Emprender: Ti podes! Módulo 1

Emprender: Ti podes! Módulo 1

Módulo 1 SESIÓN 1 EMPRENDER: CUESTIÓN DE PROBLEMAS E CAPACIDADES Poderás atopar todos os materiais do Módulo 1 en: http://www.educaixa.com/kitcaixa-jovenes-emprendedores-online/modulo1 Materiais en castelán

Módulo 1 Sesión 1 Guía didáctica do profesor EMPRENDER: CUESTIÓN DE PROBLEMAS E CAPACIDADES 1 Obxectivos 4 Exemplos 20 Presentar a actividade do emprendedor como resposta a un problema/ necesidade. Comprender que todos temos as capacidades necesarias para emprender. Dispós de cinco exemplos diferentes, cada un correspondente a un caso de emprendemento/innovación baseado nun concepto clave distinto. Podes utilizar un único caso para realizar un debate xeral na clase ou ben dividir os alumnos en cinco grupos e que cada un deles traballe un caso distinto para identificar os seus conceptos clave. 2 Materiais Caso Concepto clave - 5 fichas de exemplos (S1A) - 1 modelo "As túas capacidades para emprender" por alumno (S1B) - Táboa de planificación do proceso (PLAN) Lékué Richard Turere Post-it Energy Panel Aproveitar o que xa sabes ou fas ben Superar as dificultades Cambiar as organizacións dende dentro Dinamizar o teu propio territorio 3 Estrutura temporal da sesión Nespresso Aprender dos erros 5 Dinámicas 15 Resultados 20 20 Exemplos A actividade "As túas capacidades para emprender" desenvólvese individualmente. Pretende poñer de manifesto que todos temos capacidades que nos permiten emprender aínda que non sexamos plenamente conscientes diso. Importante: os resultados desta actividade utilizaranse posteriormente na sesión 5. 6 Resultados 20 15 Dinámicas Presentación do proxecto. Cóntase coa táboa de planificación do proceso (PLAN) para poder realizar o seguimento do avance do proceso. Preparación do traballo de campo, consistente en identificar exemplos de actitude emprendedora no ámbito máis próximo aos alumnos. 4 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Guía didáctica do profesor EMPRENDER: CUESTIÓN DE PROBLEMAS E CAPACIDADES Módulo 1 Sesión 1 EXEMPLOS DINÁMICAS RESULTADOS 20 Que é Cinco exemplos de emprendedores. En cada un dos casos, a actitude emprendedora xurdiu como resposta a unha necesidade ou oportunidade diferente. Caso Lékué Richard Turere Post-it Energy Panel Nespresso Concepto clave Aproveitar o que xa sabes ou fas ben Superar as dificultades Cambiar as organizacións dende dentro Dinamizar o teu propio territorio Aprender dos erros Obxectivo Poñer de manifesto que a actitude emprendedora consiste en pasar á acción cando se identifica a posibilidade de mellorar a realidade. Concienciar, polo tanto, de que non se trata tanto unicamente dunha condición que só deba desembocar ou ser aproveitada nun proxecto empresarial senón dunha actitude persoal que pode ter tamén outro tipo de obxectivos. Operativa Material: - 5 fichas de exemplos (S1A) Dispós das fichas de exemplos desta sesión. Podes utilizalas para apoiar a túa presentación ou ben imprimilas e traballar con elas dividindo os alumnos en cinco grupos, un por cada caso e ficha. MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 5

