Subject code : CLG3H Subject Name:SANSKRIT Unit : I - V

Transcription

1 Subject code : CLG3H Subject Name:SANSKRIT Unit : I - V

2 Unit I Origion and Deveopment of Sanskrit Drama Madhyamavyayogah 2

3 Origion and Deveopment of Sanskrit Drama 1. Bharatha in his naatyashastra tells about the vedic origin of Sanskrit drama. 2. Gods approached brahma and requested to create entertainment for both eyes and ears simultaneously. 3. Creator took dialogue from rig veda, music from sama veda, action from yajur veda and sentiment from atharva veda. And creted the 5th veda ie., naatyaveda. 4. Earliest reference to acted drama in found in the mahabashya which mentions balibandha and kamsavadha. 5. Bharatha enacted lakshmiswayamvara in heaven in presence of gods. 6. Origin of music is from Raas of Krishna, Yaatras of Bengal and Geethgovindham. And the origin of dance is from Thandaav of Shiva. 7. Rig veda contains diaogues such as yum and yumy, sarma and paani and oorvashi and pururavas. 3

4 8. Professional story tellers used gestures and music to narrate the stories of puranas and ithihas like ramayana and mahabaratha. 9. Origin os sanskrit drama is a happy combination of music, dance, dialougues and gestures. Drama were both religious and secular. 10. Similarities between Greek and Indian dramas are division of the play into acts, division of characters, use of the word yavanika, all actors leaving the stage at the end etc. 11. Enactment of balibandha and kamsavadha in mahabashya and the fact that ten types of sanskrit drama defined in naatyashastra prove that drama existed in India before Alexander's invasion. 12. Differences between Greek and sanskrit drama are absence of tragedy, non observance of the unity of time aand place. Yavanika in sanskrit drama means Persian tapestry. 4

5 13. Pathanjali refers two dramas: kamsavadha and balibandha. Bharatha's naatyashastra refers to lakshmiswayamvara. 14. Bharatha classified drama in 10 types: mature of the plot, length of the play, nature of hero, heroine, sentiments etc. This shows he had good number of plays 15. The earliest dramas that are now available are the 13 plays of Bhasa- Trivandrum plays. 16. Controversies about the authorship & date are now solved as there are abridged versions & also Kalidasa mentions about Bhasa in his Malavikagnimithram. 17. Bhasa's date cannot be placed later than 2nd century B.C. The language used by him is older than Kalidasa 18. Bhasa didn't observe the rules regarding the composition & staging in Natyashastra. Therefore, Bhasa had to be placed in 4th or 3rd century B.C. 5

6 19. Out of 13 plays, first 4 plays are based on legend, next two are based on Ramayana, next six are based on Mahabaratha and last one is based on vishnupuranam. 20. In 1906, T.Ganapathi Shastri discovered 13 unpublished dramas and published them in Trivandrum Sanskrit Series attributing their authorship to the great Bhasa. 21. T.Ganapathi Sastri put forward many arguments to support his concluions. 22. Prof. A.B. Keith and some others accepted while some Indian scholars vehementally attacked it. 23. Study of the 13 plays would show that they are productions of really great dramatist. 24. It is too presumptuous to suggest that the author of 13 beautiful plays did not possess the knowledge of the elementary rules of grammar. 6

7 Karnabharam 7

8 अभबस नळ क न तरभ 8

9 25. Abhinavaguptha and Ramchandra have a context in the published swapnavasvadhatham. 26. It is quite reasonable to assume that the 13 Trivandrum plays are the abridged stage-versions of Bhasa's original Dramas. 27. swapnavasavadhatham in 6 acts deals with Udayana's marriage with Padmathy by hiding the King's wife and proclaiming that she was burnt in the fire of laavanak. The dream scene in the play is the poet's own invention and highly dramatic. Hence the title swapnavasavadhatham or swapnanatakam. 28. Prathiyogandharam in 4 acts describes the earlier life of odayan who was prisoned by the king Ujjain and father of vasavadhatha. Yogandharayan succeeds in making udayan escape with vasavadhatha. 29. Charudhatham in 4 acts describes the love story of poor brahmin charudhatha with rich courtesan vasanthasena who reciprocates his love. 30. Avimaarakam in 6 acts deals with the secret love of Avimaraka and kurungi 9

10 31. Prathimanatakam is the love story of Rama and preparation for his cornation by Dasaratha upto his cornation after the 14 years of exile. 32.Karnabharam is 1 act play describing Indra begging in the disguise of a Brahmin and receiving the armour and ear ring of Karna. 33. Dhoothgatothkacha is 1 act play in which gatothkacha appears after the death of Abhimanyu and predicts the death of Kauravas. 34. Pancharathram is 3 act play dealing with the incident of /kauravas stealing the cows of the king Virata to discover the presence of Pandavas. 35. Balcharitham is 5 acts play describing the birth of krishna and killing of Kamsa. 36. The plots of Vithrumorvashiyam and abhigyaanashakunthalam are taken from mahabaratham. 10

