نقشه راه فناوریهای دریاییایران Iran Marine Technology Road Map

نقشه راه فناوریهای دریاییایران 1395-1404 Iran Marine Technology Road Map

شناسنامهكتاب: عنوان:نقشه راهفناوریهای دریایی ایران )1395-1404( ناشر: ستادتوسعهفناوریوصنایع دانشبنیان دریایی نوبت انتشار: اول سال انتشار: 1395 صفحه آراييوطراحيجلد:علیرضا راستگو مجیدایزدخواه )شركتكارآفرينانتوسعهپويا(»كليهحقوقمحفوظومخصوصناشراست«آدرسدبیرخانه:تهرانخیابانمالصدرا خیابان شیخبهاییشمالی کوچهالدن پالک 20 صندوق پستي: 14155-1565 تلفن: 83532415-16 نمابر: 83532418 وب سایت: mitc.isti.ir. پست الکترونیکی: mitc@isti.ir

سازمان های همکار وزارتصنعت معدنوتجارت وزارتنفت سازمان گسترشونوسازیصنایع ایران سازمانبنادرو دریانوردی سازمانحفاظتمحیطزیست سازمان میراثفرهنگیو گردشگری سازمان نقشه برداری کشور سازمانشیالت ایران موسسهتحقیقات علومشیالتی سازمانصنایعدریایی ایران نیرویدریایی راهبردی ارتشج.ا.ا نیرویدریاییسپاه پاسداران شرکت کشتیرانیج.ا.ا شرکتملینفتکش ایران شرکتمهندسیوساختتاسیساتدریایی ایران شرکت صنعتیدریایی ایران )صدرا( مجتمع کشتیسازیوصنایعفراساحل ایران )ایزوایکو( موسسهرده بندی ایرانیان

پیشگفتار امروزهاغلبسازمانهابرايترسيمآيندهروشنخودومسيررسيدنبهآنازنقشهراه بهرهميگيرند.کشورهايتوسعهيافتهوصنعتيمسيرپيشرفتخودرادراغلبصنايع پايهوکليديمشخصکردهوکليهبرنامهريزيها تصميمگيريهاوتخصيصمنابعرابر اساسآنپايهگذاريميکنند.ستادتوسعهفناوريوصنايعدانش بنياندرياييمعاونت علمي وفناوريرياستجمهورينيزبهمنظوراولويتبنديفناوريهايموردنيازاينحوزه ودستيابيبهاهدافسندتوسعهدرياييکشور باهمکاريکليهسازمانهايدريايي خبرگانو متخصصيندرياييکشورازمهرماهسال 93 اقدامبهترسيمنقشه راهفناوري هاي درياييکشورنمود. مجموعه حاضر حاوي مطالعات اقدامات و فعاليتهاي ستاد دريايي در راستاي تدوين نقشهراهفناوريهايدرياييکشوراست.درفصلاول مقدمهايازنقشهراهفناوريهاي دريايي شامل ضرورت فوايد وکاربردها پيشينه ترسيم نقشه راه مطالعات تطبيقي و روشترسيم )متدولوژي(شرحدادهشدهاست.درفصلدوموضعيتعلميکشوردرحوزه درياموردبررسيقرارگرفتهاست.فصلسومشاملآمارواطالعاتيازوضعيتکشوردر حوزههايمختلفدريايياست.درفصلچهارماهدافکالنتوسعهدرياييکشورتعيين شدهاست. فصلپنجمشاملشناساييفناوريهادرحوزههايمختلفدريايياست.دراينمرحله باتهيهفرمهاينظرخواهيوتکميلآنتوسطسازمانها اولويت هايفناورانهازديدگاه سازمانهايدرياييمشخصشدهاست.درادامهفناوري هايدرياييپسازبررسيوپايش اوليهبهمنظوررفعهمپوشانيهاوتعريفدقيقفناوريهادردهحوزهدستهبنديشدهاند. درگامنهاييبابرگزاريميزگرد هايخبرگي نقشهراهفناوري هايدرياييکشورترسيم شدهاست.دراينميزگردهاکهباحضورمتخصصينسازماني صنعتيودانشگاهيبرگزار شد بابررسيوتجزيهوتحليل فناوريهاياولويتداردرحوزههايمختلفدريايي پيش نويسنقشهراهفناوريهايدرياييتدوينگرديد.اينپيشنويسدرشهريورماه 1394 تهيهوبهمنظوررفعکاستيهاونواقصاحتماليموردنقدوبررسيسازمانهايذيربطو متخصصيندرياييکشورقرارگرفتهاست.نظراتوپيشنهاداتدريافتيبابرگزاريجلسات کارشناسيدرنسخهاوليهاعمالونسخهحاضر ويرايشنهاييازنقشهراهفناوريهاي درياييکشوراست.

فهرست -1 مقدمه 1... 1-1 -معرفي... 2 2-1- ضرورت... 3 3-1- فوايدو کاربردها... 4 4-1- پيشينه ترسيمنقشه راه... 5 5-1- مطالعات تطبيقي... 6 6-1- روش ترسيم... 7 2 -وضعيتعلمي کشور درحوزهدريا... 11 1-2- مقدمه... 12 2-2- دانشجویانودانشآموختگان... 12-3-2 اعضايهيئتعلمي 14... 4-2- انتشار مقاالت... 15 5-2 -انتشار کتب... 17 6-2- آزمايشگاههاي دريايي... 19 7-2- جمع بندي... 20 3 -صنايعوفعاليتهايدريايي کشور... 21 1-3- مقدمه... 22 2-3- صنعتکشتيسازي... 22 1-2-3- ناوگانکشتيراني تجاري... 22 2-2-3- ناوگانکشتيراني نفتي... 23 3-2-3- ناوگانگاز مايعطبيعيوحمل فرآوردههاي نفتي... 23 4-2-3- کشتيهاي صيادي... 23 5-2-3- شناورهاي سنتي... 24

6-2-3- شناورهاي خدماتي... 24 3-3- ظرفيتکشتيسازي کشور... 25 4-3- شيالت... 27 5-3- صنايع فراساحل... 28 6-3- بنادروحملونقل دريايي... 29 7-3- گردشگري دريايي... 32 4- اهداف کالن توسعهدريايي کشور... 35 1-4 -مقدمه... 36 2-4- اسنادوقوانين باالدستي... 36 3-4- رئوسمطالب مطالعاتاسنادباالدستي...37 4-4 -نتايج مطالعهاسناد باالدستي... 39 5-4 -جمعبنديوتعيين اهداف... 42 5- نيازهاواولويتهاي فناوارانهدريايي... 45 1-5 -تهيه فرمهاينظر خواهي... 46 2-5- دريافت فرمهاينظرخواهي...48 3-5- حوزه بنديفناوري هاي دريايي... 48 6 -تدوين نقشه راه... 51 1-6- اولويت بندي و زمان بندي فناوري ها... 52 2-6- ترسيم نقشه راه فناوريهاي دريايي... 53 7 -جمع بندي... 67 1 -جمع 7- بندی... 68

1- مقدمه

1- مقدمه 1-1 -معرفي نوآورييکيازويژگيهايانسانهايتوانمنددرعرصهکسبوکاردرجهانامروزاست.عصرفراصنعتي وارتباطاتواطالعاتموجبگسترشداناييگرديدهوزمينهدسترسيافرادبهاطالعاترافراهمآورده است امروزهديگرمحيطکسبوکارايستانيست.سرعتنوآوريفناوريدرحالافزايشروزافزوناستو تواناييدرتبديلايدهبهمحصولوافزايشسهمبازاربرايشرکتهاوبنگاههاينوآور اساسسرمايهگذاري غيرملموسآنانمحسوبميشود.درالگويتوسعه نقشسرمايهازملموسبهغيرملموسارتقاءيافتهتا جاييکهحسابداريسرمايهانساني مديريتدانش الگويدانشپايهدرتوسعه اقتصادسبکوباارزش جامعهاطالعاتيواقتصاددانشبنيانوجامعهشبکهاي الگوهايجديديازفعاليتهاوماموريتهارا بهوجودآوردهاست. سؤالايناستکهبرايبهرهگيريصحيحازفناوريروزدنياواثربخشنمودنبهکارگيريآندر زندگيوديگرفعاليت هاچهبايدکرد اولويتهايفناوريچگونهتعيينميشود مناسبترينروشبراي يکپارچهسازيراهبردکسبوکاروراهبردفناوريچگونهطراحيميشود و... مجموعهايازاينگونه سؤاالتدرحوزه پژوهشو فناوري ازطريقرهنگاشتيانقشهراهيا مسيرنماي آيندهپاسخدادهميشود. واژهرهنگاشتبصورتعمومينشاندهندهومبيننحوهوچيدمانموقعيتها مسيرها فاصله هاو جادههايموجود )ياممکن(دريکموقعيتجغرافياييخاصاست.نقشهراههمچونابزاريبرايمسافربه منظوربرنامهريزيسفراستکهامکاندرکمسير ميزاندوريونزديکيموانعومشکالتموجوددرمسير انتخابهايموجودو ممکن سمت جهتو تااندازهايقطعيتآنرافراهمميسازد. درادبياتموضوع تعاريفمختلفيازمفهومنقشهراهبيانشدهکهدرادامهبهبرخيازمهمترينآنها اشارهميشود] 5 [. نقشهراهديدگاهيکگروهدرخصوصرسيدنبهنقطهاياستکههدفآنهاميباشدوسندنقشهراهنيز توافقنامهاياستکهبرايپيگيريواجرايمفادآننيازبهاجماعمشترکآنگروهبرسرمسائلکلي دارد. نقشهراهابزارجامعيبرايکمکبهسازمانها شرکتها صنايعو... برايدرکبهتربازارهايآيندهوتصميم گيريآگاهانهدرخصوصبرنامهريزيوسرمايهگذارهايآتيميباشد. نقشهراهفناورييکفرآيندبرنامهريزياستکهبرايتصميمگيرانامکانشناسايي ارزيابيوانتخابميان گزينههاياستراتژيک رادرراستايدستيابيبهاهداففناوريفراهمميکند. نقشهراهفناورييکتکنيکمنعطفاستکهبطورگستردهدرصنعتبرايپشتيبانيبرنامههاياستراتژيک وبلندمدتاستفادهميشود.اينرويکرديکابزارساختاري )غالباگرافيکي(برايشرحدادنونيزبرقراريارتباط بينبازارها محصوالتوتکنولوژيهايدرحالپيدايشوياتوسعهدربازهزمانيميباشد] 13 [. نقشهراهفناورييکبرنامهريزينيازمحوردرزمينهفناورياستکهبهشناسايي انتخابوتوسعه 2