Módulo 1 Sesión 1 Ficha S1A-1 Guía didáctica do profesor / Exemplos de emprendemento APROVEITA O QUE XA SABES OU FAS BEN Emprender a partir do que xa sabemos, de algo no que somos expertos e que xa facemos especialmente ben. Lékué - Unha exitosa aposta polo deseño e a creatividade Lékué é unha empresa de La Llagosta (Barcelona) con varias décadas de historia. Dende os seus inicios, a empresa baseou a súa actividade no coñecemento sobre o tratamento e manipulación do caucho e a silicona para a fabricación de diferentes tipos de produtos como, por exemplo, gorros de baño ou xeleiras. Pero a principios da década do 2000 a empresa pasaba por serias dificultades. Fabricaba principalmente para outras marcas e de forma pouco diferenciada con respecto a unha competencia cada vez maior, e entre a que se encontraban fabricantes asiáticos capaces de facer o mesmo a un prezo máis barato. O ano 2005 supuxo un verdadeiro cambio de orientación cando un novo equipo directivo decidiu realizar unha forte aposta ao utilizar a silicona para a creación de utensilios de cociña diferentes e orixinais. Contratouse varios deseñadores e deuse moita importancia á creatividade á hora de pensar en novos produtos, tales como dispositivos para espremer limóns, fundas para bocadillos, moldes para repostaría, salvapratos, etc. Estes deseñadores encontraron novas solucións prácticas para usos e necesidades diarias do traballo na cociña. Comezouse a utilizar cores brillantes e rechamantes que ninguén usara antes neste tipo de produtos. Investíronse esforzos en comunicar que a silicona podía utilizarse sen problemas nun forno ou no microondas. Tamén houbo que demostrar que estes produtos permitían cociñar de forma máis rápida, sinxela e sa, conectando deste modo con demandas en crecemento entre as xeracións máis novas: menos tempo para cociñar, menos experiencia ou práctica na cociña e querer comer de forma máis saudable. Sen deixar de facer o que Lékué xa sabía facer (obxectos de silicona), a empresa conseguiu en poucos anos converterse en líder mundial no seu campo, distribuíndo os seus produtos a máis de corenta países dos cinco continentes. CONCEPTOS CLAVE Pódese ser emprendedor e innovador sen ter que adquirir un coñecemento ou habilidade novos ou especialmente orixinais. Moitas empresas e iniciativas innovadoras e de éxito baseáronse no coñecemento e a experiencia que os seus impulsores xa tiñan antes de poñer en marcha unha nova idea. Nestes casos, non temos que buscar a orixinalidade e a innovación no que sabemos facer, senón en que facemos co que sabemos facer. Por exemplo, podemos ser innovadores... - Encontrando novos usos para un determinado produto ou material. - Fabricando ese mesmo produto pero de xeito diferente (de forma máis económica, rápida, ecolóxica, etc.). - Intentando vendelo a novos tipos de clientes, ou a través de novas canles, etc. 6 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Guía didáctica do profesor / Exemplos de emprendemento Emprender é superar dificultades O emprendemento é máis unha actitude que unha habilidade. Por iso para o emprendedor non existen barreiras para adoptar unha actitude innovadora e proactiva, mesmo nos contextos máis adversos. Ficha S1A-2 Módulo 1 Sesión 1 Richard Turere - O neno masai que asinou a paz cos leóns Richard Turere é un neno masai que non tiña máis de oito anos cando decidiu encontrar unha solución a un problema que afectaba ao seu poboado, lindante a un dos parques naturais do seu país, Kenya. En ocasións, os leóns que viven en liberdade neste parque traspasaban pola noite os seus límites para atacar as vacas, que supoñen un recurso vital para a subsistencia da familia de Richard e dos seus veciños. A única solución que se lles ocorreu aos adultos foi a de matar os leóns. Pero Richard decidiu probar outras alternativas. El observara que aos leóns non lles gustaba o lume e procuraban non se achegar a el. Así que probou colocar varios fachos arredor do corte familiar. Ao principio esa idea pareceu funcionar, pero logo os leóns comprobaron que estes fachos non se movían e entenderon que non lles ían causar ningún dano. Richard deduciu que quizais os leóns non tiñan medo ao lume, senón ao que podían facerlles os homes que se encontraban normalmente preto deste. Así que buscou unha solución que supuxese unha combinación de luz e movemento. Decidiu colocar no valado da corte varias luces conectadas a unha vella batería alimentada durante o día por un panel solar. O novo inventor construíu un sistema que apagaba e acendía as luces cada poucos segundos de forma automática, creando un efecto que facía crer aos leóns que alguén vixiaba o corte toda a noite movéndose cunha lanterna. A idea foi tan exitosa que pronto o resto dos veciños lle pediu instalar nas súas cortes un sistema similar. Hoxe, sistemas parecidos están a ser utilizados en toda Kenya para escorrentar tamén leopardos ou elefantes nas poboacións próximas aos diferentes parques nacionais do país. Richard non se detivo nin se rendeu polos primeiros intentos falidos nin pola dificultade para encontrar nunha pequena vila africana os materiais que necesitaba, utilizando para crear o seu sistema materiais de refugallos encontrados en vertedoiros e vellos vehículos abandonados. CONCEPTOS CLAVE O emprendedor non espera para poñer a súa idea en marcha a que se dean as condicións óptimas ou perfectas. Moitas iniciativas emprendedoras a calquera escala, dende pequenas iniciativas persoais ata grandes retos empresariais, prosperaron con éxito a pesar de contar nos seus inicios con todo tipo de dificultades e barreiras. A actitude emprendedora caracterízase polo empeño por salvar os obstáculos e solucionar problemas en lugar de facer das dificultades unha razón para non actuar ou para desmoralizarse. MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 7