11 Similarities between Indian and Greek drama The division in acts all actors leave stage in the end of act, division of characters, yavanika etc. Defference between Indian and Greek drama Absence of tragady, non observaton of the unity of time and place. The division of the play, characters leave stage in the end of an act, character s division, Yavanika but Natyashastra proves the existence of drama in India Greek drama (Alexender s invasion). 11

12 Madhyamavyayogah (न न यन त तत प रवलळभत व त रध य ) व त रध य - ऩ म त व ल ऽव यलध र दम लव द ऩ द शय क लरम भरखङ गन र म प र यतस त र ब लनक रभण यय ज ल ड मयव ङ क रभ इल म फयव गयस म 1 एलभ मयभभश र स त रन लस ऩम भभ अम कक न खर भभम वलस ऩनव मग र ळब द इल श र मत अङ ग ऩश म भभ 12

13 13

14 (न ऩथ म ) ब स त त! क न खल ल ऴ व त रध य - बलत, वलस तभ ब ळब द च च यण दस म ब र ह ण ऽम न व ळम त र स मत भनवलयळङ क न क नभचत ऩ ऩच तव 2 (ऩ नन ऩथ म ) ब स त त! क न खल ल ऴ व त रध य - शन त द ढ वलस त एऴ खर ऩ ण डलभध मभस म त भज कशकडम फ यस त रणवम ब त य षव स त रननयक तल य ब र ह णजन वलत र वमभत ब कष भ अत र कश भ र न त व त ऩरयल तस तर ण वद य वन त रस तलत वक इल क रत भ ऩ भत 3 (भनष क क र न त ) 14

15 15

16 स थ ऩन तत प रवलळभत व तत रमकरत रऩरयल त ब र ह ण ऩ ष त घट त कचश च ) ब र ह ण - ब क न खल ल ऴ तर णयवलकयप रक णयक ळ भ र क कटऩ ट ज जज जलरवऩङ गर मत ष वतकडकदल घन वकण ठव त र म गभनधन प रभतभ क भतशययस म 4 प रथभ - ब स त त! क न खल ल ऴ ग रशम गरभनब ष ऩ नवलस त णयलष कनककवऩरक ळ ऩ नक ळ मल व भतभभयभनलशलणय ऩ ण डय द व त तद ष नल इल जरगब र मभ न न द र ख

17 17

18 कद वत म - क एऴ ब! करबदळनद ष र ङ गर क यन व करयलयकयफ श न रज भ तलणय श तश तलशद प त म स त रस थत ब भत ब भ- स त र ऩ यऩ यभनशन त ळङ कयस म ल य ऴ 6 त त म - ब स त त! क न खल लमभस भ न ऩ डमभत लज रऩ त ऽचर न र ण श म न वलयऩतवत रण भ भ ग न र भ गवङ घ न भ त म ऩ र ऴवलग रश 7 ब र ह ण - अय म क एव अम श अ वन द ल श (आमय! क एऴ ऽस भ न वन त ऩमभत ) 18

19 घट त कच - ब ब र ह ण! भतष भतष कक म भव भद भमवलन भळतध मयव य वलत रस तद यव तयषणश नळक त! त क ष र म ग रऩषऩलन द धतय ऴलक - स त व र करत रवकशत ब जग मथ तय 8 ब ब र ह ण! न गन तव म न गन तव मभ ल द ध - ब र ह स त रण! न ब तव मभ ऩ त रक न ब तव मभ ववलभळ य ह स म ल ण घट त कच - ब! कष भ ज न भभ वलयत र वद च न भ कद वज त तभ ऩ ज जमतभ ऩ भथव म भ अक मयभ तच च भम य क म भ त भनयम ग दऩन म ळङ क भ 9 19

20 ल द ध - ब र ह स त रण! कक न स भयभव तत रबलत जरस त रलरन न न भ भनन क त -अनऩ तय षवभभद लनभप रभ द न गन तव मभभभत तद ल त ऩन न बमभ ब र ह ण - कक द स त रण अय म भज जझत थलण ण वलअ कदस वकद (कक भभद न भ म भध मस थलणय इल द श मत ) ल द ध - कक करयष क म भभ भन दब नम ब र ह ण - ण वललक व भ (नन वलक र ळ भ ) प रथभ - बलभत कस म लम वलक र ळ भ इद कश ळ न म भतभभय त कयप रब - नयगप रक य यलर द धकदलऩथभ खग भ यग श च वऩ वभ क र न तय लन भनल व भबभत भनस त रस लन भ 10 20