گزينههايمختلففناوريبرايپاسخگوييبهنيازهاييکوياچندمحصولکمکميکند.نقشهراه فناوريگروهيازخبرگانراگردهمميآوردتاچارچوبيرابرايسازماندهيوايجاداطالعاتيدرزمينه برنامهريزيبرايفناوريهايکليديايجادکنندتابراساساينچارچوبتصميمگيريهايمناسبدر زمينه سرمايهگذاريبرفناوريها انجامشود] 14 [. شايدبهترينومقبولترينتعريفازنقشهراهتوسطرابرتگالوين مديراجراييموتوروالدرسال 1998 ارائهشدهباشد: نقشهراهنگاهيگستردهبهآيندهحوزههايتحقيقاتيمنتخباستکهازدانشوتصورجمعيدرباره روشنترينمحرکهايتغييردرآنزمينهتشکيلشدهاست.نقشهراههادرموردچشماندازهاآگاهي ميدهندومنابعراازبخشخصوصيودولتيجذبميکنند ارزيابيهاراترغيبنمودهوپيشرفتهارا پايشميکنند.آنهافهرستيازامورممکندرزمينهايخاصهستند.درمهندسي فرآيندنقشهراهتاثير مثبتفراوانيبرمديراندولتيوصنعتيداردکهپرسشهايشاندرموردنحوهحمايتازفناوريبنيادين بيپاسخماندهاست ]15,16[. نقشهراهفناوريازديگرابزارهايتحليلوبرنامهريزي متفاوتاست.اولاينکه نقشهراهفناوريتحت تاثيرکششبازار ( نوآوري هايتکنولوژيکشرکتهابرايخدمتبهبازارهايپيشبينيشدهآينده( ميباشد.دوماينکهيکچشماندازازجاييکهشرکتياصنعتقصدداردبهآنجابرسدوتکنولوژي هايمورد نيازبرايرسيدنبهآنچشماندازرامشخصميسازد.سوماينکهمسيريبرايدستيابيبهچشماندازتعريف شدهبرايرفتنازحالبهآيندهتعيينميکندتابهشرکت هاوسازمانهاکمککندکهفناوريهايمورد نيازبراي ايجاد محصوالتبرايبازارآيندهرا شناسايي انتخابو توسعهدهند. 2-1- ضرورت 3 يکيازاهدافاصليدرمديريتاستراتژيکفناوريدرسطحيکسازمان بهکارگيريفناوريهايمختلف بهگونهاياستکهتوليدارزشدرآنسازمانبيشينهشود.دراينراستا مديرانفناوريبهابزارينيازدارند تاازاينموضوعاطمينانحاصلکنند.نقشهراهفناوري ابزاريقويبرايپشتيبانيازبرنامهريزيراهبردي کسبو کار محصولو فناورياست که اطالعات فرآيندوابزارالزمبرايتوليدآنهارافراهمميکند. هدفکليآيندهنگاريفناوري شناساييفناوري هايعامنوظهورياستکهممکناستمنافعاقتصادي واجتماعيزياديرادربرداشتهباشند.باتوجهبهاينکهفعاليتهايدرياييدرکشورشاملحوزههاي مختلفياستکهبعضا ممکناستاينحوزه هاباهمارتباطچندانينيزنداشتهباشند لذارشدصنعت درياييدرکشورنيازمندايجادهمگراييوهماهنگيبيشترمياناينحوزههابودهکهبايکبرنامهريزيجامع

1- مقدمه ويکپارچهممکنخواهدبود. ازطرفديگرباتوجهبهاهدافمعاونتعلميوفناوريرياستجمهوريدرزمينهترويجوفرهنگسازي اقتصاددانشبنيانوحمايتازتجاريسازيمحصوالتدانشبنيان لزومتوجهبيشتربهفناوريهاينوظهور درحوزهدريابيشازپيشآشکارميشود.دراينراستاستادتوسعهفناوريوصنايعدانشبنياندرياييبا هدفجلبمشارکتفعاالناقتصاديبهحوزهاقتصاددانشبنيانوحمايتازمحصوالتدانشبنياندريايي اقدامبهترسيمنقشهراهفناوريهايدريايينمودهتابدينوسيلهاولويتهايفناورانهدرحوزههايمختلف دريايي شناساييوبرنامهريزيبهمنظوردستيابيبهاينفناوريهاصورتپذيرد. باتوجهبهگستردگيحوزههايدرياييوهمچنينبهمنظورجلوگيريازموازيکاريها تصميمبرآنشد تانقشهراهفناوريهايدرياييکشورباهمکاريسازمانهايذيربطوهمچنينبهرهگيريازنظراتخبرگان ومتخصصيناينسازمانهاتدوينشود.لذادرتماميمراحلوفازهاياجرايي سعيشدهتاحدامکان پيشنهاداتونقطهنظراتسازمانهادرنقشهراهاعمالشودتانسخهنهاييموردوفاقجامعهدرياييکشور قرارگيرد.الزمبهذکراستدرمراحلاجراييبالغبرپنجاهجلسهدرسطوحمختلفمديران کارشناسانو خبرگانبرگزارشدهوپيشنويسنهاييبهمنظوررفعايراداتواصالحاتبهنقدوبررسيحدود 500 خبره ومتخصصدرياييگذاشتهشدهاست. 3-1- فوايد و کاربرد ها ترسيمنقشهراه فناوري هايدرياييداراي مزايايزيراست: ترسيمنقشهراهفناوريهايدرياييميتواند يکطرحکليرادرباره مجموعه نيازها و کمبودها در حوزههاي مختلف دريايي و فناوريهاي مورد نياز براي رفع اين کمبودها توسعهدهد. ميتواندمکانيزميبرايکمکبهخبرگاندرجهتپيشبينيچگونگيتوسعهفناوريهادرحوزههاي مختلفدريايي ايجادنمايد. باتوجهبهجامعيتنقشهراهفناوريهايدريايي ايننقشهميتواندچارچوبيرادرجهتکمکبهايجاد هماهنگيوبرنامهريزياکتساب فناوريدرهمهحوزههايدريايي ايجادکند. چنانچه پيشتر اشاره شد مهمترين فايده ترسيم نقشه راه فناوري ايجاد اطالعاتي است که به تصميمگيريهاي بهتر در زمينه سرمايهگذاري بر فناوريها کمک ميکند.اين اطالعاتازدوراهکسبميشوند: الف(شناساييفناوريهايکليدي )حياتي(وشکافهايتوانمنديفناوريکهبايددراهدافعملکردي 4

محصولدرنظرگرفتهشوند. ب(ازطريقهماهنگيميانفعاليتهايتحقيقاتيدردرونيکسازمانياصنعت راههاييرادرزمينه سرمايهگذاريدرپروژههايتحقيقوتوسعهپيداميکند. عالوهبرمواردذکرشده ترسيمنقشهراهفناوريدارايمزيتديگريبهعنوانيکابزاربازاريابياست. نقشهراهفناوريميتواندنشاندهدکهسازمانهايمختلفنيازهايمشتريانرادرکنمودهوفناوريهاي موردنيازبرايپاسخگوييبهايننيازهارا توسعهميدهند. 4-1- پيشينه ترسيم نقشه راه 5 ريشههايکاربردمفهومنقشهراهبهعنوانيکابزاربرنامهريزياستراتژيکبهاواخردهه 1970 ميالدي واوايلدهه 1980 هنگاميکهموتوروالوکورينگاهدافسيستماتيکنقشهراهراتوسعهدادندبرميگردد. روشموتوروالبيشترموردتوجهبودهومنجربهيکعملياتگستردهتدويننقشهراهدرشرکتفيليپس گرديد.بنابراينموتوروالبهعنوانمبدابهکارگيرينقشهراهاست.بهکارگيرينقشهراهعمدتا درحوزه برنامهريزياستراتژيکوبرايتوسعهفناوريبودهوغالبا ازواژهنقشهراهفناوريدرحوزهمديريتفناوري استفادهميشود. گاوين )1998( يادآوري ميکند:»نقشهراههاييکهاکنوندرصنعتبهکارميرونددرآغازفرآيند علميسازيهستند.بهعالوهدرسالهاياخيرنقشه راهبهطورفزايندهايتوسطدولتبهمنظورحمايتاز تحقيقاتبخشيو تصميمسازيدرهردوحوزهداخليوبينالملليبه کارگرفتهشدهاست.«] 16,17 [ دپارتمانانرژيامريکانقشهراهچشماندازهيدروژنمليوفرآيندهاينقشهراهرادرسال 2002 تدوين نمود.درايننقشهراهپتانسيلفناوريهايهيدروژندرحلمسائلامنيت اقتصاد محيطزيستوانرژي براي کشورامريکاموردبررسيواقعگرديدهاست] 26 [. همچنينناساازنقشهراهبرايبرنامهتوسعهعلموفناوريبهرهبردهاست.يکمثالبرايتدويننقشه راهدرحوزهبينالملليتدويننقشهراهفناوريبراينيمه هاديهاستکهبهوسيلهانجمناروپاييصنايع نيمه هاديوانجمنصنايعنيمه هاديکرهجنوبيانجامشدهاست.اتحاديهاروپاييازنقشهراهبهعنوانيکي ازابزارهايبرنامهريزيتحقيقو توسعهبينالمللياستفادهميکند. نقشهراهجايگاهخودرادرمؤسساتآکادميکنيزپيداکردهبهطوريکهبرخيمؤسساتآکادميک نقشه راهرابهعنوانبرنامههاياستراتژيکتحقيقاتيتوسعهدادهاند.برايمثالآزمايشگاهبرکليدردانشگاه کاليفرنيايکنقشهراه تحقيقاتيبراي»مرکزدادهعملکرد باال«يخودطراحيکردهاست. اغلب پيوندهايبسياريميانتوسعهفناوريهايصنعتيوتحقيقاتعلميوجوددارد. بههميندليل

1- مقدمه ميتوانازعبارتنقشهراههايعلموفناوريويابهاختصارنقشهراههايS&Tاستفادهکردکهبراي نخستينبار توسطکوستوفو شالر 3 ) 2001 (معرفيشدهاست] 28 [. امروزهمفهومنقشهراهبهطورگستردهايدرسايرحوزههايعلومانسانيبهکارميرودبرايمثالنقشه راهصلحخاورميانه امااينبهمفهوماستفادهنامناسبوغيرحرفهايازکليدواژهاست. تاکنونبسياريازشرکت ها مؤسساتوبنگاههايتجاريبهاهميتاستفادهازنقشهراهبرايبرنامهريزي استراتژيکخودپيبردهاند.چالشمهمشرکتها توسعهفعاليتهاوچگونگيکسببرتريدرصحنهرقابت است.شرايطبازاروفناوريهابهسرعتتغييرميکنند هزينههاافزايشمييابند تقاضاهابيشترميشوند وچرخهعمرمحصولوزمانرسيدنمحصولبهبازارکاهشمييابد.درچنينشرايطيضرورياستکه شرکتهابررويبازارهايآيندهخودمتمرکزشدهوبااستفادهازبرنامهريزياستراتژيکفناوريهمچنان درصحنهرقابتباقيبمانند. برخيازانواعنقشهراههايترسيمشدهدرجهانبهقرارذيلهستند: نقشهراهعلوم- تحقيقات )نقشهدانش( نقشهراهبينصنعتي )ابتکارصنعتکانادا( يافراصنعتي )Cross-industry( نقشهراهصنعت )نقشهراه فناوريNEMI برايصنعتالکترونيک( نقشهراهمحصول )موتوروال اينتل...( نقشهراه فناوري )هوافضا آلومينيم...( نقشه راه فناوري محصول- فناوري)شرکت فناوريهاي لوسنت صنايع الکترونيک فيليپس( نقشهراهپروژهاي موضوعي )براي مديريتپروژه() Issue ( 5-1- مطالعات تطبيقي مطالعهتطبيقيعبارتاستازنوعيروشبررسيکهپديدههارادرکنارهممي نهدوبهمنظوريافتننقاط افتراقوتشابه آن هاراتجزيهوتحليلمي کند.درمطالعهتطبيقيبايدابعادمختلفرادرنظرگرفتتامطالعه جامعباشد.اگردوپديدهموردمقايسهمادوسازمانباشد دوسازمانرابهگونهايانتخابنماييمکهمقايسه پذيروتطبيقپذيرباشندوحداقلداراييکوجهاشتراکباشند.همچنينبايددقيقا معينسازيمچهعوامل ومتغيرهاييرادردوسازمانباهممقايسهمي کنيم.بههمينترتيبمي توانيمدرسازمان هايمختلفاز جهاتگوناگونبررسيتطبيقيانجامدهيم. مطالعهنقشه راهفناوريصنايعمختلف نقدوبررسيآن هاوبهرهگيريازنظراتخبرگان نقشبسزايي 6