Módulo 1 Sesión 1 Ficha S1A-3 Guía didáctica do profesor / Exemplos de emprendemento Emprender dende dentro das empresas e organizacións Coñécense co nome de intraemprendedores a aquelas persoas que adoptan unha actitude innovadora e emprendedora no traballo que desenvolven dentro dunha empresa ou organización. Art Fry e os Post-it - A historia de éxito dun pegamento que non pegaba ben Hoxe todos sabemos o prácticos que resultan os Post-it. Pero nun principio o uso deses pequenos cadrados de papel de cores rechamantes e cunha banda adhesiva non resultou tan obvio para todo o mundo. De feito, este invento converteuse en realidade grazas á constancia e tesón de Art Fry, un dos máis de oitenta mil empregados da multinacional 3M, quen tivo que ser enxeñoso para loitar contra as opinións dalgúns xefes que chegaron a considerar a idea como pouco útil, demasiado arriscada e con poucas probabilidades de éxito. E é que o nacemento dos Post-it requiriu non só encontrar primeiro o seu uso máis axeitado, senón tamén conseguir convencer á dirección da multinacional de que o produto tería compradores. De feito, Fry, membro dun dos moitos equipos de investigación da empresa, non foi nin sequera o descubridor do adhesivo utilizado nos Post-it. Outro compañeiro foi o que deu cunha cola o suficientemente forte como para adherirse ás superficies pero que logo podía despegarse con facilidade. O descubrimento fora descartado pola empresa ao non saber moi ben que utilidade darlle. Non obstante, Art Fry acordouse desta idea ao comprobar frustrado a frecuencia coa que se lle caían ao chan os diferentes puntos de lectura que utilizaba nos seus libros. Fry traballou empregando ese pegamento en pequenos anacos de papel, investigando a cantidade e o modo de aplicación máis axeitado para o adhesivo. Tamén esta idea foi descartada polo equipo directivo de 3M, ao considerar que o produto non tería demanda. Pero Fry non se rendeu e ideou unha estratexia para demostrar o valor do seu descubrimento: regalou bloques de Post-it ás secretarias do equipo directivo da empresa, ensinándolles os usos que podían darlles nas comunicacións cos seus xefes. Cando a súa utilización se convertera en habitual, Fry deixou de subministralos, facendo que a propia demanda das secretarias fixese ver os seus xefes a conveniencia de comercializar os Post-it. CONCEPTOS CLAVE Para ser emprendedor non é necesario montar unha empresa propia, nin tampouco unha empresa propia é o único ámbito no que pode desenvolverse unha actitude emprendedora. As empresas necesitan cada vez máis contar entre os seus empregados con "intraemprendedores", persoas creativas, inquedas e curiosas con novas ideas e ganas de mellorar como se fan as cousas en cada organización, aínda que sexa indo en contra de como esas cousas se fixeron sempre ata o momento. Este tipo de persoas son ideais para desenvolver novos produtos, poñer en marcha novos locais ou oficinas, participar en novos proxectos da empresa, etc. 8 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Guía didáctica do profesor / Exemplos de emprendemento Emprender no propio territorio A pesar das vantaxes que quizais poderían encontrar noutros lugares, moitos emprendedores deciden promover unha iniciativa empresarial sen abandonar o territorio no que creceron, brindando así ao seu ámbito social os beneficios derivados do emprendemento. Ficha S1A-4 Módulo 1 Sesión 1 Energy Panel - Exportando aos cinco continentes dende Lucena (Córdoba) Antes de crear a súa propia empresa, Antonio Marín, como moitos dos seus paisanos na súa vila natal, Lucena (Córdoba), dedicárase profesionalmente ao mundo da fabricación de mobles. Segundo el mesmo confesou nalgunha ocasión, na súa decisión de deixar a súa anterior ocupación e fundar Energy Panel pesou moito a noticia que un día lle deu a súa filla anunciándolle que ía ser avó. Antonio pensou entón que a súa nova empresa, dedicada ao deseño, fabricación, instalación e mantemento de sistemas de calefacción baseados no uso da enerxía solar, debería ter entre os seus obxectivos colaborar a crear un mundo mellor para o seu neto. É probable que dese desexo proveña en parte a inquietude ecolóxica de Antonio por ser capaz de crear sistemas de calefacción cada vez máis eficientes á hora de aproveitar enerxías limpas e sostibles. Pero tamén dese desexo para o futuro do seu neto naceu seguramente a firme decisión de emprender sen que por iso tivese que deixar o seu Lucena natal. Energy Panel ten a súa sede e fábrica nesta poboación de pouco máis de corenta mil habitantes e situada no centro xeográfico de Andalucía. Iso supón quizais non contar coas vantaxes dunha gran cidade como a proximidade a grandes vías de comunicación, acceso a outro tipo de infraestruturas ou teóricos elementos de atracción dos profesionais requiridos. E, non obstante, todas estas teóricas barreiras non supuxeron impedimento ningún para que hoxe Energy Panel exporte os seus produtos a máis de dezasete países, incluídos mercados tan afastados como Australia. Ademais, a forte aposta de Energy Panel pola investigación (o 50% do presuposto da compañía) fai que parte dos postos de traballo creados pola empresa en Lucena sexan para profesionais altamente cualificados. CONCEPTOS CLAVE No ámbito rural ou dende unha poboación de pequeno ou medio tamaño, emprender localmente significa tamén engadir unha vantaxe máis ao feito de converterse en emprendedor: a posibilidade de gañarse a vida no territorio no que se naceu ou creceu, preto das persoas e paisaxes que máis queremos. As melloras en infraestruturas de transporte creadas durante os últimos anos e a revolución que supón internet como medio de comunicación de ámbito global acurtan hoxe as distancias entre grandes cidades e pequenas poboacións á hora de poder ofrecer produtos e servizos a escala global. MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 9