21 21

22 Unit : II Characterstcs of Sanskrit Drama- - Madhyamavyayogah- Grammer - Srvanamaprayogah Yushmad shabdah 22

23 Characteristics of Sanskrit Drama- Nandi आळ लयचनव म क त भनत म मस भ त प रम ज जमत द लकद वजन ऩ द न तस भ न न न द भत क भतयत,Sthapana स थ ऩमभत क व म थ prologue, Sutradhar introduce audience in brief in effective manner. sutradhar The verse is called Bharatvakyam, which is recited by one of the actors on the stage in the capacity of an actor and not in the role of the character he presented till then.. it is an ending verse full of good wishes in drama etc. 10 types of drama. Other theories Rasa Yatras Tandava Puphet show etc. 23

24 Madhyamavyayogah ल द ध - ब र ह स त रण! न ब तव म, न ब तव मभ भनस त रस लजनभनल वम नमभभभत श र त ल वलगत इल भ व त र व ळङ क न भतद य ण ऩ ण डल श रभ ण बवलतव मभ ऩ ण डल स त, म द धवप रम श च ळयण गतलत वर श च द न ऴ ऩषऩभतत क तव शव श च एल वलधप रभतबम क भतच वष त न दण ड मथ शयभभश ध यभमत वभथ य 11 प रथभ - ब स त त! न त र ऩ णडल इभत भन म ल द ध - कथ त ल ज न ऴ 8 प रथभ - श र त भम तस भ द गच छत क नभचद ब ब र ह ण न ळतक म ब न भ मसभन बवलत भशऴ ध म मस म श रभ गत इभत ल द ध - शन त शत स भ प रथभ - त त! न त वलय एल आश रभऩरयऩ रन थयभभश स थ वऩत ककर भध मभ 24

25 ल द ध - मय ल वस त रन नकशत वल ऩ ण डल प रथभ - व च प मस म ल र म व म म भऩरयचम थ वलप रक ष द ळस थ इभत श र मत ल द ध - शन त भनय ळ स भ बलत ऩ त र! व मऩ श रभमष क म त लद नभ प रथभ - अरभर ऩरयश रभ ण ल द ध - ऩ त र! भनल दप रत मभथयन खर प र थयन बलत ऩश म भस त लत ब ब ऩ र ऴ! अस त मस भ क भ ष घट त कच - भ ष ऽस त रस त वभमत ल द ध - क वभम घट त कच - अस त रस त भ तत रबलत जनन तम शभ स प त ऩ त र! भभ ऩल वभनवग यथयभस त रस भन लनप रद ळ कस त रश चन भ न ऴ प रभतग ह न तव म इभत तत भम व कदत बल न 25

26 ऩत न म च रयत रळ भरन म कद वऩ त र भ षभभच छभव फर फर ऩरयस म ऩ त रभ क वलवजयम 12 ल द ध - श ब य षव ऩवद! ककभशभब र ह ण ब र ह ण श र तल न ल द ध ऩ त र ळ रग ण स त रन लतभ ऩ र ऴ दस म दत ल श कथ भनल यभतभ प न म भ 13 घट त कच - मयभथयत कद वजश र ष! ऩ त रभ क भ ञ चभव वक ट म फ षण न ल वलन ळभ ऩम स मभव 14 26

27 ल द ध - एल एल भ भनश चम क तक त म ळय य भ ऩरयण भ न जजयभ य षव नन व त ऩ ष श ष क म भभ वलभधव स क तभ 15 ब र ह ण - अय म! भ भ एल ऩकदभत तधस त रम भण ऩकदव लदवत त ण भ गश दपर ण एकदण वय य ण अय म क र च यस त रलखद भभच छ भभ (आमय, भ भ लभ ऩभतभ त रधभभयण ऩभतव रत भत न भ ग श तपर न त न ळय य ण म क र च यस त रषत भभच छ भभ ) घट त कच - बलभत! न खर जन ऽभबभतस तत रबलत म ल द ध - अन गभभष क म भभ बलन तभ घट त कच - आ ल द धस त लभऩवय प रथभ - ब स त त! ब रल भभ खर त लÏत कभचत ल द ध - ब र कश ब र कश ळ घ रभ प रथभ - भभ प र ण ग यर प र ण भनच छ भभ ऩरययस त रषत भ यषण थ क रस म स म भ क त भशयभत भ बल न 16 27

28 त ल म ल म म त ल / त ल म ल / ल म ष क भ न/ ल त लम म ल भ म म ष क भ भब त भ म / त म ल भ म / ल म ष क भभ म /ल त लत म ल भ म म ष क भत तल / त म लम / ल म ष क भ क / ल त लभम म लम म ष क भ व CLG3C - SANSKRIT