دردست يابيبهمتدولوژيتدويننقشه راهفناوريدرياييکشورداشتهاست.اينمطالعاترامي تواندردو دستهطبقهبنديکرد:نقشه راهفناوري هايدرياييونقشه راه فناوريدرصنايعديگر. فهرست مطالعاتتطبيقيصورتگرفتهبهشرحذيلاست: الف( مطالعاتتطبيقيحوزه هايدريايي نقشه راهفناوري هايصنايعدرياييانگلستان نقشه راهآب هايعميقخليجمکزيک نقشه راهتکنولوژيانرژي هاي تجديدپذير دريايکانادا نقشه راهعلمو فناوريدرياييچين نقشه راه فناوريسيستم هاي قدرتنيرويدرياييامريکا ب(مطالعاتتطبيقيحوزه هايغيردريايي نقشه راه فناوريصنعتخودروسازياستراليا نقشه راه يکپارچهسيستم هايبدونسرنشين نقشه راه فناوريوسايلنقليهانگليس نقشه راه فناوريبينالملليبراينيمه هادي ها تدويننقشه راهوبرنامهعملياتيسندراهبردملي توسعه فناوريپيلسوختي 6-1- روش ترسيم اهميتصنايعدرياييبهعلتدسترسيکشوربهدريايمازندران خليجفارسودريايعمانبرهيچ کسپوشيدهنيست.داشتنحدود 5800 کيلومترخطساحليوهمچنينظرفيت هايبالقوهدرصنايع درياييلزومتوجهبيش تربهدرياوفرصت هايآنرا بيشازپيشآشکارمي کند.باتوجهبهتنوعوگستردگي حوزه هايدرياييوموازيکاري هاوگاهيعدمهماهنگيمياناينحوزه ها هموارهنيازبهتدوينبرنامهاي جامع که توسعههمهجانبهدرياييراتسهيلبخشد احساسشدهاست. 7

1- مقدمه شکل 1-1- متدولوژی ترسیم نقشه راه فناوری های دریایی ایران برنامهريزيدرزمينهفناوريازجهاتبسياريداراياهميتاست.تدويننقشهراهفناوريکهنوعياز برنامهريزيدرزمينهفناورياست ميتوانددرمحيطرقابتيامروزمفيدباشد.نقشه راهفناوريباتوجهبه وضعيتموجود آيندهمطلوبراترسيموفناوري هايموردنيازبرايدست يابيرامشخصمي کند.بهعبارت ديگربهترينمسيررسيدنبهآيندهموردنظرراشناساييوتمامفناوري هايموردنيازراجهتطيکردناين مسير معرفيمي کند.اساسيترينمزيتيکهترسيمنقشهراهفناوريايجادميکند بدستآوردناطالعاتي استکهکيفيتتصميمگيريدرزمينه سرمايهگذاريبررويفناوريهاراافزايشميدهد. باعنايتبهاينکهنقشه راهفناوريبطورکليبرنامهريزيراهبرديفناوريهادرصنايعمختلفراحمايت ميکند نقشه راهفناوريهايدرياييکشورميبايستبادرنظرگرفتنمتغيرهايمتفاوتتاثيرگذاربرشرايط حاکمبرصنايعدرياييترسيمگرددتابتواندبادرکتأثيرپيشران هاوبررسيسناريوهايپيشرو امکان برطرفساختننقاطضعف مقابلهباتهديداتموجود بهرهگيريازظرفيتهاومزيتهاوبهرهبرداريبيش ازپيشفرصتهارافراهم سازد. ستادتوسعهفناوريوصنايعدانش بنياندرياييمعاونتعلمي وفناوريرياستجمهوريبهمنظور زمان بنديواولويتبنديفناوريهايموردنيازاينحوزه باهمکاريهمهيارگان هايدريايي خبرگانو متخصصيندرياييکشورازپاييز 93 اقدامبهترسيمنقشه راهفناوري هايدرياييکشورنمود.دراينراستا ستادباانجاممطالعاتمقدماتي برگزاريسمينارهاوجلساتمتعددباخبرگانونمايندگانسازمان هاي درياييومتخصصينحوزهنقشه راهفناوري چارچوبکليترسيمنقشه راهفناوريهايدرياييراتدوينو 8

بهتصويبمديرانپژوهشيسازمانهايدرياييرساند.چارچوبکلياينروششناسيدرشکل 1-1 نشان دادهشدهاست. الزمبهذکراستروشترسيمنقشه راهفناوريهايدرياييدردومينجلسهبامديرانپژوهشيسازمان هاي درياييمورخ 93/10/14 ارائهوبهتصويبرسيد. درگاماولستادبهمنظورشناسايينيازهاواولويت هايفناورانه اقدامبهتهيهفرم هاينظرخواهي ازسازمان هانمودوباتکميلفرم هاتوسطسازمانها اولويت هايفناورانهمشخصگرديد.درگامبعد حوزه بنديفناوريهايدرياييمشخصوفناوريهادردهحوزه»طراحيو مدلسازيسيستمرانشموادجديدوتوليدتجهيزاتمخابراتيابزاردقيقوتجهيزاتاندازهگيريسازههايدرياييفناوريهايزيرسطحياستانداردسازيفناوري هايمبتنيبرچرخهعمرتجهيزات«و»ساير تجهيزاتوتأسيساتدريايي«دستهبنديگرديد. درادامهبابرگزاريجلساتبانمايندگانسازمان هاو متخصصيناينحوزه اولويت بنديوزمانبنديفناوريها تعيينگرديد. درگامنهاييطيبرگزاريميزگرد هايخبرگيدردهحوزهتعيينشده فناوريهايمعرفيشدهمورد بررسيوتحليلخبرگانقرارگرفت.دراينميزگردهاسعيشدتافناوريها ازنظرجامعيت اهميت اولويت وبازهزمانيدستيابينهاييونسخهاوليهينقشهراهفناوريهايدرياييدرهرحوزهترسيمشود.نتايج ميزگردهادرقالبنقشهراهفناوريهايدريايينشانگراولويتهايفناوارانهکشوردراينحوزهاستومي تواندبهبرنامهريزيهاوتصميمگيريهاي کالندرصنايعوفعاليتهايدرياييجهتبخشد. نقشهراهيميتواندبهپيشرفتوتوسعهدرياييکمککندکهعالوهبرجامعيتويکپارچگيالزم مورد وفاقجامعهدرياييکشورباشد.بدينمنظورستادتوسعهفناوريوصنايعدانش بنياندريايي سعينمودهبا نظرخواهيازجامعهخبرگيواعمالنظراتوپيشنهاداتدريافتيعالوهبررفعايراداتاحتماليوجمع بندي نهايي اعتباربيشتريبهنقشهراهفناوريهايدرياييبخشد. 9

1- مقدمه 10

2- وضعیت علمی کشور در حوزه دریا

2 -وضعیت علمی کشور در حوضه دریا 1-2- مقدمه نوعوسطحفعاليتهايآموزشيوپژوهشييکيازشاخصهاياصليتوسعهوپيشرفتمحسوبميشود. توسعهدرياييارتباطتنگانگيبافعاليتهايپژوهشيدارد.بهعبارتديگرآموزشوپژوهشيکياز محورهايمهمياستکهضامنپيشرفتوتوسعهدرهرکشوربهشمارميآيد.اگرپژوهشيصورتنگيرد دانشبشريافزايشنخواهد يافتودچارسکونورکودخواهدشد. عواملمتعدديدرتوسعهپژوهشدخالتدارندکهذکرهمهآنهادراينمختصرنميگنجد.بااينحال ميتواناينعواملرابهسهبخشعواملسختافزاري نرمافزاريونيرويانسانيتقسيمنمود.منظور ازعواملسختافزاريهمهامکاناتفيزيکيوزيرساختهايبنيادياستکهامکانانجامپژوهشدر حوزههايمختلفرابرايپژوهشگرانفراهمميآورد.بهعنوانمثالوجودابزارهايپژوهشيازقبيل دستگاههاوآزمايشگاههايپيشرفتهوامکاناتشبکهايورايانهايازجملهاينمنابعسختافزاريمحسوب ميشوند.منظورازامکاناتنرمافزاريجرياناطالعاتودانشميانپژوهشگراناستکهازطريقمجلههاو منابععلميديگربهصورتچاپيياالکترونيکيصورتميپذيرد.درنهايت بخشسوماينمجموعهنيروي انسانيوپژوهشگرانياستکهبادانشوتالشخودميتوانندامکاناتسختافزاريونرمافزاريرابهخدمت گرفتهوطرحهايپژوهشيگوناگونراتدوينواجراکنند.عالوهبراين توسعهآتيپژوهشدرهرکشور مبتنيبرگسترشرويکردپژوهشمداردرآموزشآنکشوراستکهازسطحآموزشابتداييشروعشدهوتا پايان تحصيالتدانشگاهياستمرارمييابد. شکينيستکهتوسعهعلميکشور درگروبرنامهريزيدقيقبرايهريکازحوزههايعلمياستوعلوم ومهندسيدريايينيزباتوجهبهجايگاهويژهدريادرکشورنيازمندتدوينبرنامهايجهتارتقايآموزشو پژوهشخواهدبود.ارائهشاخصهاوآمارهايمربوطبهوضعيتعلميکشوردرحوزهدريايکيازاقدامات مؤثردراينراستااست.درادامهبهبررسيوهمچنين تجزيهوتحليلاين اطالعاتپرداختهميشود. 2-2- دانشجويان و دانش آموختگان يکيازحوزههايمهمدربرنامهريزيوسياستگذارينظامآموزشعاليشناساييميزانکميدانشجويان وروديوفارغالتحصيلاست.باتوجهبهخطوطساحليگستردهکشور منابعنفتوگازعظيمموجوددر درياهاوهمچنينسياس ت هايکليموجوددرکشورمبنيبرخودکفايياقتصادي-صنعتيدرحوزههاي تأمينناوگانتجاريودفاعي اکتشافوبهرهبرداريازمخازننفتوگازبستردرياهاوهمچنيناستفادهاز منابعغذاييموجوددردريا نيازبهدانشآموختگانمتخصصدرزمينهتحقيقاتفناوريهايدرياييوايجاد 12

کسبوکارهاينوينمرتبطبا توسعهاينفناوريها احساسميشود. بهمنظورارائهآمارواطالعاتمربوطبهتعداددانشجويان رشتههايدرياييبهسهگروهآموزشي تقسيمبنديشدهاست..1 فنيومهندسي ( مهندسيدريا مهندسيکشتي سازههايدرياييو )....2 علومدرياييوشيالت ( شيالت فيزيکدريا زيستشناسيو )... 3. علومانساني )مديريتبازرگانيدريايي علوماقتصاديو...( درادامهتعداددانشجوياندراينسهگروهآموزشيبهتفکيک مقاطعتحصيليدر سال 1393 آمدهاست. شکل 1-2- توزیع دانشجویان ورودی در حوزه دریا در سال 1393 در گروه های مختلف آموزشی 13