Módulo 1 Sesión 1 Ficha S1A-1 Guía didáctica do profesor / Exemplos de emprendemento Emprender aprendendo dos erros O medo ao fracaso supón unha das principais barreiras para un maior emprendemento. Non obstante, o verdadeiro emprendedor sabe que é difícil non cometer erros e que calquera fallo supón unha oportunidade para aprender a facer as cousas mellor nunha próxima ocasión. Nespresso - Unha idea que tardou vinte anos en ter éxito Nespresso converteuse durante os últimos anos nun dos produtos de maior éxito da historia da multinacional Nestlé. Cunhas vendas anuais por enriba dos mil millóns de dólares e unhas doce mil tendas en máis de trinta e cinco países, este caso estúdase hoxe en escolas de negocio de todo o mundo. Non obstante, a forma na que Nespresso se converteu nun produto de éxito é moi diferente ao xeito no que foi pensado e se lanzou ao mercado en primeiro lugar. De feito, para chegar ao Nespresso tal e como o coñecemos hoxe tiveron que pasar máis de vinte anos, nos que se probaron diferentes estratexias e deberon superarse problemas de todo tipo. En primeiro lugar, a idea de desenvolver unha cápsula por cunca de café non naceu en Nestlé, senón nun dos seus competidores. A compañía comprou a patente e pensou en vender unha máquina que fixese os cafés expresos coa mesma calidade que nunha cafetaría. A idea non gustou a moitos en Nestlé, xa que a empresa estaba acostumada a vender alimentos pero non maquinaria. Para superar estes problemas, no ano 1986 tívose que crear unha empresa e marca á parte de Nestlé. Naceu daquela o nome de Nespresso. Como se pensou que a máquina sería demasiado cara para os consumidores particulares, durante os seus primeiros anos Nespresso só se vendía a empresas. A idea era que estas puidesen ofrecer aos seus empregados a posibilidade de tomar un bo café sen ter que saír a bebelo nun bar. Pero esta estratexia non acabou de funcionar e moi poucas empresas compraron o invento. Máquinas e cápsulas perfeccionáronse durante unha década, logrando facelas algo máis baratas. Empezouse a pensar entón en vendelas a particulares. Tampouco durante os seus primeiros anos pareceu funcionar esta idea, ata que finalmente no ano 2000 Nespresso se converteu nun fenómeno grazas a unha estratexia que combinou vender as máquinas máis baratas a cambio de obter o beneficio da venda das cápsulas, xunto á exclusividade e idea de club que ofrece unha rede de tendas propias nas que só se vende este produto. CONCEPTOS CLAVE Moi poucas cousas saen ben á primeira, nin sempre saen tal e como se pensaran ou se planeara en primeiro lugar. A mellor forma de sobrepoñerse aos fallos e evitar que afecten á motivación é ser consciente de antemán de que dificilmente pode materializarse unha idea ou poñerse en marcha unha iniciativa sen cometer fallos no camiño. Fallar xoga un importante papel no emprendemento. O fallo é positivo se serve para aprender e rectificar. O emprendedor aprende da experiencia moito máis que da teoría. Fallar é unha oportunidade para probar de novo facéndoo mellor. Moitas ideas, empresas e iniciativas de todo tipo chegaron a ter éxito despois de fracasar en primeiro lugar. Edison necesitou case mil experimentos falidos para inventar a lámpada. 10 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Guía didáctica do profesor EMPRENDER: CUESTIÓN DE PROBLEMAS E CAPACIDADES Módulo 1 Sesión 1 EXEMPLOS DINÁMICAS RESULTADOS 15 Que é Actividade que os alumnos teñen que realizar de xeito individual facendo unha lista das que consideran as súas mellores capacidades, aínda que aparentemente estas non sexan percibidas por eles mesmos como capacidades de valor para un proxecto ou obxectivo de emprendemento. Obxectivo Entender que todas as persoas temos capacidades para emprender. Comprender que en moitas ocasións o principal motor dos emprendedores é poder facer aquilo que lles apaixona e que mellor se senten facendo. Operativa Material: - 1 modelo "As túas capacidades para emprender" por alumno (S1B) Entregar unha copia da ficha a cada alumno. No exemplo adxunto preséntase o tipo de capacidades que estamos a buscar: todos eles posúen capacidades que eventualmente poden servilos para poder emprender. Para poñer isto de manifesto, durante a sesión 5 deberá utilizarse esta ficha de actividade de forma que cada alumno poida engadir as súas capacidades ao conxunto de recursos de que dispón o equipo para solucionar o reto que seleccionasen. MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 11