29 Unit : III Dramas of Bhasa Madhyamavyayogah CLG3H- SANSKRIT 29

30 Dramas of Bhasa Kalidasa refers to him thusप रभथतमळव बवव भभल र कवलऩ त र द न प रफन ध नभतक रम म लतयभ नकल क भरद वस म कक रम म कथ ऩरयऴद स म फश भ न फ ण (क द फय )_, शऴयचरयत व त रध यक त य ब न टक फयश ब भभक वऩत क मयऴ र ब ब व द लक र रयल 13 -स लप न ल वव दत त, प रभतस म गन धय म णभ, अवलभ यकभ, च र दत तभ, फ ल चरयत, भध मभव म म ग, ऩञ चय त र, द तल लमभ द तघट त कच, कणयब य, उर बङ ग, प रभतभ न टक, अभबऴ कन टक CLG3H- Sanskrit 30

31 Madhyamavyayogah कद वत म - आमय! भ भ लभ ज जम ष श र ष क र र क वऩत ण च व व वप रम तत ऽशभ ल म स म भभ ग र ल वत तभन स भयन 17 9 त त म - आम! भ भ लभ ज जम ष भ र त वऩत वभ कभथत ब रह ल कदभब तत ऽश कत यभस म मश ग र ण प र णयषणभ 18 प रथभ - लत व! भ भ लभ आऩद कश वऩत प र प त ज जम ष ऩ त र ण त मयत तत ऽशभ ल म स म भभ ग र ण प र णयषण त 19 31

32 ल द ध - ज जम ष भभष तभ न ळलन भभ ऩरयत मक त भ ब रह ण - मश अय म ज जम ष भभच छकद तश अश वऩ कस त रणट ठभभच छ भभ (मथ म ज जम ष भभच छभत तथ शभवऩ कभनष भभच छ भभ ) कद वत म - वऩत र यभनष कस म द न वप रम घट त कच - अश प र त ऽस त रस भ ळ घ रभ गच छ कद वत म - धन म ऽस त रस भ मद ग र प र ण स ल प र ण ऩरययस त रषत फन ध स न श वद ध भशत क मस न शस त द रयब 20 घट त कच - अश स लजनल त वल मभस म ब र ह णलट कद वत म - ब स त त! अभबल दम ल द ध - एह कश ऩ त र वलभनभ म ग र प र ण न स ल प र ण ग यर लत वर अक त त भद य ल ऩ ब रह र कभल प न कश 21 32

33 CLG3H Sanskrit 33

34 घट त कच - भचय मत खर ब र ह णलट अभतक र भभत भ त य श यक र कक न खर करयष क म बलत द ष भ ब ब र ह ण! आश मत तल ऩ त र ल द ध - आ अभतय षव खर त लचनभ घट त कच - कथ र ष क मभत भऴयमत बल न भऴयमत अम भ प रक भतद ऴ अथ कक न भ तल ऩ त र ल द ध - एददवऩ न श लम श र त भ घट त कच - म क त ब! ब र ह णक भ य! कक न भ त भ र त प रथभ - तऩस ल भध मभ घट त कच - भध मभ इभत वद ळभस म अशभ ल ह वम भभ ब भध मभ! भध मभ! ळ घ रभ गच छ (तत प रवलळभत ब भव न ) ब भ - ब कस म म स लय खगळतवलर त वलय भत त य र भगशन द ढव कट लन ऽस त रस भन जनमभत च भन ज जलय स लय ऽम फश वद ळ कश धनञ जमस लयस म 25 34

35 घट त कच - भचय मत खर ब र ह णलट अभतक र भभत भ त य श यक र कक न खर करयष क म बलत द ष भ उच च ळब द ऩम भभ ब भध मभ! ळ घ रभ गच छ ब भ - ब क न खल ल तस त रस भन लन न तय भभ व म म भवलघ नभ त ऩ य भध मभ इभत भ ळब द ऩमभत बलत ऩश म भस त लत (ऩरयक रम म लर लम ववलस भम ) अश दळयन म ऽम ऩ र ऴ अम कश,10 भव श स म भव शद ष भध भनबनमन स त रस ननधगम ब यकण ठ फभ र भ र श म नन व कद वयदऩभतशन द प तवलभळरष क ळ व म ढ य लज रभध म गजल ऴबगभतरयम फऩ न वफ श व व मक त य षव ज वलऩ रफरम त र कल यस म ऩ त र 26 35