2 -وضعیت علمی کشور در حوضه دریا شکل 2-2- توزیع دانش آموختگان در حوزه دریا از سال 1389 تا 1393 در گروه های مختلف آموزشی 3-2- اعضاي هيئت علمي باتوجهبهجايگاهرفيعونقشمؤثراعضاءهيئتعلميدرتوسعهعلميکشور تقويتزمينهوظرفيتهاي علميوتربيتياساتيدمتخصصدرحوزهدريا تأثيربسزاييدرتوسعهفناوريهايموردنيازکشوردراين زمينهخواهدداشت. درادامه آمارمرتبطبهتعداداعضايهيئت علميدررشتههايمختلفدرياييارائهشدهاست. 14

شکل 3-2 - توزیع اعضای هیئت علمی در گروه های آموزشی مختلف تحصیلی در حوزه دریا 4-2- انتشار مقاالت 15 هدفازانتشارنشريههايعلمي توسعهفعاليتهايپژوهش ارتقاءواعتاليسطحدانشنظريوعلمي وايجادارتباطبينپژوهشگران انديشمندانومحققاناست.تعدادمقاالتچاپشدهدرمجالتعلمي- پژوهشيوعلمي-ترويجيداخليوخارجيازجملهشاخصهايمهمارزيابيوضعيتعلموفناوريکشور است.افزايشتعداداينمقاالتدرنشرياتداخليونيزدرمجالتخارجينشانگررشدتوليدعلمدرايران وارتقايجايگاهعلموفناوريکشوردرسطحبينالملليخواهدبود.درسالهاياخيررتبهايراندرتعداد مقاالتحوزهمهندسيدريارشدقابلتوجهيداشتهبهطوريکهدرسال 2014 جايگاه 11 دنياواولغرب آسيارابهخوداختصاصدادهاست.

2 -وضعیت علمی کشور در حوضه دریا جدول 4-2- رتبه ایران در تعداد مقاالت حوزه مهندسی دریا در جهان سال 2014 جدول 5-2- رتبه ایران در تعداد مقاالت حوزه مهندسی دریا در غرب آسیا سال 2014 16

شکل 4-2- مقایسه چند کشور خاور میانه در تعداد مقاالت حوزه مهندسی دریا 5-2 -انتشارکتب يکيازعواملتأثيرگذاردرارتقايسطحپژوهشوتوسعهفناوريدرکشورتأليفکتبتخصصيباهدف افزايشسطحدانشوعلوممهندسيدرحوزههايمختلفاست.درحوزهدريابهعلتسابقهکمدانشگاهيدر کشورتعدادکتبچاپشدهتوسطاعضايهيئتعلمينسبتبهسايررشتههاکمتربودهاست.خوشبختانه باافزايشسطحعلميکشوردرچندسالاخيردرحوزهصنايعوفعاليتهايدريايييقينا درسالهايآتي شاهدرشدچشمگيريدراينزمينهخواهيمبود.درادامهآمارمربوطبهوضعيتانتشارکتبدرحوزهدريا ارائهشدهاست. 17

2 -وضعیت علمی کشور در حوضه دریا شکل 5-2- وضعیت انتشار کتب اعضای هیئت علمی دانشگاه ها در حوزه دریا در 5 سال اخیر 18

6-2- آزمايشگاه هاي دريايي آزمايشگاه هايدرياييشاملتجهيزاتوامکاناتيهمچونآزمايشگاهحوضچهکشش فلومآزمايشگاهي فراساحل آزمايشگاهمدلسازيسازه هايساحلي آزمايشگاهفيزيکوهواشناسيدريايي آزمايشگاه استحکامومقاومتمصالحسازه هايدريايياست.تاکنونآزمايشگاه هايمتعدديدرارتباطباحوزه مهندسيدريادردانشگاههايکشورراهاندازيشدهيادرحالراهاندازيوتجهيزهستند.آزمايشگاه هاي مجازي عدديوديناميکسياالتمحاسباتيبههمراهمواردفوقنيزشاملآزمايشگاه هايمهندسيو فناوريدرياييمحسوبميگردند.درادامهوضعيتآزمايشگاههايفعالدرحوزهدريادربخشهايفنيو مهندسي وعلومدرياييآوردهشدهاست. شکل 6-2- توزیع آزمایشگاه های فعال در دانشگاه ها در حوزه دریا در گروه آموزشی فنی و مهندسی و علوم دریایی 19

2 -وضعیت علمی کشور در حوضه دریا 7-2- جمع بندي پسازبررسيوضعيتموجودآموزشوپژوهشدرحوزهدرياواستخراجآمارواطالعاتمرتبطنتايجزير حاصلگرديد: هرمتوزيعدانشجودرمقاطعتحصيالتتکميليبهمقاطعکارشناسيدرحوزهفنيومهندسينامتوازن استواينبدليل توقفپذيرشدانشجودرمقطعکارشناسيدرحوزهمهندسياست. نيازبهپذيرشبيشتردانشجودرحوزهعلومانسانيوکمبودنيرويانسانيدراينبخشاحساسميشود. باتوجهبهاهميتحوزهدرياوتحققتوسعهدريامحورنسبتپذيرشدانشجوياندرياييبهکلدانشجويان کشور عددقابلقبولينيست. نيازبهتربيتهيئتعلميبيشتردربخشعلومانسانيدرحوزهدرياضروريبهنظرميرسد. نسبتاعضايهيئتعلميشاغلدرحوزهدريابهنسبتکلاعضايهيئتعلمي دروزارتعلوم تحقيقات وفناوريباتوجهبهاهميت موضوعدريادرصدکمياست. درسالهاياخيرايراندرتوليدمقاالتعلميدرحوزهدريادرسطح بينالملليازجايگاهمطلوبي برخورداربودهاست. انتشارکتبتخصصيدرحوزهدرياباتوجهبهتعداداعضايهيئتعلميفعالدرکشوررقمبسيارپاييني است. 20

3- صنایع و فعالیت های دریایی کشور

صنایع و فعالیت های دریایی کشور 1-3- مقدمه مهمترينقدمدرمسيرتوسعهوهرگونهبرنامهريزيشناختوضعيتموجوداست.باشناختوضعيت موجودميتوانبهمنظوررسيدنبهاهدافبرنامهريزيهايمؤثريانجامداد.تعييناهدافکالنتوسعه درياييکشورنيزنيازمندشناختکليازوضعيتفعليصنايعوفعاليتهايدرياييخواهدبود.بدينمنظور درادامه مهمترينحوزههايدريايي شناساييو آمارو ارقاممربوطبهعملکرداينحوزههاارائهشدهاست. 2-3- صنعت کشتيسازي يکيازبخشهايمهمدرتوسعهصنعتدرياييکشور توسعه زيرساختهايصنعتساختوتعمير شناوراست.صنعتکشتيسازييکيازصنايعاستراتژيکبهشمارميآيدکهميتواندعاملتوسعهصنعتي واقتصاديهرکشوروزمينهايبرايرشدصنايعجانبيمختلفازقبيلصنعتفوالد ساختتجهيزات ماشينآالتوقطعاتباشد.پيشرفتصنعتکشتيسازيدرکشورضمنايجاداشتغالميتواندزمينهساز ورودفناوريهاينويندرصنايعدرياييشود.بهمنظورشناختبيشتريازوضعيتاينصنعتدرکشوردر ادامه آمارو اطالعاتمختصريدراينزمينهارائهشدهاست. 1-2-3- ناوگان کشتيراني تجاري گروهکشتيرانيجمهورياسالميايراندرسال 1393 بزرگترينناوگانتجاريغربآسیابا 160 فروند شناور ومتوسطسن 14 سال ظرفيتحملبيشاز 5 ميليونDWT درسالرادارااست.اينگروه طيچندسالگذشته درجرياناجراينوسازيناوگانخود ساختحدود 40 فروندازانواعکشتيهاي اقيانوسپيمارادردستورکارخودقراردادهاست.دراينمدت 6 فروندکشتيکانتينربرباظرفيتهريک TEU 2200 کانتينربهارزشمجموع 188/5 ميليوندالر 6 فروندکشتيفلهبر 75 هزارتنيپاناماکسبا قرارداديبهارزش 210 ميليوندالرونيزساخت 10 فروندشناورازنوعهنديماکس 53 هزارتنيبهارزش 300 ميليوندالربهمجموعکشتيسازيوصنايعفراساحلايرانو 2 فروندشناورمسافربريکاتامارانبا ارزش 13 ميليوندالردرشرکتکشتيسازياروندان سفارشدادهاست. 22

2-2-3- ناوگان کشتيراني نفتي شرکتملينفتکشايراندارندهپنجمينناوگاننفتيبزرگدنيااست.ناوگاناينشرکتشامل 46 فروندانواعشناورحملموادنفتيباحجمبيشاز 10 ميليونتناست.شرکتملينفتکشطيطرح جامعجايگزينينفتکشها 17 فروندشناورشامل 13 فروندکشتينفتکشباظرفيتهايباالي 300 هزارتنو 4 فروندسوئزماکسباارزش 2 ميليارددالرسفارشساختدادکهآخرينآندرمردادماه 1388 تحويلشرکتملينفتکشگرديدهاست.حجمبزرگناوگاناينشرکتنشاندهندهظرفيتبالقوهباالي سفارشگذاريبرايصنايعداخليدرحوزه تعميرات و نوسازيناوگاناست. 3-2-3- ناوگان گاز مايع طبيعي و حمل فرآورده هاي نفتي ايرانبادارابودن 18 درصدازذخايرگازيجهاندوميندارندهذخايرگازيدنيااست.باتوجهبهمطالعات شرکتملينفتکشايرانبابهرهبرداريازفازهاي 11 تا 14 پارسجنوبيبهمنظورصادراتLNG به 32 فروندکشتيحملLNG نيازخواهدداشت.اگرقيمتهرکدام 180 تا 200 ميليوندالردرنظرگرفتهشود بازاريبهارزش 6 تا 7 ميليارددالردراينبخشوجوددارد. 4-2-3- کشتي هاي صيادي براساسآمارفائوتوليدجهانيآبزيانازمنابعدريايي 90 ميليونتنوازفعاليتآبزيپروري 50 ميليون تنبودهکهبراساساينآمارسهمايرانازصيدوآبزيپروريبهترتيب 0/27 و 0/30 درصدکلتوليدات جهانيآبزياناست.براساسآمارثبتشدهدرسازمانبنادروکشتيرانيحدود 138 فروندشناورصيادي درخليجفارسفعاليتدارند.حالبهمنظورتبديلدستکم 25 درصدازاينشناورهابهشناورهايمدرنبا قابليتصياديدرآبهايعميقازنوع»النگالينر«و»پرساينر«تقريبا 31 فروندشناورموردنيازاستکه اگرقيمتهرکدامازآنهارا 20 ميليوندالردرنظربگيريم دراينعرصهنيزبازاريمعادل 310 ميليوندالر درپنج سالآيندهوجودخواهدداشت. 23