Módulo 1 Sesión 1 Guía didáctica do profesor / Actividade AS TÚAS CAPACIDADES PARA EMPRENDER Que che gusta facer? En que actividades es realmente hábil? - Adestrar un equipo de fútbol - Pilotar un microhelicóptero - Tocar o piano - Falar ruso - Facer fotos con Instagram - Utilizar Skype - Aprenderlle a outros a gañar nos videoxogos - Chatear - Sacar a pasear ao meu can - Xogar a baloncesto - Bailar Exemplo da actividade para o profesor Imprime en DIN-A4 tantas copias do modelo que atoparás a continuación (S1B) coma alumnos teñas en clase. Lembra que cada alumno debe gardar esta ficha para reutilizala durante a sesión 5. 12 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Material do alumno / Actividade AS TÚAS CAPACIDADES PARA EMPRENDER Modelo S1B Módulo 1 Sesión 1 Que che gusta facer? En que actividades es realmente hábil? MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 13

Módulo 1 Sesión 1 Guía didáctica do profesor EMPRENDER: CUESTIÓN DE PROBLEMAS E CAPACIDADES EXEMPLOS DINÁMICAS RESULTADOS 20 Que é Presentar o proceso KitCaixa Mozos Emprendedores. Obxectivo Dar a coñecer o proceso KitCaixa Mozos Emprendedores, xerando o máximo de expectativas posibles e dando resposta ás dúbidas que poidan xurdir por parte dos alumnos. Operativa Material: - Táboa de planificación do proceso (PLAN). Utiliza a táboa de planificación do proceso ao longo das doce sesións para ir deixando constancia do avance do traballo realizado polos diferentes equipos. Tamén pode servirche de apoio durante a exposición. O traballo de campo consiste en identificar no ámbito máis próximo aos alumnos exemplos de persoas que de forma sistemática ou puntual demostran unha actitude emprendedora. Con iso preténdese que os alumnos entendan a forma na que a actitude emprendedora está presente no seu ámbito e os beneficios positivos que esta actitude xera para o contexto no que se pon en práctica. 14 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Guía didáctica do profesor planificación do proceso PLAN Módulo 1 Sesión 1 1 2 3 4 5 6 Emprender: Ti podes! Problemas: Como mirar? Oportunidades: Como buscar? Modelo de negocio: Como definir o meu produto/servizo? Prototipo: Como construír a miña proposta? Mercado: Como convencer con valor? 1 2 1 3 4 2 5 6 3 7 8 4 9 10 5 11 12 6 Emprender: cuestión As oportunidades de problemas e Emprender: unha O EQUIPO están ao noso Elixir a mellor O PROBLEMA Explorar solucións Todos podemos A OPORTUNIDADE Proposta de modelo O MODELO DE Facer un prototipo Mellorar a capacidades actividade de arredor oportunidade ser creativos de negocio Modelo económico O PROTOTIPO Discurso do A PROPOSTA DE NEGOCIO para aprender proposta global emprendedor Presentación final VALOR equipo EQUIPO EQUIPO EQUIPO EQUIPO EQUIPO EQUIPO MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 15

Módulo 1 SESIÓN 2 Emprender: unha actividade de equipo Poderás atopar todos os materiais do Módulo 1 en: http://www.educaixa.com/kitcaixa-jovenes-emprendedores-online/modulo1 Materiais en castelán