36 (तत प रवलळभत ब भव न ) ब भ - ब कस म म स लय खगळतवलर त वलय भत त य र भगशन द ढव कट लन ऽस त रस भन जनमभत च भन ज जलय स लय ऽम फश वद ळ कश धनञ जमस लयस म 25 घट त कच - भचय मत खर ब र ह णलट अभतक र भभत भ त य श यक र कक न खर करयष क म बलत द ष भ उच च ळब द ऩम भभ ब भध मभ! ळ घ रभ गच छ ब भ - ब क न खल ल तस त रस भन लन न तय भभ व म म भवलघ नभ त ऩ य भध मभ इभत भ ळब द ऩमभत बलत ऩश म भस त लत (ऩरयक रम म लर लम ववलस भम ) अश दळयन म ऽम ऩ र ऴ अम कश,10 भव श स म भव शद ष भध भनबनमन स त रस ननधगम ब यकण ठ फभ र भ र श म नन व कद वयदऩभतशन द प तवलभळरष क ळ व म ढ य लज रभध म गजल ऴबगभतरयम फऩ न वफ श व व मक त य षव ज वलऩ रफरम त र कल यस म ऩ त र 26 36

37 घट त कच - भचय मत खर ब र ह णफट उच च ळब द ऩम भभ ब ब भध मभ! ळ घ रभ गच छ ब भ - ब! प र प त ऽस त रस भ घट त कच - न खल लम ब र ह णलट अश दळयन म ऽम ऩ र ऴ म एऴ - भव श क भत कनकत रवभ नफ श भध म तन गयर डऩषवलभरप तऩष वलष क ण बयल कद वकभवत म फ जऩत रन त र न त र भभ शयभत फन ध रयल गत ऽमभ 27 ब भध मभ! त ल खल लश ळब द ऩम भभ ब भ - अत खल लश प र प त घट त कच - कक बल नवऩ भध मभ ब भ - न त लदऩय भध मभ ऽशभलध म न भ स त रत वक त न च भध मभ भध मभ ऽश स त रषत बर भ र त ण भवऩ भध मभ 28 घट त कच - बवलतव मभ 37

38 ब भ - अवऩ च, भध मभ ऩञ चब त न ऩ भथयल न च भध मभ बम च भध मभ र क वलयक म ऴ भध मभ 29 ल द ध - भध मभस त रस त लभत वभप र क त न न ऩ ण डलभध मभ अस भ न भ क त भभश म त दऩ यन भ त म रयल स त रत थत 30 (प रवलश म) भध मभ - अस म भ चम म ऩभ न म ऩयर क ऴ द रयबभ आत भन ल त भन दत त ऩ ऩत र ज जजलर जरभ 31 ब ऩ र ऴ! प र प त ऽस त रस भ घट त कच - प र प तल भनद न खल लभव भध मभ भध मभ! इत इत ल द ध - (ब भव नभ ऩगम म) ब भध मभ! ऩरयत र मस ल ब र ह णक रभ ब भ - न ब तव मभ न ब तव मभ भध मभ ऽशभभबल दम 38

39 39

40 ल द ध - ल म रयल द घ यम बयल ब भ - अन ग श त ऽस त रस भ क त बमभ मयस म ल द ध - श र मत भ अश खर क र य ज न म भधवष य ण भधवष तऩ ल क र ज ङ गर म ऩग र भल स तव म भ ठयवग त रश च कल ऩळ ख ध लम य क ळलद व न भ ब र ह ण तस म भभ त तयस म कदभळ उय भकग र भल व भ त र क भळकवग त र मसफन ध न यभ स त रस त तस म ऩ त र ऩनमन थ वकरत र ऽस त रस भ प रस त रस थत 11 ब भ - अरयष ऽस त ऩन थ ततस तत ल द ध - तत भ भ ऴ कश- वजरजरदग त र ऩ ऩत र मत ष भ गऩभतगभतर र य षव प र ग रद ष जगभत वलगतळङ कस त लकद वध न वभष वव तऩरयजन ब! शन त क भ ऽभ म ऩ भत 32 40

41 ब भ - एलभ अन न ब र ह णजनस म भ गयवलघ न क त बलत भनग रकशष क म भभ त लद नभ ब ऩ र ऴ! भतष भतष घट त कच - एऴ स त रस थत ऽस त रस भ ब भ - ककभथ ब र ह णजनभऩय ध मभव ऩ त रनषत रक णयस म ऩत न क न तप रबस म च ल द धस म वलप रचन रस म बल न य श रयल स त रत थत 33 घट त कच - अथ ककभ य श य ल ब भ - आ, भनल त तव मलश य ऽम वद यस तनम वश वल यऩय ध ऽलध मत ल न भ च मत कद वजवत तभ 34 41

