociology 45 4 Finance 48 5 Family 48 5 Commerce 126 12 Others 276 27 Jumlah 1,022 100% Kos (RM) RM334,697.00 Jadual 1 : Bilangan dan peratus buku mengikut bidang yang digunakan sebagai sampel projek 19
56.7% 580 buah buku) Buku dipinjam Purata pinjaman sebulan (Mei 2014) (442 buah buku) 43.3% Buku tidak dipinjam 16 buah buku (1.6%) Bidang Judul Keseluruhan Jumlah Dipinjam Peratus Pinjaman (%) Industries 117 2 1.7 Science 116 2 1.8 Education 68 1 1.5 Language 78 2 2.6 Technology 49 0 0.0 Medicine 51 1 2.0 Sociology 45 0 0.0 Finance 48 2 4.3 Family 48 0 0.0 Commerce 126 0 0.0 Others 276 6 2.2 Jumlah 1,022 16 1.6 Jadual 2 : Bilangan dan peratus buku yang dipinjam mengikut bidang pada Mei 2014 20
Penandaarasan bertujuan melihat penetapan KPI pinjaman buku baharu 1 Penandaarasan dibuat melalui emel dan panggilan telefon ke Perpustakaan UPM, UiTM, UM dan USM. Walaubagaimanapun, tiada penetapan sasaran peratusan pinjaman buku baharu ditetapkan oleh perpustakaan tersebut. 2 Daripada artikel Leticia Camacho, Andy Spackman & David Cluff (2014). Face Out: The Effect of Book Displays on Collection Usage. Journal of Business & Finance Librarianship, 19, 114 124. Petikan artikel after this books were featured in the displays, their usage per year increased by 58%. 1 tahun = 58% 1 bulan = 58% 12 bulan = 4.8% 21
MENINGKATKAN peratusan pinjaman buku baharu dari 1.6% kepada 4.8% sebulan BERDASARKAN ARTIKEL: Leticia Camacho, Andy Spackman & David Cluff (2014). Face Out: The Effect of Book Displays on Collection Usage. Journal of Business & Finance Librarianship, 19, 114 124 22
Sebelum pameran: 549 transaksi Selepas pameran: 2215 transaksi Purata Transaksi Buku (Sebelum Pameran) BilanganTransaksi Buku (Selepas Pameran) Bulan Bil. Transaksi Bulan Bil. Transaksi Feb 2014 61 Nov 2014 478 Mar 2014 61 Dis 2015 453 Apr 2014 61 Jan 2015 283 Mei 2014 61 Feb 2015 171 Jun 2014 61 Mac 2015 182 Jul 2014 61 Apr 2015 153 Ogo 2014 61 Mei 2015 138 Sep 2014 61 Jun 2015 197 Okt 2014 61 Jul 2015 160 Jumlah 549 Jumlah 2215 Jadual 3 : Perbandingan transaksi buku yang dipinjam sebelum dan selepas pameran dilaksanakan 23
Sebelum pameran: Purata 4.8% sebulan Selepas pameran: Nov 2014 (46.8%) Purata Judul Buku Dipinjam (Sebelum Projek) Bulan Peratus Sasaran (%) Peratus Judul Buku Dipinjam (Selepas Projek) Bulan Peratus Pencapaian (%) Feb 2014 4.8 Nov 2014 46.8 Mar 2014 4.8 Dis 2015 44.3 Apr 2014 4.8 Jan 2015 27.7 Mei 2014 4.8 Feb 2015 16.7 Jun 2014 4.8 Mac 2015 17.8 Jul 2014 4.8 Apr 2015 15.0 Ogo 2014 4.8 Mei 2015 13.5 Sep 2014 4.8 Jun 2015 19.3 Okt 2014 4.8 Jul 2015 15.7 Jadual 4 : Peratus pencapaian pinjaman buku baharu dan selepas pameran dilaksanakan 24
Bodycomb & Baglivo (2012) Peratus kadar pulangan (benefit sama ada untung atau rugi ) berbanding dengan jumlah pelaburan (kos perbelanjaan) yang dikeluarkan. 25
Formula dan e-kalkulator Return on Investment (ROI) dan Cost Benefit Ratio (CBR) digunakan untuk mengira impak pinjaman buku. Dibangunkan oleh The National Network of Libraries of Medicine (NN/LM), Mid Continental Region http://nnlm.gov/mcr/evaluation/roi.html. Kalkulator elektronik juga telah digunakan oleh Aphrodite Bodycomb & Megan Del Baglivo (2012) bagi mengira ROI dan CBR. 26
Formula pengiraan ROI [(Jumlah benefit jumlah kos) / jumlah kos] x 100 Pengiraan jumlah kos untuk CBR Bajet buku bercetak + (bayaran gaji pekerja x peratus masa digunakan untuk memproses buku baharu) Pengiraan benefit untuk CBR (bilangan pinjaman x harga buku) + [pendapatan pelanggan/bilangan jam bekerja atau belajar (sehari)] x (bilangan pinjaman x masa dijimatkan per pinjaman) 27
http://nnlm.gov/mcr/evaluation/roi.html 28
Indikator 1 Purata pendapatan pelanggan setahun 2 Purata jam bekerja pelanggan setahun 3 Bajet Perpustakaan untuk bayaran gaji 4 Bilangan transaksi (pinjaman) buku 5 Purata harga buku 6 Purata penjimatan masa pelanggan 7 Bajet pembelian buku 8 Masa kakitangan menguruskan buku CBR: 0.54:1 ROI=0.46% Data sebelum pameran dilaksanakan 29
Indikator 1 Purata pendapatan pelanggan setahun 2 Purata jam bekerja pelanggan setahun 3 Bajet Perpustakaan untuk bayaran gaji 4 Bilangan transaksi (pinjaman) buku 5 Purata harga buku 6 Purata penjimatan masa pelanggan 7 Bajet pembelian buku 8 Masa kakitangan menguruskan buku CBR: 2.20:1 ROI=120% Data selepas pameran dilaksanakan 30
Pencapaian ROI &CBR sebelum pameran Setiap RM1.00 yang dibelanjakan, manfaat yang diterima ialah RM0.54 atau ia menyebabkan kerugian sebanyak RM0.46. ROI sebelum pameran adalah bersamaan -46%. Pencapaian ROI &CBR selepas pameran Setiap RM1.00 telah berjaya menjana manfaat (benefit) sebanyak RM2.20. Pencapaian ROI selepas pameran ialah 120%. 31
Meningkatkan transaksi pinjaman daripada 1.6% kepada 46.8% dalam tempoh sembilan (9) bulan. Memberikan Return on Investment (ROI) sebanyak 120% dan Cost Benefit Ratio (CBR) 2.20 : 1. Meningkatkan visibiliti koleksi buku baharu dengan menukar konsep di luar kelaziman Mengangkat imej Perpustakaan di kalangan warga Universiti. 32
YBhg. Prof. Datuk Dr. Noor Azlan Ghazali (Naib Canselor UKM) That s good. That s good, you try Saya suka you eksperimen cara baru. Tingkatkan penggunaan dan memudahkan pelajar. Konsep lama buku biasa dok kat rak tu kan. Mana orang tahu nak cari. Sekarang ni you punya konsep bukubuku baharu letak di sini, that you can see the challenge. Betullah tu, pelajar dapat tengok buku baharu. Inilah innovation, ini innovation. Always fikir Kadang-kadang innovation tak payah rocket size. You all punya convention, bukan rocket size. You challenge the convention, itu modal dia. Convention benda tu buku tu duduk33 di rak. You challenge the convention! NO! You put on the table!
Kumpulan KIK KLIK, Unit Sistem dan Teknologi Maklumat, Unit Perolehan, Unit Katalog dan Unit Perkhidmatan Pelanggan, Perpustakaan Tun Seri Lanang serta Pusat Teknologi Maklumat UKM. 34
rosy@ukm.edu.my shamsudin.ibrahim@ukm.edu.my rohalia@ukm.edu.my 35