Guía didáctica do profesor Emprender: unha actividade de equipo Módulo 1 Sesión 2 1 Obxectivos 4 Exemplos 15 Comprender que o emprendemento é unha actividade que require a participación de persoas con distintas capacidades. Crear os equipos e realizar a asignación xeral de tarefas. 2 Materiais - 5 fichas de exemplos (S1A) - 1 modelo "Diferentes usos dunha pelota de tenis" por alumno (S2A) - 1 modelo "Creación do equipo" por equipo (S2B) - 1 xogo de cartas Tarefas do proxecto por equipo (TAREAS) - 1 xogo de identificadores Roles de equipo por equipo (ROLES) - 1 modelo recortable de identificadores por equipo (S2C) - 1 modelo "Resultado do módulo: o equipo" por equipo (S2D) 3 Estrutura temporal da sesión Utilizar os resultados do traballo de campo realizado polos alumnos para poñer de manifesto as diferentes maneiras e momentos nos que se mostra unha actitude emprendedora e como esta resulta positiva para o ámbito. Os exemplos da sesión anterior deben servir para mostrar o concepto de traballo en equipo e a necesidade de dispoñer de múltiples perfís para emprender con éxito. 5 Dinámicas 6 Resultados 15 Actividade "Diferentes usos dunha pelota de tenis". É importante que se poña de manifesto como un reto aparentemente complexo para unha soa persoa pode resolverse moito máis rápida e doadamente por un equipo. Comparar as solucións distintas que se conseguiron en cada un dos equipos e no conxunto da aula. 25 Creación dos equipos de traballo baixo o criterio que o profesor considere máis indicado. Cada equipo ten que estar formado idealmente por entre catro e seis alumnos. Unha vez formados, os equipos organizaranse de xeito autónomo na asignación das diferentes responsabilidades de cada un dos seus membros. Resultados 25 15 15 Exemplos Unha vez finalizada a asignación de roles, é necesario recordar ao equipo a reencher cada vez que finalice un módulo dunha modelo que pasará a formar parte do material de comunicación da súa proposta (modelo "Resultado do módulo"). A persoa que exerza o rol de comunicador é o responsable de elaborar este contido e de entregalo posteriormente ao profesor. Dinámicas MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 17

Módulo 1 Sesión 2 Guía didáctica do profesor Emprender: unha actividade de equipo EXEMPLOS DINÁMICAS RESULTADOS 15 Que é Dispós dos exemplos de casos de emprendemento utilizados na sesión anterior. O obxectivo é utilizalos agora para que os alumnos reflexionen sobre o número de persoas con diferentes capacidades necesarias para poder conseguir o éxito en cada un dos proxectos. Se ben o emprendedor pode exercer o rol de líder, para que unha idea teña éxito sempre é necesario un equipo de persoas que crea nela. O traballo de campo realizado polos alumnos debe poder poñer de manifesto como a actitude emprendedora non é condición exclusiva e afastada do seu día a día. Isto faise visible na diversidade de formas de ser emprendedor, na constatación de que non todo o mundo emprende do mesmo modo. Obxectivo Comprender que o emprendemento é unha actividade en equipo, que require de diferentes perfís para poder alcanzar o éxito. Operativa Material: - 5 fichas de exemplos (S1A) Como na sesión anterior, dispós das fichas de exemplos. En cada un dos cinco casos o papel que xogou o traballo en equipo foi moi diferente. Utiliza estas diferenzas e o traballo de campo realizado polos alumnos para resaltar a importancia que ten o traballo en equipo á hora de poder emprender con éxito minimizando os riscos e acelerando todo o proceso. 18 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Guía didáctica do profesor Emprender: unha actividade de equipo Módulo 1 Sesión 2 EXEMPLOS DINÁMICAS RESULTADOS 15 Que é Actividade que se realiza inicialmente de xeito individual para posteriormente efectuar unha posta en común dos resultados en cada un dos equipos. O seu obxectivo é poñer de manifesto como o traballo en equipo é moito máis efectivo que o traballo individual, especialmente fronte a retos innovadores. Obxectivo Entender que é posible observar a realidade baixo unha óptica distinta. Demostrar obxectivamente que o traballo en equipo é moito máis efectivo que o traballo individual, especialmente cando se trata de solucionar problemas diferentes aos habituais. Operativa Material: - 1 modelo "Diferentes usos dunha pelota de tenis" por alumno (S2A) Entregar unha copia do modelo a cada alumno, que dispoñerá de cinco minutos para imaxinarse que outros usos pode dalo a unha pelota de tenis, tendo en conta que é posible manipulala ata certo punto (cortala, facerlle un burato, etc.). Rematada esta parte, durante dez minutos realízase unha posta en común cuxo obxectivo é obter o número total de respostas diferentes. Ten que resultar doado decatarse de que existen formulacións e visións moi diferentes e todas elas igual de válidas. Tamén se fará evidente que a capacidade imaxinativa e innovadora do total da clase é moi superior á de calquera alumno de forma individual. MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 19