42 Unit : IV Dramas of Kalidasa Madhyamavyayoga 42

43 Dramas of Kalidasa अभबस नळ क तरभ भ रवलक स त रननभभत रभ the story of King Agnimitra, who falls in love with the picture of an exiled servant girl named Mālavikā. When the queen discovers her husband's passion for this girl, she becomes infuriated and has Mālavikā imprisoned, but as fate would have it, Mālavikā is in fact a true-born princess, thus legitimizing the affair. वलक रभ लयळ मभ the story of mortal King Pururavas and celestial nymph Urvashi who fall in love. As an immortal, she has to return to the heavens, where an unfortunate accident causes her to be sent back to the earth as a mortal with the curse that she will die (and thus return to heaven) the moment her lover lays his eyes on the child which she will bear him. After a series of mishaps, including Urvashi's temporary transformation into a vine, the curse is lifted, and the lovers are allowed to remain together on the earth. 43

44 Madhyamavyayogah घट त कच - न भ च मत ब भ - (आत भगतभ ) ब कस म ऩ त र ण न न बवलतव मभ भ र त ण भभ वल ऴ क ऽम ब! ग णतस कय द ष लतद व रळ ण ड म व बरस म स भय म मशभ 34 घट त कच - न भ च मत भ च मत भभभत वल ब ध ब रल भत मकद भ वऩत भ च मत न तथ ह ऴ ग श त भ त य सम 36 ब भ - (आत भगतभ ) कथ भ त य स भत अश ग र ळ श र ऴ खल लम तऩस ल भ त ककर भन ष क म ण द लत न च द लतभ भ त य स ऩ यस क त म लमभ त दळ गत 37 44

45 (प रक ळभ ) - ब ऩ र ऴ! प रष व म खर त लदस त रस त घट त कच - ब र कश ब र कश, ळ घ रभ ब भ - क न भ बलत भ त घट त कच - श र मत, कशकडम फ न भ य षव, क यव मक रद ऩ न ऩ ण डल न भश त भन वन थ म भश ब ग ऩ ण न य रयल न द न 38 ब भ - (वशऴयभ त भगतभ ) एल कशकडम फ म ऩ त र ऽमभ वद ळ ह स म गलय र ऩ वत त ल फर च ल वऩत भब वद ळ फश प रज व ल तक र ण म भनश च ल स म क द ळभ 39 45

46 46

47 (प रक ळभ ) ब ऩ र ऴ! भ च मत भ घट त कच - न भ च मत 12 ब भ - ब ब र ह ण! ग ह त तल ऩ त र लमभ नभन गभभष क म भ कद वत म - भ भ बल न लभ त मक त प र ग ल भ प र ण ग र प र ण ष क लऩ षम म ल र ऩग ण ऩ त बल स त रस तष त ब तर 40 ब भ - आमय! भ भ लभ षवत रमक र त ऩन न ऽशभ ऩ ज जमतभ खर ब र ह ण तस भ न भच छय य ण ब र ह णळय य वलभनभ त भभच छ भभ घट त कच - एल षवत रम ऽम, त न स म दऩय बलत, इभभ ल शत ल न ष क म भभ अथ क न म ल रयत ब भ - भम घट त कच - कक त लम ब भ - अथ ककभ 47

48 घट त कच - त न कश बल न ल गच छत ब भ - एलभभतफरल म यन न न गच छ भभ मकद त ळवक तयस त रस त फर त क य ण भ नम घट त कच - कक भ प रत मभबज न त बल न ब भ - भत ऩ त र इभत ज न घट त कच - कथ कथ तल ऩ त र ऽशभ ब भ - कथ र ष क मभत भऴयमत बल न वल य प रज षवत रम ण ऩ त रळब द न भबध मन त अत एल भम भबकशतभ घट त कच - ब त न भ म ध ग श तभ ब भ - ळऩ भभ वत म न बम न ज न स त तकदच छ भभ बलत वभ ऩ कक र ऩभ तद वद बर तस म ग ण ग णस वद ळ प रऩत स म 41 48

49 घट त कच - एऴ त बमभ ऩकदळ भभ ग ह त भ म धभ ब भ - आम धभभभत, ग श तभ तत घट त कच - कथभभल ब भ - क ञ चनस तम बवद ळ रयऩ ण भनग रश यत अम त दस त रषण फ श य म ध वशज भभ 42 घट त कच - इदभ ऩऩन न वऩत भ ब भव नस म ब भ - अथ क ऽम ब भ न भ वलश वकत य भळल क ष क ण ळक र ळवक तधय मभ एत ऴ कथ मत बर क न त वद ळ वऩत 43 49