صنایع و فعالیت های دریایی کشور 5-2-3- شناور هاي سنتي براساسآمارسازمانبنادروکشتيرانيتعدادشناورهايثبتشدهفعالدرسواحلجنوبيکشورحدود 5600 فرونداعالمشدهاست.تعدادزياديازاينشناورهابهعلتسنباالنيازبهجايگزينيباشناورهاي نوسازدارند.برايجايگزينيشناورهايسنتيفرسودهباظرفيت 40 تا 400 تنباشناورهايفلزيباظرفيت بين 300 تا 500 تن بهازايهرشناوريکميليوندالرسرمايهگذاريموردنيازاست.ضمنآنکهبرايبخشي ازاينظرفيتميتوانطرحهاي ارتقاشناورهايسنتيرادردستورکارقرارداد. 6-2-3- شناورهايخدماتي باتوسعهبنادرکشورومتعاقبآنافزايشخدماتبندريوارتقايقابليتهايايمنيدردريا سازمان بنادرودريانورديبهمنظورارائهسرويسمطلوبتربهکشتيها ساالنهبودجهزياديراصرفخريديدککش شناورهايتجسسواليروبميکند.درحالحاضرمجموعشناورهايخدماتيفعالدرحوزهخليجفارس )دارايپرچميکيازکشورهايمنطقه( 328 فروندوتعدادريگهايحفاريفعالدرمنطقهخليجفارس حدود 140 فرونداست. 6-2-3- بنادر و حمل و نقل دريايي تخليهوبارگيريحدود 90 درصدازوزنکلکاالهايصادراتيووارداتيو 60 درصدازارزشکلتجارت کشورازطريقحملونقلدرياييصورتميگيرد.مرزطوالنيدرياييايرانوموقعيتجغرافيايياستراتژيک کشورکهحدود 40 درصدازانرژيجهانازخليجفارسعبورميکنداهميتنقشبنادروحملونقلدريايي رانشانميدهد.کلتناژناوگانحملونقلدرياييکشور )نفتيوغيرنفتي(حدود 200 ميليونتناست. ظرفيتهاوقابليتهايبنادرکشوردرجدول 1-3 ارائهشدهاست. 24

3-3- ظرفيت کشتيسازي کشور شکلهاي 1-3 و 2-3 ميزانتوليداتشناوردرداخلکشوربرحسبتعدادوتناژرانشانميدهد. آمارهايبدستآمدهازبازديدهايميدانيکارخانجاتکشتيسازيکشورنشانميدهد درچندسال گذشته کارخانجاتبطورمتوسط 19 فروندشناوربا سايزمتوسطساختهوبهآباندازينمودهاند. براساسآمارارائهشدهازطرفمؤسساتردهبنديداخليموردتأييدسازمانبنادرودريانورديوهمچنين آمارشناورهايثبتيکشورميتوانتعدادکشتيهايساختهشدهدرهرسالدرکشوررامحاسبهنمود.البته باتوجهبهسطحتکنولوژيوتوانمنديشرکتهايسازندهداخلي تمرکزاينآماربررويشناورهايفلزي سايزمتوسط )تناژناخالصکمتراز 5000 ( است.اينآمارنشانميدهدکهطي 10 الي 15 سالاخيربهطور متوسطساالنهحدود 19 فروندشناوربامجموعتناژناخالصساالنهحدود 15000GT ساختهشدهاست کهدرمقايسهباسايرکشورهايمنطقهبسيارناچيزواندکاست.اينوضعيتدرحاليحاصلميشودکه ظرفيتساختشناورهايمتوسطدرياردهايکشورحدود 40 فرونددرسالبودهونيزساالنهحدود 30 فروندشناور فلزيخارجي توسط مالکانايرانيخريداريوثبتپرچمکشورميشود. 25

صنایع و فعالیت های دریایی کشور شکل 1-3- تعداد شناورهای فلزی ساخت ایران با سایز متوسط شکل 2-3- مجموع تناژ ناخالص شناورهای فلزی ساخت ایران با سایز متوسط 26

4-3- شيالت با توجه به آمار منتشرشده توسط سازمان شيالت ايران ميزان صيد آبزيان در 5 سال اخير روندي افزايشي داشته است. همانطور که از شکل 3-3 مشخص است ميزان صيد آبزيان در سال 1393 معادل 575512 تن بوده است. شکل 3-3- میزان صید آبزیان توليدماهياندرقفسيکيازفعاليتهايياستکهدرچندسالاخيرموردتوجهقرارگرفتهاست.باتوجه بهمزيتهاييکهاستفادهازقفسماهيداردوصرفهجوييهاييکهبرهزينههاخواهدداشت الزماست زيرساختهايآنهرچهسريعتردرکشورفراهموتکميلشود.براساسآمارسازمانشيالتدرسال 1393 دردواستانگيالنومازندران 123 تنماهيدرقفستوليدشدهاست.بااينوجوداينآماردرحدبسيار پايينينسبتبهآماربينالمللياستونيازبهبرنامهريزيدقيقويکپارچهدراينزمينهبهمنظورافزايش سهمتوليدماهياندرقفس احساسميشود. ميزانمصرفسرانهآبزياندرکشوردرسال 1393 9/2 کيلوگرمبودهاستکهنسبتبهسالهايگذشته روندافزايشيداشتهاماهمچناننسبتبهميانگينمصرفجهانيکه 19/2 کيلوگرمدرسال 2012 بودهرقم بسيارپايينياست. 27

صنایع و فعالیت های دریایی کشور 5-3- صنايع فراساحل مرزهايطوالنيآبيوذخايرغنينفتوگازايراندربخشهايفراساحليوهمچنينذخايرعظيم هيدروکربنيکهدردريايمازندرانوخليجفارسوجوددارد بخشفراساحلرابويژهدردودههاخيراز اهميتويژهايبرخوردارکردهاست.دراينميان اهميتبااليمنطقهخليجفارسبادارابودنحدود 48 درصدازذخايرنفتجهانوبيشاز 40 درصدازذخايرگازيجهانانکارناپذيراست.ايرانحدودا 18 درصد ذخايرگازيدنياراداراستکهقسمتعمدهآندرخليجفارساست.همچنينسرمايهگذاريقابلتوجه درمنطقه نقشصنعتفراساحلايرانرابهعنواندوميندارندهذخايرنفتوگازپررنگتركردهاست به طوريکهتعدادزياديازسکويدرياييدرحوزه هاينفتيوگازيخليجفارسمتعلقبهايراناستوحدود 500 هزاربشکهنفتازحوزههاينفتيخليجفارسدرروزتوسطايرانبرداشتميشود.شکلهاي 4-3 و 5-3 بهترتيبتعداددکلهايحفاريکشورهايمختلفدرحاشيهخليجفارسودريايمازندرانرانشان ميدهند. شکل 4-3- تعداد سکوهای حفاری کشورهای حاشیه خلیج فارس 28

شکل 5-3- تعداد سکوهای حفاری کشورهای حوزه دریای مازندران 6-3- بنادر و حمل و نقل دريايي تخليهوبارگيريحدود 90 درصدازوزنکلکاالهايصادراتيووارداتيو 60 درصدازارزشکلتجارت کشورازطريقحملونقلدرياييصورتميگيرد.مرزطوالنيدرياييايرانوموقعيتجغرافيايياستراتژيک کشورکهحدود 40 درصدازانرژيجهانازخليجفارسعبورميکنداهميتنقشبنادروحملونقلدريايي رانشانميدهد.کلتناژناوگانحملونقلدرياييکشور )نفتيوغيرنفتي(حدود 200 ميليونتناست. ظرفيت هاوقابليت هايبنادرکشوردرجدول 1-3 ارائهشدهاست. 29

صنایع و فعالیت های دریایی کشور در ادامه عملکرد بنادر کشور از نظر حمل و نقل کاال هاي غيرنفتي نفتي و کانتينر ارائه شده است. 30

شکل 6-3- تخلیه و بارگیری کاالی غیر نفتی شکل 7-3- تخلیه و بارگیری کاالی نفتی 31

صنایع و فعالیت های دریایی کشور 7-3- گردشگري دريايي شکل 8-3- تخلیه و بارگیری کانتینر گردشگريدريايي مطابقباتعاريفبينالمللي»آندستهازفعاليتهايتفريحياستکهشاملسفربهدور ازمحلاقامتوبهمکانيامحليکهبهعنوانميزبانبرمحيطزيستدرياييتمرکزدارد«ميباشد.بنابراين شاملطيفگستردهايازفعاليتها مانندغواصيوزيرآبي موجسواري ماهيگيري مشاهدهپستانداران وپرندگاندريايي کشتيکروزوصنايعکشتيسازي تمامفعاليتهايساحلي قايقرانيدردريا بازديد ازروستاهايماهيگيريوفانوس هايدريايي موزهدريايي قايقرانيپاروييوموتوري حوادثرويدادهاي درياييومواردمشابهميشود.درادامهآمارواطالعاتمربوطبهگردشگرانوروديوخروجيازمرزهايآبي کشوربهتفکيکاستان هايساحليارائهشدهاست. 32

شکل 9-3- مقایسه تعداد گردشگران ورودی به کشور از طریق مرزهای دریایی استان های ساحلی در سال های 92 و 93 شکل 10-3- مقایسه تعداد گردشگران خروجی از کشور از طریق مرزهای دریایی استان های ساحلی در سال های 92 و 93 33

4- اهداف کالن توسعه ی دریایی کشور

اهداف کالن توسعه ی دریایی کشور 1-4 -مقدمه توجهبهمسائليهمچوناشتغالزاييودرآمدزيادصنايعدريايي کاهشذخايرنفتوگاز جايگاهسياسي ايراندرمنطقهوجهانولزومافزايشقدرتاقتصاديايجابميکندکهباتأملبيشتريبهمسئلهدرياهانگاه کردوضمنتوجهبهنحوهشکلگيريومسيررشداينصنعتدرکشورهايصاحبنام بطورجديبهرفع مشکالتگريبانگيراينصنعتمانند مديريت امکانات انتقال فناوريو...پرداخت. همانگونهکهدرتعريفنقشهراهفناوريذکرشد بهطورکلينقشهراهباشناختوضعيتموجودوتعيين آيندهمطلوب بهترينمسيردستيابيبهاهدافموردنظررامشخصميکند.بنابراينبهمنظوردستيابي بهيکنقشهراهجامعويکپارچهکهتوسعهفناوريهايدرياييرابهدنبالداشتهباشد الزماستپساز شناختوضعيتموجوداهدافوچشماندازحوزههايمختلفدرياييشناساييودرنهايتنقشهراه دستيابيبهايناهدافتعيينشود.بدينمنظورابتدابابررسيقوانينواسنادباالدستيجايگاهصنايعو فعاليتهايدرياييدربرنامههايکالنمليمشخصشدهاست.سپسباتوجهنتايجبررسياسنادباالدستي برنامهراهبرديدهسالهصنايعدرياييکشوروپيشنويسسندجامعتوسعهدرياييکشور اهدافنقشهراه فناوريهايدرياييدر چشمانداز 1404 تعيينشدهاست. 2-4- اسناد و قوانين باالدستي ازجملهمستنداتپشتيبانيکهدرتدوينبرنامههايراهبرديمورداستفادهقرارميگيرد مستندات مرتبطباتحليلاسنادباالدستيمرتبطباصنعتدريايياست.درايناسناد خطراهنمايبلندمدتو استراتژيککشوردرمسيررشدصنعتدرياييتدوين تصويبوابالغگرديدهوبرايناساس الزماستتاپس ازمطالعهاسنادباالدستي عواملمرتبطبامؤلفههايبرنامهريزيراهبرديصنعتدريايياستنباطگردد.دو گروهازاسنادباالدستيدرصنعتدرياييميتواندمدنظرقرارگيردکهعبارتنداز:اسنادمليواسنادصنعتي. اسنادملي اسناديهستندکهخطوطراهنمايمسيررشدوپيشرفتکشوررامدنظرقراردادهوطبيعتا الزم است تامسيررشدصنعتدريايينيزدروناينخطوطراهنماقرارداشتهباشد. اسنادباالدستيصنعتي مجموعهاسنادوقوانينيهستندکهمرتبطبافعاليتصنعتدرياييدرکشور ميباشد.درايناسناد اطالعاتذيقيمتيدرخصوصرويکردهايتوسعهواقداماتعملياتيتوسعهصنعتي دراختيارقرارميگيرد.مطالعهاسنادباالدستيصنعتينشانميدهدکهمحرکهاياولويتدارکشوربراي رشدوتوسعهصنايعدرياييبهصورتتقاضايغيرمستقيمودرقبالتوسعهحملونقلوترانزيتکاالو مسافر توسعهبهرهبرداريازمنابعانرژيفسيليدراعماقدرياهاوذخائرمشترککشورباهمسايگانو 36