Módulo 1 Sesión 2 Guía didáctica do profesor / Actividade DIFERENTES USOS DUNHA PELOTA DE TENIS Dispós de cinco minutos para idear dez maneiras distintas ás habituais de utilizar unha pelota de tenis. IDEA DESCRICIÓN ESQUEMA IDEA DESCRICIÓN ESQUEMA Cortada e colocada na 1 6 esquina dun moble para poder movelo Posta na punta da antena 2 do coche axuda a encontrar o vehículo no 7 aparcadoiro Darse unha automasaxe 3 poñéndoa entre as costas e 8 o chan Bóla decorativa para a 4 9 árbore de Nadal Cortadas e postas nas 5 patas dunha cadeira para 10 evitar o ruído ao movela Engadido ao cabalete da bicicleta ou moto axuda a que esta non se afunda ou esvare. Protector nas esquinas da mesa para que non se golpeen os nenos Colocala no picaporte dunha porta para evitar que choque coa parede Cortar os extremos e utilizala como brazalete Exemplo da actividade para o profesor Imprime en DIN-A4 tantas copias do modelo que atoparás a continuación (S2A) coma alumnos teñas en clase. 20 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Material do alumno / Actividade DIFERENTES USOS DUNHA PELOTA DE TENIS Modelo S2A Módulo 1 Sesión 2 Dispós de cinco minutos para idear dez maneiras distintas ás habituais de utilizar unha pelota de tenis. IDEA DESCRICIÓN ESQUEMA IDEA DESCRICIÓN ESQUEMA 1 6 2 7 3 8 4 9 5 10 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 21

Módulo 1 Sesión 2 Guía didáctica do profesor Emprender: unha actividade de equipo EXEMPLOS DINÁMICAS RESULTADOS Que é Formar os diferentes equipos e asignar un rol predominante a cada un dos seus integrantes. Obxectivos Formar os diferentes equipos. Garantir que hai unha repartición consensuada de roles dentro de cada un dos equipos. Iniciar un proceso de autoxestión dentro de cada un dos equipos. Dotar dun nome cada equipo. Elaborar e entregar o resultado final deste módulo: o equipo. Operativa Material: - 1 modelo "Creación do equipo" por equipo (S2B) - 1 xogo de cartas "Tarefas do proxecto" por equipo - 1 xogo de cartas "Roles de equipo" por equipo - 1 modelo recortable de identificadores por equipo (S2C) - 1 modelo "Resultado do módulo: o equipo" por equipo (S2D) 25 Cada equipo debe estar formado idealmente por entre catro e seis alumnos. O profesor ou titor poderá seguir o criterio ou o método de formación dos equipos que considere máis axeitado. Deberá garantirse, en calquera caso e na medida do posible, que todo o mundo poida participar no proxecto achegando o máximo valor posible. Para iso, cada membro do grupo terá asignado un rol principal e outro secundario. O obxectivo é que cada compoñente do equipo poida exercer un papel máis predominante nalgún dos módulos do proceso, aínda que garantindo sempre a colaboración de todos. Para repartirse os roles ao longo do proceso utilizarase un xogo de cartas. As regras do xogo son simples e encóntranse descritas no modelo da actividade, ao igual que os diferentes roles. Se xorde calquera conflito, o propio equipo ten que ser capaz de xestionalo. Finalmente, a persoa ou persoas que teñan asignado o rol de comunicador deberán elaborar a modelo correspondente aos resultados deste módulo ("O equipo"), que neste caso se corresponde coa descrición do equipo formado (nome do equipo, persoas e roles asociados). 22 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Guía didáctica do profesor / Actividade CREACIÓN DO EQUIPO Aquí tedes unha descrición dos roles que teñen que contribuír ao traballo en equipo: Creativo: achega ideas e solucións. Todos sodes creativos, polo tanto é un rol que todos vós ides exercer en todo momento. Coordinador: coordina as actividades. Explorador: busca información e recursos. Construtor: converte as ideas en algo concreto. Comunicador: elabora e transmite a información. Cada un de vós terá asignados dous roles: Rol principal: é o rol que hai que intentar exercer en todo momento. Rol secundario: apoia a persoa que ten este rol como principal. Recordade que ter asignado un rol implica que tedes unha maior carga de responsabilidade en segundo que momentos. En cada módulo do proceso un dos roles xogará un papel máis determinante, pero non se vos esqueza que debedes participar en todas as actividades independentemente do voso rol principal e secundario. Módulo 1 Sesión 2 Utilizade as cartas para asignarvos os diferentes roles. Estas son as regras do xogo: Barallade as cartas de tarefas e repartide o mesmo número delas entre os membros do equipo. Cada carta describe unha tarefa, cando se executa esta e o rol que debe liderala. Intercambiarvos as cartas (tarefas) en función das vosas preferencias ata que todo o mundo teña un número relevante de cartas correspondentes a un mesmo rol. Este sería o voso rol principal, e en función do resto das cartas poderedes identificar o rol secundario. Se sodes máis de catro persoas no equipo forzosamente vos teredes que dividir algún rol en máis dunha persoa. Loxicamente, se sodes menos aconteceravos o contrario. Teredes que negociar entre vós. Comprobade que o voso equipo conta cos catro diferentes roles asignados tanto de forma principal como secundaria. No caso contrario deberedes reasignar roles ata que así sexa. Unha vez asignados os roles, podedes utilizar as cartas de roles e os identificadores como elementos distintivos. Finalmente, a persoa ou persoas que teñades asignado o rol de comunicador deberedes elaborar a modelo correspondente aos resultados deste módulo, indicando nesta o nome do equipo, o dos seus compoñentes e os roles principal e secundario detidos por cada membro. Exemplo da actividade para o profesor Imprime en DIN-A4 tantas copias do modelo que atoparás a continuación (S2B) coma equipos teñas en clase. MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 23