50 घट त कच - वल ब भ - भधगन तभ तत घट त कच - कथ कथभन तभभत म श स त रषऩभव भ ग र भ बलस त रत लभ स थ र ल षभ त ऩ ट म प रशय भभ (उत ऩ ट म प रशयभत ) कथभन न वऩ नळलमत शन त भ कक न खर करयष क म बलत, द ष भ एतक रयक टभ त ऩ ट म प रशय भभ 13 ळ रक ट भम स त रषप त प र ण न द म म स मभत ब भ - र ष ऽवऩ क ञ जय लन म न व म घ र घऴयम द वन 44 घट त कच - (प रर त म) कथभन न वऩ न ळलमत शन त भ कक न खर करयष क म फलत द ष भ नन लश ब भव नस म ऩ त र ऩ त र नबस लत भतष द न व वन नद ध भनम द ध न स त रस त भत वभ 45 (इत म ब भनम द ध क र त ) 50

51 Unit V Dramas of Bhavabhuti, Shriharsha Madhyamavyayogah- Grammer Lang lakara (past tense)- Select roots 51

52 Dramas of Bhavabhuti Malatimadhavam The play is set in the city of Padmavati. The king desires that his minister's daughter Malati marry a youth called Nandana. Malati is in love with Madhava ever since she saw him and drew his portrait. Madhava reciprocates, and draws a portrait of her in turn. Malati suspects her father's motives in falling in with the King's plans for her. A side plot involves the lovers' friends Makaranda and Madayantika. The latter is attacked by a tiger, and Makaranda rescues her, getting wounded in the process. After numerous travails, all ends well, with the two couples uniting. According to the renowned sanskritist Daniel H.H. Ingalls, the Malatimadhava is a work that combines love and horror with a felicity never again equaled in Sanskrit literature.. 52

53 Dramas of Bhavabhuti iptures.com/scriptur es/introduction-ofscriptures/classicalsanskrutliterature/uttararam acharita Mahaviracharita ("Exploits of a Great Hero") is a play by the 8thcentury Sanskrit playwright Bhavabhuti based on the early life of Rama, the hero of the Ramayana and venerated as a Hindu deity. [1] It is the first play of Bhavabhuti, [2] thus lacking in character and style compared to his two known later works: Malatimadhava and Uttararamac harita. [1] Though currently composed of seven acts, the whole present text may not have been composed by Bhavabhuti. 53

54 Dramas of Bhavabhuti CLG3h - SANSKRIT 54

55 Dramas of Sriharsh Śrīharṣa was the son of Śrīhira and Mamalladevī. His father, Śrīhira, was a poet in the court of the Gahadavala king Vijayachandra Priyadarshika,. Ratanvali, CLG3h - SANSKRIT 55

56 Ratanvali, Ratnavali is a Sanskrit drama about a beautiful princess named Ratnavali, and a great king named Udayana. It is attributed to the Indian emperor Harsha ( ). It is a Natika in four acts. One of the first textual references to the celebration of Holi, the festival of Colours have been found in this text 56

57 Madhyamavyayogah घट त कच - (ब भव न फद ब ध ल ) व रजभव कथभभश त ल ल मयभ ल रङ घ म फ ह व - गयज इल द ढऩ ळ ऩ कडत भद भ ज भ म भ ब भ - (आत भगतभ ) कथ ग श त ऽस म मन न ब व म धन! लधयत त ळत र ऩष क तयष बल (प रक ळभ ) ब ऩ र ऴ! अलकशत बल घट त कच - अलकशत ऽस त रस भ ब भ - (भनम द धफन धभलध म) व मऩनम फरदऩ द ष व य ऽभव ल य! न कश भभ ऩरयख द वलयत फ श म द ध 46 घट त कच - कथभन न वऩ न ळलमत शन त भ कक न खर करयष क म बलत द ष भ अस त रस त भ त प र वदरब ध भ म ऩ ळ त न फध ल न न ष क म भभ क त खल ल ऩ ब भगय! आऩस त लत शन त लभत (आचम म भन त र जऩभत ) ब ऩ र ऴ भ म ऩ ळ न फद धस त ल वलल ळ ऽन गभभष क मभव य जव यज जज भबफयद ध ळक रध लज इल त वल 47 57

58 ब भ - कथ भ म ऩ ळ न फद ध ऽस त रस भ ककभभद न करयष क म बलत द ष भ अस त रस त भ भश श वयप रव द ल रब ध भ म ऩ ळभ ष भम त र त जऩ भभ क त खल ल ऩ ब ब र ह णक भ य! आनम कभण डर गत आऩ फ द ध - इभ आऩ (ब भ आद म चम म भन त र जप त ल भ म भऩनमभत ) घट त कच - अम ऩभतत ऩ ळ ककभभद न करयष क म बलत, द ष भ ब ऩ र ऴ! ऩ लयवभम स भय ब भ - वभमभभभत एऴ स भय भभ गच छ ग रत (उभ ऩरयक र भत ) ल द ध - ऩ त रक कक क भय अम गच छभत ल क दय आक रम म य षवभभभ ज जलरद ग रर ऩ- भ ग र ण फ श फरल णयग ण न म क तभ एऴ प रम भत ळनक यलध म ळ घ र- भ व यलऴयभभल ग ल ऴबस वर रभ 48 58

59 घट त कच - इश भतष त लद गभनभम फ म भनल दम भभ ब भ - फ ढभ गच छ घट त कच - (उऩव त म) अम फ! अमभभबल दम भचय भबरवऴत बलत म आश य थयभ न त भ न ऴ (प रवलश म)14 कशकडम फ - ज द! भचय ज ल (ज त! भचय ज ल ) घट त कच - अन ग श त ऽस त रस भ कशकडम फ - ज द! क कदव भ ण व आण द (ज त, क द ळ भ न ऴ आन त ) 59

60 घट त कच - बलभत र ऩभ त र ण भ न ऴ न ल म ण कशकडम फ - कक फह ण (कक ब र ह ण ) घट त कच - न ब र ह ण कशकडम फ - आद थ य (अथल स थवलय ) घट त कच - न ल द ध कशकडम फ - कक ल ऱ (कक फ र ) घट त कच - न फ र कशकडम फ - जइ एव ल, ऩ लख भभ द लण (उब ऩरयक र भत ) (मय ल ऩश म भभ त लद नभ ) 60

61 कशकडम फ - (कण ) अय मउत त! ईकदव वलअ (आमयऩ त र! ईद ळभभल ) ब भ - ज त म य षव, न वभ द च य ण कशकडम फ - उम भत तअ! अभबल द कश वऩदय (उन भत तक! अभबल दम वऩतयभ ) घट त कच - ब स त त! आस न त त भम ऩ ल मद भल न न भबल कदत अस म ऩ त र ऩय धस म प रव द कत यभशयभव 50 अश व ध तय ष लनदल स त रननघयट त कच ऽभबल दम ऩ त रच ऩर षन त भशयभव ब भ - एह कश ऩ त र! व मभतक रभक त ष न तभ ल (इभत ऩरयष क लज जम) अम व ध तय ष लनदल स त रनन ऩ त र ऩ ष स त रण खर वऩत र दम भन ऩ त र, अभतफरऩय क रभ बल घट त कच - अन ग श त ऽभभ 15 61

62 ल द ध - एल ब भव नऩ त र ऽम घट त कच ब भ - ऩ त र! अभबल दम त रबलन त क ळलद वभ घट त कच - बगलन नभबल दम ल द ध - ऩ त वद ळग णक भतयबयल घट त कच - अन ग श त ऽस त रस भ ल द ध - ब ल क दय! यस त रषतभस भत क र, स लक रभ द ध त च गच छ भस त लत ब भ - अन ग र श त त बलत वलयभ व कदद ळ बभ आश रभ ऽद यत ऽस भ क तत र वलश रम म गम मत भ 51 ल द ध - क तभ भतथ मभन न ज वलतप रद न न तस भ च छ भस त लत 62

63 ल द ध - एल ब भव नऩ त र ऽम घट त कच ब भ - ऩ त र! अभबल दम त रबलन त क ळलद वभ घट त कच - बगलन नभबल दम ल द ध - ऩ त वद ळग णक भतयबयल घट त कच - अन ग श त ऽस त रस भ ल द ध - ब ल क दय! यस त रषतभस भत क र, स लक रभ द ध त च गच छ भस त लत ब भ - अन ग र श त त बलत वलयभ व कदद ळ बभ आश रभ ऽद यत ऽस भ क तत र वलश रम म गम मत भ 51 ल द ध - क तभ भतथ मभन न ज वलतप रद न न तस भ च छ भस त लत 63

64 64

65 ब भ - गच छत बल न वक ट म फ ऩ नदयळयन म ल द ध - फ ढभ प रथभ कल ऩ ब भ - कशकडम फ! इतस त लत लत व घट त कच! इतस त लत तत रबलन त क ळलद व आश रभऩदद व यभ त रभवऩ वम ब लभमष क म भ मथ नद न प रबल वभ र मथ श त न प रबल श त ळन मथ स त रन रम ण प रबल भन ऽवऩ तथ प रब न बगल न ऩ न र 52 (भनष क क र न त वल ) भध मभव म म ग न भ न टक वभ प तभ 65

66 Lang lakara (past tense)- Select roots 66

67 Lang lakara (past tense)- Select roots 67