توسعهفعاليتهايمرتبطباصياديوشيالتدرکشورميباشد. همچنيندررويکردهايتوسعهصنعتدرياييميبايستبهتوانفنيومهندسيداخليکشور توسعه فناوريهايراهبرديصنايعدريايي بهرهگيريازمزيتهاياقتصاديومزيتهاينسبيسرزمينيدر توسعهصنايعدرياييورقابتپذيري محصوالتصنايعدريايي )صادرات محوري(توجهگردد.براينيلبه اهدافرشدصنعتيالزماستتااقداماتالزمبرايبهرهگيريازتوانبخشخصوصيبرايورودبهتوسعه کارآفرينيوايجادواحدهايصنعتي ايجادهمکاريهايبينالملليبرايجذبدانشفنيوتکنولوژيهاي راهبردي ايجادساختارهايالزمبراينظارتموثردولتيبرفرآيندهاوتوسعهصنايعدرياييمبتنيبردانش وتکنولوژيدربرنامهريزيعملياتيمدنظرقرارگيرد.همچنينتوجهويژهايبايدبهايجاديکالگوومدل مناسب تأمينماليبرايصنايعدرياييدربرنامهريزيهايعملياتيموردتوجهقرارگيرد. 3-4- رئوس مطالب مطالعات اسناد باالدستي همانطورکهذکرشداسنادباالدستيبهعنوانيکيازمهمترينمنابعاطالعاتيدرتدوينبرنامههاي راهبرديشناختهميشود.دراسنادباالدستياطالعاتذيقيمتيدرخصوصمؤلفههاييکبرنامه استراتژيکارائهميشود.براياينمنظورالزماستتابامطالعهاسنادباالدستي دادههايموردنيازبراي برنامهريزياستراتژيکدرحوزهموردنظراستنباطويااستخراجگردد.بهطورکليممکناستدراسناد باالدستي اطالعاتموردنيازدرخصوصمواردذيلدراختيارقرارگيرد: 1- مؤلفه هايچشم اندازواهداف دراينبخش بابررسيموادوقوانينارائهشدهدراسنادباالدستي ممکناستدادههايمرتبطبا مؤلفههايچشماندازواهدافراهبرديبرايتوسعهصنعتدريايياستنباطويااستخراجگردد.ايندادهها ممکناستدرعناوينذيلارائهگردد: وضعيت جايگاهصنعتدرياييدر مقايسهبا سايرصنايع وضعيت جايگاهصنعتدرياييدراقتصاد رويکرد توسعهصنعتيدرصنايعدريايي )درونزا صادرات محور واردات محورو...( اهدافکيفيبراي توسعهصنعتدريايي اهدافکميبراي توسعهصنعتدريايي 2- سياست هاواستراتژي هايمرتبطباصنايعدريايي دربرخيازاسنادباالدستي ممکناستتوجهويژهايبهسياستهاويااستراتژيهايتوسعهمرتبطبا صنايعدرياييشدهباشد.بنابراينبامطالعهاسنادباالدستيسعيميشودتادادههايموردنيازدرخصوص 37

اهداف کالن توسعه ی دریایی کشور سياستهاو استراتژيهاي توسعهصنعتدريايياستخراجگردد.ايندادههاعبارتنداز: اولويتبنديصنايعمختلفدرحوزههايدريايي تبيين استراتژيهاي توسعهصنعتدرياييدربخشهايذيل نحوه تعاملبادنيايخارج نقشدولتوبخشخصوصي جهت گيريتکنولوژيک جهت گيريصنعتي 3- برنامههاو اقداماتمرتبطبا توسعهصنعتدريايي دربرخيازقوانينممکناستبهصورتمشخصبرنامههاواقداماتعملياتيبرايتوسعهصنعتدريايي ارائهشدهباشدکهالزماستاينبرنامههادر تدوينبرنامهراهبرديموردتوجهقرارگيرد. 4- تحليلمحيطبيروني مؤثربرصنعتدريايي بامطالعهاسنادباالدستي امکانشناساييفرصتهاوتهديدهايمؤثربرتوسعهصنعتدرياييکهبه صورتعواملبيرونيتاثيرگذارند فراهمميگردد.بنابراينشناختعواملبيرونيدرقالبمواردذيلدر مطالعهاسنادباالدستيخالصهميشود: فرصتها تهديدها 5 -نگاشتذينفعانوساختارنظامنوآوريدرصنعتدريايي. ازجملهموضوعاتيکهدرقوانينواسنادباالدستيموردتوجهقرارميگيرد توجهبهتعريفمأموريتو ايجاديکنقشمؤثربرايذينفعاندرصنعتدريايياست.بنابراينشناختبازيگرانوتبييننقشهاو وظايفآنهاازجملهدادههايياستکهبا مطالعهاسنادباالدستيفراهمميشود. بازيگران نقش هاووظايف 6 -زنجيرهارزشفعاليتهاياصليدرصنايعدريايي باتوجهبهاينکهدراسنادباالدستيصنعتي بهرشدوتوسعهصنعتدرياييتوجهشده ازاينروايناحتمال وجودداردکهبرخيفعاليتهاياصليدراسنادباالدستيموردتوجهقرارگرفتهباشندکهالزماستبامطالعه آنها فعاليتهاي موثراصلي شناساييگردند. پسازجمعآورياسنادمليوصنعتيمرتبطباصنايعدريايي بهمطالعههريکازاسنادباتوجهبهموارد باالپرداختهشدودرجمعبنديمطالعاتپشتيبان تعبيرهرکدامازآنهادرصنايعدرياييمشخصگرديده است.دراينفصلبهتحليلاسنادباالدستيذيلپرداختهشدهاست: اسنادباالدستي)سند چشمانداز 1404 ( 38

اسنادباالدستي)برنامهچهارم توسعه( اسنادباالدستي)برنامهپنجم توسعه( سياست هايکلينظامبخشانرژي سياست هاي كلي نظام براي رشد و توسعه علمي و تحقيقاتي كشور در بخش آموزشعاليومراكزتحقيقاتي سياست هايکلينظامبرايبخشحملونقل سياستهايكلينظامبرايرشدو توسعهفناوري سياست هايکلينظامدرخصوصموضوعخودکفاييدفاعيوامنيتي سياست هايکلينظامدربخشمعدن سياست هايکلينظامدربخشمنابعطبيعي سياست هايکلينظامدربخشصنعت سياست هايکلي آمايشسرزمين 4-4 -نتايج مطالعهاسناد باالدستي پسازمروراسنادباالدستيباتعيينمؤلفههايمرتبطبابرنامهريزيراهبرديتوسعهصنعتدريايي کشور اينامکانفراهمگرديدکهبتواننتايجحاصلرابصورتمنسجمتحليلکرد.دراينجمعبندي سعيشدهتاتمامرويکردهايکالنوراهبرديکشوربرايتوسعهصنعتدرياييتبيينگردد.همچنين اولويتهايکشوردربرنامههاو اقداماتبراي توسعهصنايعدريايياستنباطگردد. نکتهيحائزاهميتآناستکهصنعتدرياييکشورازابتداتاکنونهيچگاهبهعنوانيکصنعت مستقلشناختهنشدهوازاينروبرايرشدوتوسعهآنبرنامهريزيبلندمدتوراهبرديصورتنگرفته است.بنابرايناولويتهاوراهبردهايکشوربرايتوسعهصنعتدرياييبايددرتعاملاينصنعتباساير فعاليتهاياقتصاديکشورويادرراستاياولويتهاواهدافکالنومليکشورجستجوشود.درنتيجه عالوهبرآنکهخطوطراهنماياصليبرايترسيمافقهايراهبرديواولويتداردرصنعتدرياييميتواند مبتنيبراولويتهاوراهبردهايکشورتعيينگردد اماتحققاينافقهاواهداف نيازمندبهشناختدقيقتر ازوضعيتداخليصنعتوتوانمنديهايداخليآنميباشد.برايناساس بررسيانسجامايناهدافبا توانمنديهايذاتيصنعتدرياييميبايستموردتوجهقرارگيرد.جدول 1-4 جمعبنديعواملمرتبطبا صنايعدرياييرا کهدراسنادباالدستيقيدشده نشانميدهد. 39

40 اهداف کالن توسعه ی دریایی کشور

اهداف کالن توسعه ی دریایی کشور 5-4 -جمعبندي و تعيين اهداف همانطورکهمشاهدهميشود اسنادباالدستيبهصورتمستقيممتوجهصنعتدريايينبودهوعمدتا توجهبهتوسعهوگسترشفعاليتهاياقتصادياستکهدرنهايتمنجربهافزايشتقاضادرصنعتدريايي ميشود.نکتهحائزاهميتآناستکهتوجهبهتوسعهدرونزاوصادراتمحور )رقابتي(برايمحصوالتصنايع درياييموردتاکيدقرارگرفتهاست. همچنينهماهنگيهايمناسبيدراستراتژيهايتوسعهدربخشهايتعاملبادنيايخارج نقشدولت وبخشخصوصي جهتگيريهايصنعتيوفناوريدراسنادباالدستيوجوددارد.تاکيدبراستفادهازتوان فنيوفناورانه وايجادموتورهايمحرکفناوري بازاريابيوکارآفرينيدراسنادباالدستيوجوددارد.از نکاتديگرحائزاهميت لزومتوجهبهتدوينيکالگويتأمينماليمناسبوکارآمددربرنامههاواقدامات عملياتياست. بابررسياسنادباالدستيمرتبطبافعاليتهايدرياييمشخصميشودکهعمدهترينچالشدراين حوزهنبوداهداف راهبردهايمشخصوبرنامهريزيهايجامعبهمنظورتوسعههمهجانبهودستيابيبه چشمانداز 1404 است.بدينمنظوردرانتهاياينبخشسعيشدهبادرنظرگرفتناهدافاصليدربرنامه راهبرديدهسالهصنايعدريايي پيشنويسسندتوسعهدرياييوهمچنيننظراتسازمانهاوارگانهاي ذيربط اهدافکليکهقراراستنقشهراهفناوريهايدرياييپاسخگويآنهاباشدتعيينشود.درادامهاين اهدافدرجدول 2-4 ارائهشدهاست. 42

44 اهداف کالن توسعه ی دریایی کشور

5 -نیاز ها و اولویت های فناورانه ی دریایی

نیاز ها و اولویت های فناورانه ی دریایی 1-5 -تهيه فرم هاي نظر خواهي باتوجهبهمصوبهجلسهمورخ 93/10/14 کهباحضورمديرانپژوهشيسازمان هايدرياييبرگزارشد مقررگرديدليستاطالعاتيکهدرتدويننقشه راهفناوري هايدرياييموردنيازاست توسطسازمان هاي مربوطهدراختيارستادقرارگيرد. فهرست اطالعاتدرخواستياز سازمآنهابهشرحذيلاست. اسناد راهبردي و استراتژيک مستند شده در راستاي تحقق اهداف سازمان/ ارگان دريايي اسنادخارجيمرتبط سازمان/ارگاندريايي ليستياز استراتژي هاياولويتدار سازمان / ارگاندريايي ليستيازپروژه هايکالنپژوهشيو فناورانه فهرستفناوري هايموردنيازسازمان/ارگاندريايي محصوالت / خدماتاولويتدار سازمان/ارگاندريايي نهادهاي تاثيرگذاردر سازمان/ارگاندريايي ليست مشخصاتخبرگانومتخصصينصنعتيداخل سازمان / ارگاندريايي ليست مشخصاتخبرگانومتخصصين فعالصنعتيخارجاز سازمان/ارگاندريايي ليست مشخصاتخبرگانومتخصصيندانشگاهي ستادبابهرهگيريازمتخصصيننقشه راهفناوري فرم هاينظرخواهيازسازمان هاراطراحيوازطريق دبيرخانهستادبه 18 سازمان ارسالنمود.جدول 1-5 سازمان هاييرانشان ميدهدکهفرم هاينظرخواهي برايآنها ارسالشدهاست. 46

نیاز ها و اولویت های فناورانه ی دریایی 2-5- دريافت فرم هاي نظر خواهي پس از ارسال فرم هاي نظرخواهي جلساتي با خبرگان و کارشناسان سازمان ها به منظور تکميل فرم ها برگزار گرديد که در جدول 2-5 نشان داده شده است. جدول 2-5- جلسات برگزار شده به منظور تکمیل فرم های نظرخواهی الزم به ذکراست همه 18 سازمان مذکور فرم ها را تکميل و به دبيرخانه ستاد ارسال کردند. با ارسال فرم ها پايش اوليه اطالعات ارسالي توسط دبيرخانه ستاد صورت گرفت. اين عمل يکي از اقدامات مهم به منظور اولويت بندي فناوري ها در مراحل بعدي است. 3-5- حوزه بندي فناوري هاي دريايي بهتبعگستردگيحوزه هايمختلفدريايي فناوري هايدرياييمربوطهنيزازگستردگيوپراکندگي بسياريبرخوردارخواهندبودکهاينامر برنامه ريزي هاواولويت بندي هارابامشکلمواجهمي کرد.لذا مي بايستدرقدماولفناوري هاطبقه بنديوفناوري هاييکهکارکردهايمشابهيدارنددريکحوزهقرار گيرند.بدينمنظورابتداحوزه هايمختلففناوريدرصنايعدرياييشناساييوسپسفناوري هايباکارکرد مشابهدرحوزهمربوطهدستهبنديشدند. 48

گرديد: طي جلسات متعدد با متخصصين و خبرگان سازمان ها حوزه هاي کالن فناوري بدين شرح معرفي 1( طراحي و مدلسازي 2( مواد جديد 3( شناور ها 4( تجهيزات و سيستم رانش 5( محيط زيست دريايي 6( مديريت وبهرهبرداري 7 (ناوبري و کنترل 8 (ايمني واستاندارد سازي 9( فناوري هاي زيرسطحي 10 (ابزاردقيق و تجهيزاتاندازه گيري درادامهبابرگزاري سومين جلسهبا مديران پژوهشي سازمان هاي دريايي در تاريخ 12 اسفندماه 93 مقرر گرديد سازمان هانظرات و پيشنهادات خود رابه منظورنهايي کردن حوزه هاي فوق به دبيرخانه ستادارسالنمايند.نهايتا با جمع بندينظرات سازمان ها حوزه هاي مختلف فناوري هاي درياييبه شرح ذيل تعيين گرديد: 49

50 نیاز ها و اولویت های فناورانه ی دریایی

6 -تدویننقشه راه

تدوین نقشه راه 1-6- اولويت بندي و زمان بندي فناوري ها درفصلقبلحوزه هايمختلففناوري هايدرياييمشخصگرديد.پسازدستهبنديفناوريها بايستي فناوريهايهرحوزهاولويتبنديشدهوزمانبنديدستيابيبهآنهاتعيينگردد.دراينمرحلهدبيرخانه ستادطيبرگزاريجلساتيباسازمان ها نظراتنهاييکارشناسانومتخصصينسازمانيرادررابطهبا اولويتبنديوزمانبنديفناوريهادريافتودرنهايتدرپنل هايخبرگيبهنقدو بررسيخبرگاندريايي گذاشت.تعدادوزمان جلساتدرجدول 1-6 آمدهاست. 52

2-6- ترسيم نقشه راه فناوري هاي دريايي فازنهاييتدويننقشهراهفناوريهايدرياييکشورشاملبرگزاريميزگردهايخبرگياست.دراين ميزگرد هاکهدربازهزماني 94/4/30 لغايت 94/5/11 برگزارشد خبرگانومتخصصانمنتخبدريايي کشورازسازمان ها صنعتودانشگاه هابهتجزيهوتحليلاولويت هايفناورانهدرياييدرحوزه هايتعيين شده پرداختند.جدول 2-6 پنل هايخبرگيبرگزارشدهرانشانميدهد. در هر ميزگرد ابتدا سعي شد هر حوزه فناوري به چند زيرحوزه تقسيم بندي و سپس اولويت بندي و زمان بندي هر فناوري صورت گيرد. جدول 3-6 نشان دهنده تعداد زير حوزه ها و تعداد فناوري ها براي هرکدام از حوزه ها است. 53

تدوین نقشه راه درادامهنتايجميزگردهايخبرگيدرقالبپيشنويسنقشهراهفناوريهايدرياييبهمنظوررفع ايراداتاحتماليوجمعبندينهاييموردنقدوبررسيسازمانهايذيربطومتخصصيندرياييکشورقرار گرفتکهپسازدريافتنظرات بابرگزاريمجددجلساتکارشناسيمنتجبهتهيهپيشنويسدومنقشه راهفناوريهايدرياييگرديد.درچهارمينجلسهبامديرانپژوهشيمورخ 94/8/19 گزارشيازمراحل اجراييوهمچنينويرايشدومنقشهراهمذکورارائهشد.الزمبهذکراستکهدرپاياناينجلسهنيزنظرات وپيشنهاداتدريافتيازجملهنظراتسازمانبنادرودريانورديمبنيبراضافهکردنحوزهجديديباعنوان»فناوريهايمرتبطباچرخهعمرتجهيزاتدريايي«بهحوزههايدهگانه درنقشهراهاعمالومجموعه حاضرنسخهنهايينقشهراهفناوريهايدريايياست. باتوجهبهاينکهنقشهراهمذکوربانظراتوپيشنهاداتخبرگانومتخصصيندرياييکشوروهمکاريو هماهنگيسازمانهايذيربطتهيهوتدوينشدهاست لذاميتواندموردوفاقجامعهدرياييکشورباشدو بهعنوانراهنماييبهمنظورتوسعهفناوريهاياولويتدارشناساييشدهومورداستفادهقرارگيرد.درادامه حوزههايمختلفدرياييوفناوريهاياولويتداردرهرحوزهمعرفيشدهاند. 54

جدول 2-4. نقشه راه فناوری های دریایی در حوزه مواد جدید و تولید 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 محور ردیف 1-1 1-2 1-3 1-4 دستیابی به دانش فنی تولید مواد مقاوم به خوردگی و با استحکام باال دستیابی به دانش فنی پوششها روشهای فعال و آندهای فدا شونده فناوری تولید ورق فوالدی HSLA الکتروسرامیکها و پیزوپلیمرها انواع پوششهای آبگریز فناوری انواع پوششهای استتاری پوششهایاالستومری رنگهاینوین یا نانو رنگها کامپوزیتهای حافظه دار کامپوزیتهای پایه سرامیک فناوری پیشرفته ساختبدنههای کامپوزیتی کامپوزیتهای ساندویچی 1-5

جدول 3-4. نقشه راه فناوری های دریایی در حوزه سیستم رانش 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 محور ردیف 2-1 2-2 2-3 2-4 2-5 سیستم های مستقل از هوا دستیابی به فناوری ذخیره سازهای انرژی ارتقاء کیفیت سوخت سوخت های با گوگرد کم Fuel( )Low Sulfur دستیابی به فناوری رانشالکتریکی دست یابی به دانش فنی تولید پروانه های خاص و مکانیزم های مربوطه دست یابی به دانش فنی طراحی هیدرودینامیکی و آکوستیکیانواع پروانه ها دست یابی به دانش فنی تولیدانواع پروانه ها کامپوزیتهای ساندویچی 2-6 بیو دیزل دریایی استفاده از انرژی های تجدید پذیر دستیابی به فناوری رانش هسته ای ابزار دقیق و روش های نوین پایش سیستم تحرک دستیابیبه دانشفنی سیستم های کنترل سیستمتحرک تجهیزاتنصب و هم محوری یکپارچه سازی سیستم های کنترلبا سیستمناوبری وتثبیت موقعیت دستیابی به دانش فنی طراحی کامل سیستم تحرک دست یابی به اصول علمی طراحی انواع واترجت دست یابی به دانش فنی طراحی و ساخت تجهیزات انتقال قدرت شامل شافت انواع کالج گیربکس ها تراس بیرینگ استرن تیوب سیستم رانش سطحی دست یابی به دانش تست تعمیر و نگهداری سیستم انتقال قدرت دست یابی به دانش تست تعمیر و نگهداری سیستم های پیشبرنده مهندسی معکوس موتورهای برون نصب Outboard( ) دریا پایه نمودن توربین های صنعتی ساخت داخل تا 25 مگاوات دستیابی به فناوری موتورهای دیزلی تا قدرت 5000 اسب بخار با سوخت های دو منظوره

جدول 4-4. نقشه راه فناوری های دریایی در حوزه طراحی و مدلسازی 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 محور ردیف 3-1 3-2 3-3 3-4 3-5 پیش بینی شرایط محیطی )با تکیه بر اندازه گیری های میدانی و شبیه سازهای کامپیوتری( توسعه و ارتقاء انواع تجهیزات اندازه گیری شرایط محیطی تطبیق استانداردهایبین المللیبا شرایط محیطی داخل کشور دستیابی به دانش فنی طراحی مفهومی و پایه شناورها و سازههای دریایی توسعه شبیه سازهای دریایی )مانور و عملیات دریایی موتورخانه( یکپارچه سازی اطالعات از طریق نرمافزارهای جامع کشور مستندسازی و دستهبندی امکانات محصوالت دریایی کشور توسعه تجهیزات و ابزار تست سازههای فراساحل و زیرسطحی دستیابی به دانش فنی مدلسازی کاربردهای دریایی با نرمافزارهای موجود دستیابی به دانش فنی انواع تست های دریایی و تکمیلتجهیزات آزمایشگاهی موجود توسعهنرم افزارهای مدیریت وبهره برداری در حوزه فعالیت های دریایی 3-6

جدول 5-4. نقشه راه فناوری های دریایی در حوزه ابزار دقیق و تجهیزات اندازه گیری 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 محور ردیف 4-1 4-2 4-3 دست یابی به دانش فنی سونارهای غیر فعال) passive ( دست یابی به دانش فنی سونارهای فعال) active ( طراحی و ساخت آزمایشگاه جامع نیمه میدانی دریایی دستیابی به فناوری Laser در هیدروگرافی دست یابی دانش تحلیل پردازش و اعتبارسنجی داده های محیطی )پیش بینی مخاطرات دریایی( دست یابیبه دانش فنی سیستم هایاندازه گیری پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب )انواع حساسه ها( فناوری طراحی و ساخت سنسورهای دقیق اینرسی و ناوبری دستیابی به دانش فنی تولید موقعیت یاببومی دست یابی به دانش فنی الگوریتم های پردازشی تعیین موقعیت و وضعیت اکتساب فناوری سیستم های پایش سالمت شناور 4-4

جدول 6-4. نقشه راه فناوری های دریایی در حوزه تجهیزات مخابراتی 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 محور ردیف 5-1 5-2 5-3 الگوریتم های سیستم هدایت و ناوبری سخت افزارهای سیستم هدایت و ناوبری سیستم های مخابراتی با فناوری امواج رادیویی فرکانس پایین و بردبلند سنسورهای سیستم هدایت و ناوبری سیستم های مخابراتی با فناوری غیر آکوستیکی سیستم های مخابراتی برد بلند با حجم دیتای باال و ایمن سیستم های فرمان از دور تله متری تلفن زیرآبی سامانه مخابرات برد بلند ایمن )سطحی و فضایی( ردیابی ماهواره ای متصل به آبزیان دست یابی به دانش فنی لینک داده و تصویر برد بلند به صورت آنالین سامانه های هدایت ماهیگیری 5-4 توسعه پایدارسازهای تجهیزات دریایی شبکه های سنسوریبی سیم دستیابیبه فناوری Laser در انتقال صوت زیر آب

سطحی زیر فناوری های حوزه در دریایی های فناوری راه نقشه 7-4. جدول ردیف محور 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 6-1 6-2 6-3 6-4 آب زیر برشکاری و جوشکاری تجهیزات فنی دانش به دستیابی آب زیر دقیق ابزار تجهیزات فنی دانش به دستیابی سالویج با مرتبط فناوری های از قبل ها کابل و ها لوله سازی آماده تجهیزات و تاسیسات نصب لوله شناورهای ساخت و طراحی دانش به دست یابی گذار کابل و گذار UUV ساخت و طراحی فنی دانش به دست یابی و ها ROV ساخت و طراحی فنی دانش به دست یابی صنعتی های AUV برای ROV ساخت و طراحی فنی دانش به دست یابی گاز و نفت خطر مناطق لیزر آکوستیک سیستم فنی دانش دست یابیبه شناسایی جهت... و قرمز مادون تصویر پردازش فناوری های به دست یابی غواصی پزشکی و امداد فناوری های به دست یابی غواصی زنگ ساخت و طراحی توان به دست یابی تفریحی غواصی با مرتبط فناوری های هوا بازیابی اشباع غواصی فناوری های به دست یابی 6-5

جدول 8-4. نقشه راه فناوری های دریایی در حوزه سازههای دریایی 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 محور ردیف 7-1 7-2 7-3 7-4 7-5 دستیابی به دانش فنی طراحی و ساخت تجهیزات و مواد باالست تدوین و طراحی روش های حمل در دریا 7-6 دستیابی به دانش فنی طراحی وساخت تجهیزات حمل بلوک های سنگین در خشکی دستیابی به دانش فنی طراحی و تولید گاز و متراکم کننده های آن برروی سکوهای دریایی دستیابی به دانش فنی استفاده از تفکیک کننده های زیر سطحی دستیابی به دانش فنی تولید خط لوله گاز ترش دریایی دستیابی به دانش فنی طراحی وساخت تجهیزات توپکرانی هوشمند دستیابی به دانش فنی طراحی وساخت ربات های پایش وکنترل ازراه دور دستیابی به دانش فنی طراحی و ساخت شناور اسیدکاری دستیابی به دانش فنی تولید سیاالت انگیزش چاه دستیابی به دانش فنی طراحی و ساخت بارج لوله گذاری به روش j lay دستیابی به دانش استفاده از فناوری تکمیل چاه هوشمند دستیابی به فناوری ساخت و تولید لوله های حفاری دستیابیبه دانش فنی طراحی و ساخت تجهیزات درون چاهی تولید مواداولیه ساخت تجهیزات درون چاهی دستیابی به دانش فنی طراحی و ساخت مشبک کاری تهیه آزمایش هایبااستانداردهایبینالمللی برای مشبک کاری دستیابی به دانش فنی سبک سازی و استحکام سکوها دستیابی به دانش طراحی مهندسی انواع سکوها

جدول 9-4. نقشه راه فناوری های دریایی در حوزه استانداردسازی 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 محور ردیف تدوین استانداردهای مناسب برای انواع شناورهای صیادی تدوین استاندارد های احداث مدیریت و بهرهبرداری کارخانجات ساخت شناور تدوین استانداردهای پدافند غیر عامل دریایی )ساحلی فراساحل و شناورها( تدوین استانداردهای مناسب برای انواع شناورهای گردشگری وتفریحیبرای آبهای داخلی تدوین استاندارد ساخت تجهیزات فرآوری آبزیان تدوین استاندارد های عملیات دریایی شامل نجات نصب یدک کشی و... دست یابیبه دانش فنی چگونگی تدوین استانداردهای شناورهای تندرو )سطحی اثرسطحی زیر سطحی و خاص( 8-1

جدول 10-4. نقشه راه فناوری های دریایی در حوزه سایر تجهیزات و تاسیسات دریایی 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 محور ردیف دست یابی به دانش فنی طراحی ساخت و بهره برداری زیستگاه های مصنوعی و مزارع پرورش آبزیان در دریا اکتساب فناوری آب شیرین کن های شناورها و سکوهای دریایی تولید لوازم آرایشی و بهداشتی از آبزیان به ویژه جلبک های دریایی انواع تجهیزات ایمنی و شناورهای آتش خوار فناوری ساخت تجهیزات سازه ها و شناورهای گردشگری دریایی 9-1 استخراج و تولید داروهای ضد سرطان از اسفنج ها و سایر آبزیان دستیابی به فناوری تنظیف کننده های دود در شناورها و سکوهای دریایی دست یابی به دانش فنی پیش بینی و تجزیه و تحلیل سوانح دریایی

جدول 11-4. نقشه راه فناوری های دریایی در حوزه فناوریهای مبتنی بر چرخه عمر تجهیزات )نگهداری و تعمیرات( 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 محور ردیف 10-1 10-2 بومیسازی و پایدارسازی فناوریهای کسبشده نوین در ارتباط با مدیریت دارایهای فیزیکی بکارگیری فناوریها و متدهای فناوارانه روز دنیا در راستای سیاستهای کالن ملی بررسی متدها و استانداردهای نوین در نت صنایع دریایی بررسی فناوریهای نوین در نت صنایع دریایی ارزیابی و تجزیهوتحلیل وضعیت موجود فناوریهای نت در صنایع دریایی بهینهسازی تجهیزات و فرآیندهای نت در صنایع دریایی 10-3

66 تدوین نقشه راه

7- جمع بندی

جمع بندی 1-7 -جمع بندي تدويننقشهراهفناوريهايدرياييحدوديکسالقبلوباهمکاريوهماهنگيتماميارگانهاي درياييکشورآغازگرديد.پيشنويساوليهکهدرشهريورماه 1394 تهيهشددرچندنوبتموردنقدوبررسي سازمانها متخصصينوخبرگاندرياييکشورقرارگرفتهونظراتوپيشنهاداتدريافتيدرآناعمالشده است.همچنيندرطولمراحلاجراييتدويننقشهراهمذکور بالغبر 50 جلسهدرسطوحمختلفبرگزار شدهوتاحدامکانسعيشدهاستازنظراتوپيشنهاداتمتخصصينبهرهگرفتهشودتانقشهراهنهاييمورد وفاق جامعهدرياييکشورقرارگيرد. باتوجهبهاينکهاطالعاتاوليهدرتدويننقشهراهفناوريهايدرياييازطريقفرمهاينظرخواهياز 18 سازماناصليدرياييدريافتشدهوسازمانهايمذکورحضورپررنگ وهمکاريبيدريغيدرتدويننقشه راهمذکورداشتهاند لذاميتواناميدواربودمجموعهحاضربهعنوانراهنماييبهمنظورتوسعهفناوريهاي کليديکشوردرحوزهدريامورداستفادهقرارگيرد.همچنينستادبهمنظوردستيابيوتوسعهالويتهاي فناورانهمدنظردرنسخهحاضرآمادگيداشتهوميتوانروشهاياجراييوپروژههايتحقيقاتيجهت دستيابيبهفناوريهايمدنظر تعريفنمود. الزمبهذکراستکهماهيتمتغيرحاکمبرتوسعهفناوريهاايجابميکندکهمطالعاتوبررسيهايفوق بصورتمستمرادامهيابد.برايناساسبايستيبصورتمستمرجلساتهماهنگيبرايبروزرسانينقشهراه برگزارشودتابتواندرفواصلزمانيمناسبنسخههايبروزوکاملتريراتدويننمود.بدينمنظورکميته راهبرينقشهراهفناوريهايدرياييوظيفهسياستگذارياجرايي راهبري هماهنگيوايجادارتباطاتبين دستگاهيالزمبرايتوسعهفناوريهايدرياييدرچارچوبنقشهراهرابرعهدهدارد.اينکميتهباهدفايجاد همافزاييوهمگراييبينسازمانهايذيربط تعييننقشونحوههمکاريهريکازسازمانهاوشناسايي راهکارهاياجراييبهمنظور توسعهفناوريهاياولويتدارتشکيلميشود. ستادتوسعهفناوريوصنايعدانشبنياندرياييوظيفهبسترسازيمناسببهمنظورتسهيلدراجراي مصوباتوتصميماتکميتهراهبريرابرعهدهدارد.بدينمنظورکميتهاجراييسازينقشهراهکهاعضايآن کارشناسانومتخصصيندرياييکشورهستند درمحلدبيرخانهستادتشکيلميشود.هدفاينکميته پيگيريتصميماتومصوباتاخذشدهدرکميتهراهبري تسريعدررونداجراييسازينقشهراهوتدوين برنامه هاياجراييبهمنظور توسعهفناوريهايدريايياست. 1( اطالعاتومستنداتدريافتياز سازمانهايدرياييدر قالبفرمهاينظرخواهي 2( سيدرضافاطميامينوهمکاران وزارتصنعت معدنوتجارت برنامهراهبرديصنعت معدنو تجارت)سطح کالن( چاپاول 1392 68