Módulo 1 Sesión 2 Modelo S2B Material do alumno / Actividade CREACIÓN DO EQUIPO Aquí tedes unha descrición dos roles que teñen que contribuír ao traballo en equipo: Creativo: achega ideas e solucións. Todos sodes creativos, polo tanto é un rol que todos vós ides exercer en todo momento. Coordinador: coordina as actividades. Explorador: busca información e recursos. Construtor: converte as ideas en algo concreto. Comunicador: elabora e transmite a información. Cada un de vós terá asignados dous roles: Rol principal: é o rol que hai que intentar exercer en todo momento. Rol secundario: apoia a persoa que ten este rol como principal. Recordade que ter asignado un rol implica que tedes unha maior carga de responsabilidade en segundo que momentos. En cada módulo do proceso un dos roles xogará un papel máis determinante, pero non se vos esqueza que debedes participar en todas as actividades independentemente do voso rol principal e secundario. Utilizade as cartas para asignarvos os diferentes roles. Estas son as regras do xogo: Barallade as cartas de tarefas e repartide o mesmo número delas entre os membros do equipo. Cada carta describe unha tarefa, cando se executa esta e o rol que debe liderala. Intercambíadevos as cartas (tarefas) en función das vosas preferencias ata que todo o mundo teña un número relevante de cartas correspondentes a un mesmo rol. Este sería o voso rol principal, e en función do resto das cartas poderedes identificar o rol secundario. Se sodes máis de catro persoas no equipo forzosamente terédesvos que dividir algún rol en máis dunha persoa. Loxicamente, se sodes menos aconteceravos o contrario. Teredes que negociar entre vós. Comprobade que o voso equipo conta cos catro diferentes roles asignados tanto de forma principal como secundaria. No caso contrario deberedes reasignar roles ata que así sexa. Unha vez asignados os roles, podedes utilizar as cartas de roles e os identificadores como elementos distintivos. Finalmente, a persoa ou persoas que teñades asignado o rol de comunicador deberedes elaborar a modelo correspondente aos resultados deste módulo, indicando nesta o nome do equipo, o dos seus compoñentes e os roles principal e secundario detidos por cada membro. 24 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Material do alumno / Actividade IDENTIFICADORES Modelo S2C Módulo 1 Sesión 2 Rol principal Rol principal Rol principal Rol secundario Rol secundario Rol secundario Rol principal Rol principal Rol principal Rol secundario Rol secundario Rol secundario MODELO PARA o profesor Imprime unha copia deste modelo (S2C) para cada equipo e recorta pola liña de puntos. MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 25

Módulo 1 Sesión 2 Guía didáctica do profesor / RESULTADOS O equipo Nome do equipo:... Os umpa lumpa PERSOA ROL (principal/secundario) Jennifer Polatris Construtor / comunicador Mari Paz Aramando Comunicador / construtor Mohamed Benjelloun Explorador / coordinador Álvaro Botejara Coordinador / explorador Joshua Pedrero Explorador / coordinador FINAL DO MÓDULO 1 Exemplo da actividade para o profesor Imprime en DIN-A4 tantas copias do modelo que atoparás a continuación (S2D) coma equipos teñas en clase. 26 MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES!

Material do alumno / RESULTADOS O equipo Modelo S2D Módulo 1 Sesión 2 Nome do equipo:... PERSOA ROL (principal/secundario) MÓDULO 1 EMPRENDER: TI PODES! 27

Coa colaboración de: