A XESTIÓN DO SERVICIO DE RECOLLIDA DE LIXO NOS CONCELLOS GALEGOS 1

A XESTIÓN DO SERVICIO DE RECOLLIDA DE LIXO NOS CONCELLOS GALEGOS 1 XOSÉ C. ÁLVAREZ VILLAMARÍN / MARÍA JOSÉ CARIDE ESTÉVEZ XOSÉ M. GONZÁLEZ MARTÍNEZ Departamento de Economía Aplicada Facultade de Ciencias Económicas e Empresariais Universidade de Vigo Recibido: 28 de abril de 23 Aceptado: 4 de decembro de 23 Resumo: Neste traballo realízase unha avaliación económica da xestión do servicio de recollida e tratamento de residuos sólidos urbanos nos principais municipios de Galicia. Así, a partir da análise da dispoñibilidade da información por parte dos centros xestores das principais variables asociadas ó servicio, realízase unha valoración dos niveis de prestación a través dun conxunto de indicadores para os distintos planos de interese volume do servicio prestado, factores empregados e estructura e cobertura de custos. Os resultados obtidos permiten coñecer e comparar os niveis de prestación, estudiar en profundidade nos problemas de financiamento e ofrecer unha aproximación á eficiencia da prestación que debe servir de marco de referencia para orientar decisións cara a unha mellora da súa xestión. Palabras clave: Servicios públicos / Residuos sólidos urbanos / Eficiencia. MANAGEMENT OF GARBAGE COLLECTION SYSTEMS IN GALICIAN CITY COUNCILS Abstract: This paper presents an economic evaluation of public services on collection and processing of urban solid waste using information on a large sample of relevant councils in Galicia. Using a battery of indicators (e.g. volume of waste collected and processed, inputs, costs, etc.) we are able to classify councils in different levels of service. Results provide empirical evidence on the comparison of public service levels and constitute a first approach to the measurement of efficiency in order to help focus decisions on public service management. Keywords: Public services / Urban solid waste / Efficiency. 1. INTRODUCCIÓN A recollida do lixo é unha das competencias obrigatorias dos concellos que ten como finalidade manter o contorno en condicións hixiénicas e estéticas axeitadas. Para cumprir con ese cometido os concellos gozan de amplas facultades normativas 2 para decidir as formas organizativas, técnicas, financeiras e fiscais baixo as que poder prestar un servicio que nos últimos anos foi gañando en dimensión debido ós fortes cambios experimentados nos hábitos de consumo da poboación (Bel e 1 Este artigo é resultado dun proxecto de investigación financiado polo Consello de Contas de Galicia. Os autores agradecen os comentarios realizados por dous avaliadores anónimos. 2 Na Lei 42/1975 xa aparece recollida a obriga dos concellos de facerse cargo dos residuos xerados no seu territorio. Esta obriga vaise reforzando paulatinamente coa Lei 7/1985 do 2 de abril, reguladora das bases de réxime local e coa Lei 39/1988 do 28 de decembro, reguladora das facendas locais. No caso da Comunidade Autónoma de Galicia o marco legal complétase coa Lei 1/1995 do 2 de xaneiro, de protección ambiental de Galicia, coa Lei 1/1997 do 22 de agosto, de residuos sólidos urbanos de Galicia e coa Lei 1/1998 do 21 de abril, que regula o réxime legal dos residuos. 29

Miralles, 23; Beede e Bloom, 1995). Estes cambios, que produciron unha alteración no volume e na composición do lixo xerado, forzan necesariamente a unha maior dotación de recursos cara a este servicio para modernizar as infraestructuras de recollida e tratamento (Buclet, 22). Por outra banda, cómpre sinalar que hoxe en día o funcionamento dos servicios públicos, sobre todo no ámbito local, proxéctase nun marco orzamentario restrictivo. Este acomodo a un contexto de maior disciplina orzamentaria, aínda que nalgúns casos pode ter unha lectura preocupante polo que pode implicar a curto prazo en termos de deterioro na cantidade e na calidade dos servicios, tamén pode ter unha interpretación diferente que consiste en poñer de manifesto ós xestores públicos a importancia dunha asignación racional dos factores utilizados na prestación dun servicio e dunha avaliación dos seus resultados. É dicir, dado que esta presión financeira acentúa o custo de oportunidade dos recursos, xa que malgastar recursos escasos implica deixar desatendidas outras necesidades, cobra cada vez máis importancia a posta en marcha de procesos de control interno que informen sobre o grao de eficacia e eficiencia na actuación productiva dos servicios públicos (Álvarez Corbacho, 1992). Pois ben, esta chamada de atención referida ós aspectos e prácticas de xestión dun servicio concreto, como é o servicio de recollida e tratamento de residuos sólidos urbanos nos principais municipios de Galicia, constitúe o núcleo central do noso traballo. A motivación última do estudio debe entenderse, polo tanto, baixo a clave de considerar que a administración local galega pode e debe mellorar os seus procesos tanto de prestación de servicios como de producción de bens, e que unha xestión axeitada destes pode crear os estímulos e incentivos necesarios para conseguilo e aumentar así o nivel de benestar dos cidadáns. A avaliación do servicio realízase a partir dun conxunto de datos ofrecidos polos diferentes municipios mediante a cobertura dunha enquisa, que xera unha fonte informativa destinada a perfilar para o ano 2 os seguintes obxectivos parciais: En primeiro lugar, coñecer a calidade da xestión municipal con respecto a este servicio. Isto significa, entre outras cuestións, valorar o grao de resposta que ofrecen os concellos ós requirimentos informativos realizados, e valorar a cantidade e a calidade da información dispoñible nos diferentes concellos sobre variables básicas deste servicio. En segundo lugar, este estudio trata de dar a coñecer para cada concello o nivel de prestación do servicio, a súa estructura de custos e as posibilidades de financiamento. Isto leva a precisar a cantidade de residuos recollidos, o volume de traballo utilizado, o grao de cobertura dos custos, etc. En terceiro lugar, o estudio busca comparar resultados dos diferentes concellos, de xeito que esa comparación ofreza un marco de referencia que permita orientar decisións dalgúns concellos cara a unha mellora na prestación do servicio. 3

O proceso de recollida de información determina algunhas limitacións do traballo xa que os datos proporcionados nas enquisas no son datos fiscalizados e, polo tanto, non se pode asegurar a súa exactitude. En calquera caso, esta limitación non invalida, nin tan sequera rebaixa, o alcance do estudio, senón que debe interpretarse con cautela á hora de tirar conclusións, para ter presente que os resultados sempre estarán en función da veracidade dos datos facilitados. Ademais, á marxe da certeza dos datos, un dos activos deste traballo é facer visible a importancia de dispor deste tipo de información na meirande parte dos servicios locais para, a partir dela, encarar unha xestión máis eficiente. Con estes obxectivos, o traballo estructúrase en catro apartados. Logo da introducción, o apartado segundo presenta a metodoloxía empregada e a composición da mostra. O epígrafe terceiro realiza unha valoración dos niveis de prestación do servicio nos concellos da mostra obtida, formulando un conxunto de indicadores que permiten avaliar distintos planos de interese: volume do servicio prestado, factores empregados, estructura e cobertura de custos e relación entre recursos empregados e o volume do servicio, o que permite ofrecer unha aproximación á eficiencia da prestación. Finalmente, o cuarto apartado realiza algunhas consideracións a modo de conclusións. 2. METODOLOXÍA DO TRABALLO E COMPOSICIÓN DA MOSTRA O artigo analiza a xestión do servicio de recollida e tratamento do lixo nos principais municipios galegos no exercicio 2 mediante unha enquisa remitida a un conxunto de concellos para que facilitasen os principais datos económicos e físicos do servicio 3. Este proceso de enquisa escrita foi completado cunha segunda fase de entrevista telefónica cos responsables do servicio para corrixir as carencias ou deficiencias da información inicialmente facilitada. A mostra de concellos seleccionados conformouse inicialmente, tal e como se constata nos cadros 1 e 2, polos 62 municipios de maior poboación de Galicia 4. Así, para as provincias da Coruña e de Pontevedra seleccionáronse, respectivamente, 25 e 23 concellos que superaban ós 1. habitantes. Para as provincias de Ourense e de Lugo, 5 e 9 municipios, respectivamente, que superaban os 8. habitantes. Tendo en conta as características socioeconómicas dos municipios que integran a mostra e dado que estes representan o 67,6% da poboación total dos 315 concellos galegos, pódese asumir que os resultados obtidos dunha mostra como a pro- 3 Os datos son referenciados ó ano 2, xa que no momento de enviar a enquisa ese era o último ano con datos económicos liquidados e con datos físicos dispoñibles do servicio. 4 Construímos a mostra cos municipios máis importantes, entendendo que son os que máis posibilidades teñen, por teren persoal máis cualificado, de compilar a información necesaria para facer unha mínima análise da xestión do servicio. 31

posta ofrecen unha panorámica relativamente completa sobre a situación actual do conxunto de concellos galegos con respecto á provisión, xestión e financiamento do servicio de recollida de lixo. Cadro 1.- Mostra de municipios. Provincias da Coruña e de Pontevedra PROVINCIA DA CORUÑA A Coruña Santiago Ferrol PROVINCIA DE PONTEVEDRA Vigo Pontevedra > 15. hab. : < 15. hab. : > 15. hab. : < 15. hab. : Narón Fene Vilagarcía Poio Carballo Teo Redondela Mos Ribeira Noia Marín Cambados Oleiros As Pontes de G.R. Cangas Bueu Arteixo Betanzos A Estrada Gondomar Culleredo Ordes Lalín O Grove Boiro Rianxo Ponteareas Tomiño Cambre Sada Moaña Baiona Ames Santa Comba Sanxenxo Vilanova Laracha O Porriño Muros Tui Porto Son Nigrán Pobra do Caramiñal Total poboación: 779.245 Total poboación: 723.395 FONTE: Fundación La Caixa: Anuario Social 21. (Datos do INE). Cadro 2.- Mostra de municipios. Provincias de Lugo e de Ourense PROVINCIA DE LUGO Lugo PROVINCIA DE OURENSE Ourense > 15. hab. : < 15. hab. : > 15. hab. : < 15. hab. : Monforte Sarria --- Verín Vilalba Chantada O Barco Viveiro Foz O Carballiño Ribadeo Xinzo de Limia Burela Total poboación: 188.58 Total poboación: 156.48 FONTE: Fundación La Caixa: Anuario Social 21. (Datos do INE). O cuestionario remitido inicialmente ós concellos está estructurado en 4 bloques diferenciados. No bloque 1 solicítase información con respecto a variables básicas do concello que teñen unha forte influencia nos resultados dos servicios de limpeza como son a poboación empadroada, as variacións de poboación por afluencias turísticas, a concentración da poboación no casco urbano, os datos de superficie, o número de vivendas ou de locais comerciais, etc. No bloque 2 acumúlase información sobre os datos físicos dos distintos compoñentes nos que pode desagregarse o servicio de limpeza. Así, para os servicios de recollida e tratamento de residuos de vivendas e locais, recollida selectiva, limpeza viaria e limpeza de parques e praias, procúrase identificar, por unha banda, os principais factores que interveñen na prestación do servicio (número de puntos e 32

colectores de recollida, número de vehículos e estimación dos quilómetros percorridos, ou número de traballadores adscritos e a súa dedicación) e, por outra banda, identifícanse os datos máis importantes dos resultados na prestación dos servicios en forma de toneladas de residuos e periodicidade da recollida. Finalmente, neste bloque recóllense as particularidades relativas á xestión dos servicios identificando, naqueles casos onde haxa xestión indirecta, a empresa que presta o servicio e a duración do contrato. O bloque 3 dedícase a reflectir a información relativa ós custos dos servicios, desagregando para cada un os referidos á recollida e os relativos ó tratamento, e identificando as principais partidas, como son o gasto de persoal, os gastos por vehículos e outros gastos. A enquisa complétase cun bloque 4 dedicado a reunir a información relativa á taxa de recollida do lixo, principal ingreso municipal vinculado ós servicios de limpeza. Trátase aquí de coñecer os datos globais do tributo (número de contribuíntes, dereitos recoñecidos e recadación líquida), así como a desagregación destas magnitudes entre vivendas e locais comerciais e industriais. Unha vez obtida a información das enquisas, un primeiro resultado de interese que trata de derivar este traballo é a valoración global que pode facerse da calidade da xestión municipal respecto dos servicios de recollida de lixo nos municipios de Galicia. Unha resposta positiva pasa necesariamente por atoparnos con concellos que coñecen as principais variables relacionadas co servicio e identifican as súas magnitudes físicas e económicas con precisión e, deste xeito, responden ó cuestionario e completan a información de cada un dos bloques. É este o comportamento xeneralizado? Ou, pola contra, abundan os casos que presentan carencias informativas acusadas? Neste sentido, como pode apreciarse no cadro 3, dos 62 municipios ós que se lles remitiu a enquisa, 22 non contestaron ós dous requirimentos realizados. Entre eles destacan algúns que, pola poboación á que se lle subministra o servicio, máis de 2. habitantes, deberían estar en condicións de ofrecer unha información básica sobre as variables representativas do servicio 5. O cadro 3 recolle tamén aqueles concellos que participaron no estudio. Como pode observarse, trátase de 4 concellos dos que 16 pertencen á provincia da Coruña, 12 á provincia de Pontevedra, 7 á provincia de Lugo e 5 á provincia de Ourense. Con esta mostra de municipios pódese analizar o servicio subministrado ó 54,3% da poboación galega. Ademais, xunto á ratio de resposta á enquisa, a valoración da xestión municipal pode nutrirse tamén da contía e calidade da información facilitada. Nos 4 concellos que responderon, a información facilitada foi maioritariamente incompleta e 5 É difícil admitir que concellos como Narón, Carballo e Culleredo (na provincia da Coruña) ou Redondela, Marín e Cangas (na provincia de Pontevedra) non teñan elaborado un estudio propio sobre o servicio e non dispoñan de información periódica sobre a prestación dun servicio de provisión obrigatoria e de considerable dimensión orzamentaria que, como comprobaremos máis adiante, representa unha media do 8,34% do gasto corrente municipal. 33

insuficiente, o que motivou a apertura dunha segunda fase de entrevista telefónica cos responsables do servicio de duración variable pero, polo xeral, bastante ampla. Nesta fase comprobouse que agás contadas excepcións os concellos non dispuñan previamente de moitos dos datos solicitados (dende os relativos a variables físicas como toneladas recollidas ou factores empregados como ós de desagregación dos custos por servicios, etc.) o que reflicte a inexistencia xeneralizada de estudios propios ou, cando menos, de interese pola acumulación centralizada de información relativa a un dos principais servicios provistos. Cadro 3.- Grao de resposta á enquisa CONCELLOS QUE RESPONDERON CONCELLOS QUE NON RESPONDERON Provincia da Coruña Provincia de Pontevedra Provincia da Coruña Provincia de Pontevedra A Coruña Pontevedra A Coruña Pontevedra A Coruña Vigo Santiago Pontevedra Ferrol > 15. hab. > 15. hab. Ribeira Vilagarcía Narón Redondela Oleiros A Estrada Carballo Marín Arteixo Lalín Culleredo Cangas Boiro Ponteareas Moaña Cambre O Porriño Sanxenxo Ames Tui Nigrán < 15. hab. < 15. hab. Teo Bueu Fene Poio Noia O Grove Betanzos Mos As Pontes G.R. Tomiño Sada Cambados Ordes Vilanova Santa Comba Gondomar Rianxo Muros Baiona Laracha A Pobra do C. Porto do Son Provincia de Lugo Provincia de Ourense Provincia de Lugo Provincia de Ourense Lugo Ourense > 15. hab. > 15. hab. Monforte de L. Viveiro --- Vilalba < 15. hab. < 15. hab. Sarria O Barco de V. Ribadeo --- Chantada O Carballiño Foz Xinzo de Limia Burela FONTE: Elaboración propia. Contando coa colaboración dos responsables municipais, nesta fase de entrevista telefónica conseguiuse completar un conxunto mínimo común de información que permitise caracterizar e avaliar o servicio de limpeza en 39 dos concellos propostos, tendo que ser excluído finalmente o concello de Bueu, pois o conxunto de información da que dispuña inicialmente xunto á que puido reunir con posterioridade non permite extraer un coñecemento mínimo e fiable do servicio prestado. 34

3. VALORACIÓN DA PRESTACIÓN DO SERVICIO As características do servicio de limpeza poden variar de xeito considerable debido a que os niveis de prestación do servicio son tamén diferentes. Nesta diferencia desenvolven un papel relevante distintos aspectos como a frecuencia da recollida, a cantidade de factores ou recursos utilizados, a extensión da recollida selectiva ou as posibilidades financeiras. Este epígrafe trata de aproximarse ó coñecemento da prestación do servicio na mostra de 39 concellos galegos mediante a información obtida nas fases de enquisa e entrevista telefónica. Para este cometido acódese a un conxunto de indicadores 6 que informan, en primeiro lugar, sobre o volume de servicio prestado; en segundo lugar, sobre a contía dos factores empregados; e, en terceiro lugar, sobre a estructura de custos e o seu grao de cobertura. Finalmente, a combinación entre indicadores de inputs e indicadores de outputs permite construír novos indicadores que ofrecen unha aproximación á eficiencia do servicio, ó relacionar recursos humanos, materiais e financeiros co volume do servicio prestado (Cave et al., 199; Domberger et al., 1988; Vilardell, 1989). 3.1. INDICADORES SOBRE O VOLUME DO SERVICIO PRESTADO En xeral, cando se pretende coñecer o volume do servicio prestado nos servicios de limpeza dun concello, dous son os indicadores máis utilizados: as toneladas de residuos recollidas e o número de usuarios atendidos. Como se pode constatar no cadro 4, os 39 concellos analizados xeraron no exercicio 2 un total de 75.617 toneladas de residuos procedentes dos catro tipos de servicios considerados (residuos sólidos urbanos, recollida selectiva, limpeza viaria e limpeza de praias). Isto supón que, de media, cada cidadán xera diariamente 1,1 kg de residuos e, ó cabo do ano,,4 tm. Evidentemente, a maior cantidade de residuos xéranse nas sete cidades de Galicia, destacando Vigo e A Coruña, que supoñen o 41,35% do total. Nos municipios de máis de 15. habitantes xeráronse unha media de 9.163 toneladas mentres que nos de menos de 15. habitantes producíronse unha media de 4.598 toneladas de lixo. A meirande parte dos residuos derivan do servicio de recollida das vivendas e locais comerciais e industriais, que de media representan un 9,4%, mentres que a limpeza viaria e a recollida selectiva supoñen, respectivamente, un 3,4 e un 5,9% do total. Do conxunto de datos asociados ó volume de residuos aparecen algunhas situacións que chaman a atención. Así, resalta a escasa cantidade de residuos recollidos no concello do Carballiño e incluso a súa distribución por tipo de residuos, onde a recollida selectiva ten unha proporción anormalmente alta. Estas distribu- 6 Os indicadores utilizados son similares ós recomendados en varios países. Por exemplo, en Estados Unidos o informe do Governmental Accouting Standards Board recomenda os chamados indicadores SEA (Service Efforts and Accomplishment) para avaliar servicios das entidades locais. En Inglaterra a Audit Commission publica periodicamente un informe cunha batería de indicadores sobre servicios nos concellos. No caso español, a Sindicatura de Comptes de Catalunya elaborou un informe de contido similar para o exercicio 1994 (Bosch, Pedraja e Suárez, 1998). 35

cións atípicas tamén aparecen no caso de Oleiros e no caso de Xinzo de Limia, onde a información subministrada das toneladas recollidas na limpeza viaria semella pouco precisa. Cadro 4.- Volume de residuos e poboación atendida CONCELLOS TOTAL RESIDUOS PESO RELATIVO POR SERVICIOS (en % sobre total residuos) POBOACIÓN TOTAL POBOACIÓN CUBERTA POBOACIÓN URBANA (en tm) (1) RSU R sel. (2) L. viaria Praias (s/total) (s/total) Vigo 158.634, 94,4 3,3 2,2,2 322.41 1, 51,9 A Coruña 133.171, 87,6 1, 1,7,7 28. 1, 98, Ourense 39.694, 98,, 2,, 125. 1, 95, Santiago 54.589, 96,4 3,2,4, 117.31 97,3 86,8 Lugo 44.78,4 89,3 8,7 2,, 88.63 1, 89,7 Ferrol 32.5, 95,3 4,3,1,3 83. 1, 88, Pontevedra 31.188,1 95,5 3,2 1,2, 85.52 1, 51,8 > 15. hab. Vilagarcía 15.662, 84,9 7,6 6, 1,5 34.5 1, 44,2 Ribeira 13.65, 96,4, 3,1,4 26.798 1, 4, Oleiros 19.186, 67,7 28,7 1,2 2,4 26.16 1, 7, A Estrada 6.52,8 95,3 4,2,5, 22.369 1, 35, Arteixo 1.546, 93,6 5,1,9,3 23.212 98, 65,4 Lalín 6.726, 92,5 3,7 3,9, 21. 75, 47, Monforte 6.54, 94,1 4,9 1,, 2.35 1, 75, Ponteareas 13.543, 97,3 1,1 1,5,1 19.5 1, 4, Boiro 5.38,3 84,4 8,3 7,2,1 18.286 94,7 36,9 Cambre 7.349, 87,1 8,8 4,1, 18.8 1, 6,5 Ames 8.1, 93,6 5,8,3,2 2. 1, 51,6 O Porriño 5.76, 99,4,,6, 18. 1, 34,7 Tui 5.728,6 98,3 1,6,, 18. 33, 41,7 Vilalba 4.665,5 99,7,,3, 16.2 9, 29, < 15. hab. Teo 4.843, 92,8 2,5 4,6, 17. 1, 35,3 Noia 6.643,6 9,3 2,1 7,5, 14.525 1, 49,7 Verín 4.16,7 94, 3,5 2,5, 13.33 1, 66,7 Sarria 7.557,8 87,4 4, 8,6, 14.5 1, 65, O Barco 4.13, 92,4 6,7 1,, 14.552 1, 72,3 As Pontes 2.856,3 8,5 15,1 4,4, 13. 9, 82,3 O Carballiño 895, 61,5 36,3 2,2, 12.449 95, 61, Ordes 3.722,2 81,6 17,8,5, 12.93 1, 46,2 Rianxo 4.717,5 97,5 2,5 ND ND 13.5 1, 31,9 O Grove 5.421,5 92,2 4,,9 2,9 12. 1, 33,3 Tomiño 5.635,6 97,2 1,9,9, 11.25 1, 1, Laracha 3.466, 86,6 4,8 7,2 1,4 1.7 1, 32,7 Vilanova 4.432,4 9,5 2, 4,1 3,4 1.452 98, 26,5 Porto do Son 7.1, 97,9 1,2,3,6 1.293 98, 26,1 Chantada 4., 9,, 1,, 9.735 1, 5, Xinzo 4.13,7 77, 2,4 2,6, 1.3 1, 6, Foz 4.44,2 88,6 5,5 4,5 1,4 11.667 1, 54,9 Burela 4.757, 87,3 4,5 8,,2 1. 1, 1, 18.92,7 9,4 5,9 3,4,4 41.69 96,6 54,8 7 cidades 7.65,9 93,8 4,7 1,4,2 157.46 99,6 8,2 + 15. 9.163,3 91,7 5,7 2,2,4 21.645 92,2 47,9 (-)15. 4.598,6 88,1 6,5 5,2,6 12.281 98,9 5,2 (1): O concello de Rianxo non facilita dato para limpeza viaria e praias. Tómase dato no total; (2): Algúns concellos non facilitan dato para algún tipo de recollida selectiva, polo que se toma dato : Porto do Son para plásticos e Lalín e Vilanova para vidro. FONTE: Elaboración propia. 36

Para seleccionar un indicador que recolla o número de usuarios que reciben a prestación deste servicio nun determinado concello deben considerarse certas cautelas. En principio, podería tomarse a poboación empadroada como unha aproximación inicial; sen embargo, dous factores limitan a achega desta variable: por unha banda, a poboación residente non empadroada que recibe o servicio e, por outra, nos concellos máis turísticos, a poboación visitante que tamén fai uso do servicio. Por iso, solicitáronse ós concellos estimacións sobre poboación non empadroada e sobre variacións estacionais. De novo aquí se constatan serias dificultades para facilitar información, sendo máis acusadas as carencias de datos sobre variacións estacionais. Con tal motivo, semella máis prudente empregar como indicador o dato facilitado polos concellos referido á poboación total, que inclúe a poboación empadroada máis a estimación de poboación non empadroada 7. En todo caso, este dato debe ser posteriormente ponderado pola porcentaxe de poboación realmente cuberta polo servicio cando se trate de poñela en relación con algún indicador dos inputs empregados. Aínda que a meirande parte dos concellos afirman que esta cobertura é do 1%, este dato non parece demasiado crible, sobre todo naqueles concellos cun volume importante de poboación rural, como así o indican os casos de Lalín e de Tui, onde se manifesta que só está cuberta polo servicio o 75% e o 33% da poboación, respectivamente. Aínda que as toneladas de residuos recollidas ou o número de usuarios atendidos dan unha idea do volume de servicio prestado en cada concello, cando se comparan os distintos concellos hai que relativizar estes indicadores. Deste xeito, no cadro 5 propóñense unha serie de ratios que, por unha banda, indican o volume de traballo ou o esforzo que se necesita para afrontar o servicio e, por outra, ofrecen indicios do grao de eficiencia do factor traballo e do factor capital empregado. Entre os primeiros están as toneladas recollidas por habitante ou os quilogramos diarios por habitante (entendendo que a maior número de toneladas ou de quilos/día por habitante, maior é o grao de actividade que debe asumir o servicio); e para os segundos, aparecen as ratios de toneladas de residuos por operario e por vehículo para un servicio concreto, como é o de recollida e tratamento de residuos sólidos urbanos (entendendo que a maior contía de toneladas por vehículo ou por operario, maior é o rendemento que proporciona cada factor). Para facer unha comparación na que se manteña unha certa homoxeneidade entre municipios, neste apartado óptase por establecela por grupos de municipios, dividindo a mostra dos 39 concellos nos tres grupos xa propostos segundo o tamaño da poboación. Isto é, as sete cidades, os restantes municipios de máis de 15. habitantes e os municipios de menos de 15. habitantes. 7 Esta variable supón un incremento dun 8,9% sobre o dato global facilitado como poboación empadroada e, no caso das sete cidades, dun 11,6%. 37

Cadro 5.- Indicadores de actividade CONCELLOS tm/hab. kg día/hab. EN RESIDUOS SÓLIDOS URBANOS (s/pob.tot.) (s/pob. tot.) tm/vehículo (1) tm/operario Vigo,49 1,3 5.988,2 1.996,1 A Coruña,48 1,3 3.536,2 964,4 Ourense,32,9 3.536,4 1.111,4 Santiago,47 1,3 4.783,6 1.422,2 Lugo,51 1,4 3.333,3 941,2 Ferrol,39 1,1 3.97,5 945,2 Pontevedra,36 1, 2.483,2 1.295,6 > 15. hab. Vilagarcía,45 1,2 2.658,8 1.477,1 Ribeira,49 1,3 1.8, 787,5 Oleiros,74 2, 1.855,4 683,6 A Estrada,29,8 688,9 688,9 Arteixo,45 1,2 3.292, 658,4 Lalín,32,9 2.73,3 691,1 Monforte,32,9 2.4, 765, Ponteareas,69 1,9 6.591, 2.636,4 Boiro,28,8 2.125,5 78,5 Cambre,39 1,1 2.133,7 533,4 Ames,4 1,1 3.75, 1.5, O Porriño,32,9 2.861,5 953,8 Tui,32,9 2.817, 626, Vilalba,29,8 1.162,5 775, < 15. hab. Teo,28,8 2.247,5 899, Noia,46 1,3 2., 1., Verín,32,9 1.33,7 782,2 Sarria,52 1,4 1.651, 66,4 O Barco,28,8 1.97,5 763, As Pontes,22,6 1.15, 287,5 O Carballiño,7,2 275, 91,7 Ordes,31,8 3.39, 1.519,5 Rianxo,35 1, 2.3, 1.15, O Grove,45 1,2 1.25, 8, Tomiño,5 1,4 2.737,5 958,8 Laracha,32,9 1.5, 1.67,6 Vilanova,42 1,2 2.6,6 573,3 Porto do Son,68 1,9 6.856, 2.285,3 Chantada,41 1,1 1.2, 1.8, Xinzo,4 1,1 3.181,2 53,2 Foz,38 1, 1.95, 557,1 Burela,48 1,3 4.154, 1.38,5,4 1,1 2.649,2 998,1 7 cidades,43 1,2 3.822,6 1.239,4 + 15.,41 1,1 2.56,7 963,2 (-) 15.,38 1, 2.261,6 931,3 (1): Algúns concellos non facilitan dato para a variable outros vehículos, polo que se toma : Porto do Son, Vilanova, Xinzo, Rianxo e Boiro. FONTE: Elaboración propia. Se consideramos a cantidade de residuos por habitante e comparamos as sete cidades de Galicia, verifícase, tal e como reflicte a gráfica 1a, onde se ordenan estes concellos de maior a menor actividade, que o maior nivel de servicio se realiza 38

nos concellos de Lugo, Vigo e A Coruña, con datos que oscilan entre as,51 e as,48 toneladas por habitante. No extremo contrario aparece Ourense con,32 toneladas por habitante ou,9 kg por habitante e día, cando o volume medio para este grupo de municipios é de,43 toneladas por habitante/ano ou 1,2 kg por habitante/día. Pola súa banda, a gráfica 1b ordena de maior a menor actividade os municipios de máis de 15. habitantes. Neste caso destaca o elevado nivel de actividade que prestan os concellos de Oleiros e de Ponteareas, que deben recoller e tratar,74 e,69 toneladas por habitante, respectivamente, mentres que A Estrada, Boiro e Vilalba non superan as,3 toneladas por habitante. Finalmente, no grupo de municipios de menos de 15. habitantes as situacións máis extremas en canto ó nivel de actividade atópanse nos casos de Porto do Son, con,68 toneladas por habitante ou 1,9 quilos por habitante e día e, se non consideramos o concello do Carballiño, As Pontes con,22 toneladas por habitante/ano. No que atinxe ás ratios de eficiencia no uso do factor traballo e do factor capital no servicio de recollida de residuos sólidos urbanos (RSU), as diferencias son máis acusadas. Se observamos os datos dos valores medios recollidos no cadro 5, parece claro que os niveis de eficiencia destes factores productivos melloran co tamaño da poboación do municipio, o que invita a pensar que detrás da prestación dese servicio se dan as condicións para que se produzan rendementos crecentes a escala que, de confirmarse, reforzarían a argumentación para favorecer unha prestación mancomunada 8 (Callan e Thomas, 21). Gráfica 1a.- tm residuos hab./ano sete cidades,8,7,6,5,4,3,2,1, tm/hab. Lugo Vigo A Coruña Santiago Ferrol Pontevedra Ourense 8 Un aspecto que cabe resaltar da mostra de concellos analizados é a escasa prestación mancomunada do servicio. Así, dos 39 concellos da mostra, só 3 (Verín, O Carballiño e Xinzo de Limia) indican que a prestación do servicio de recollida de RSU é realizada por unha mancomunidade. 39

Gráfica 1b.- tm residuos hab./ano concellos > 15. hab.,8,7,6,5,4,3,2,1, Oleiros Ponteareas Riveira Arteixo Vilagarcía Ames Cambre Lalín O Porriño Monforte Tui A Estrada Vilalba Boiro tm/hab. Gráfica 1c.- tm residuos hab/ano concellos < 15. hab.,8,7,6,5,4,3,2,1, Porto do Son Sarria Tomiño Burela Noia O Grove Vilanova Chantada Xinzo Foz Rianxo Laracha Verín Ordes Teo O Barco As Pontes O Carballiño tm/hab. Se nos fixamos nas gráficas 2a e 3a observamos que entre as sete cidades o mellor rendemento dos factores productivos se atopa en Vigo e en Santiago, con 5.988 e 4.783 toneladas/ano por vehículo, respectivamente, e 1.996 e 1.422 toneladas/ano por operario. O resto das cidades alternan as súas posicións segundo se avalíe o rendemento dun ou doutro factor, figurando Pontevedra nas posicións relativamente máis baixas para a avaliación da productividade do capital e Lugo para a do traballo. No grupo dos municipios de máis de 15. habitantes destaca a estraña diferencia que se observa entre os datos dos demais municipios e o de Ponteareas que, coa información facilitada sobre toneladas recollidas, sitúase en ratios de uso de factores sorprendentemente elevados, o que fai dubidar seriamente sobre a súa fiabilidade. Para os restantes concellos destaca favorablemente a situación de Ames, ocupando as peores posicións relativas os concellos de Vilalba e A Estrada no caso do factor capital e detui e Cambre no caso do factor traballo. No grupo de municipios de menos de 15. habitantes, tamén resalta a estraña diferencia observada entre Porto do Son e os demais concellos e a baixa contía das ratios que presenta o concello do Carballiño. Nestes casos, ó igual que acontece con Ponteareas, o cruzamento entre a información relativa ás toneladas recollidas e 4

ós inputs empregados no servicio cuestiona claramente a fiabilidade da información facilitada sobre as toneladas recollidas. Evidentemente, a sobrevaloración manifesta nos casos de Porto do Son e de Ponteareas e a infravaloración detectable no caso do Carballiño inflúen na comparación entre eses concellos e os demais, de tal xeito que a súa posición relativa debe contemplarse con bastantes reservas. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Gráfica 2a.- tm. RSU veh./ano sete cidades Vigo Santiago Ourense A Coruña Lugo Ferrol Pontevedra tm/veh. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Gráfica 2b.- tm. RSU veh./ano concellos > 15. hab. Ponteareas Ames Arteixo O Porriño Tui Vilagarcía Cambre Boiro Lalín Monforte Oleiros Riveira Vilalba A Estrada tm/veh. Gráfica 2c.- tm. RSU veh./ano concellos < 15. hab. Rianxo Porto do Son Burela Xinzo Ordes Tomiño Teo Vilanova Noia Foz O Barco Sarria Laracha Verín O Grove Chantada As Pontes O Carballiño tm/veh. 41

3. 2.5 Gráfica 3a.- tm. RSU op./ano sete cidades tm/operario 2. 1.5 1. 5 Vigo Santiago Pontevedra Ourense A Coruña Ferrol Lugo 3. 2.5 2. 1.5 1. 5 Gráfica 3b.- tm. RSU op./ano concellos > 15. hab. tm/operario Ponteareas Ames Vilagarcía O Porriño Riveira Vilalba Monforte Boiro Lalín A Estrada Oleiros Arteixo Tui Cambre 3. 2.5 2. 1.5 1. 5 Gráfica 3c.- tm. RSU op./ano concellos < 15. hab. tm/operario Porto do Son Chantada Ordes Rianxo Laracha Burela Noia Tomiño Teo O Grove Verín O Barco Sarria Vilanova Foz Xinzo As Pontes O Carballiño 3.2. INDICADORES SOBRE OS FACTORES EMPREGADOS Outro dos aspectos que permiten caracterizar a prestación dun servicio é o volume de factores productivos empregados. No caso do servicio de limpeza os prin- 42

cipais inputs que interveñen na actividade son catro: asociado ó factor traballo aparece o número de operarios, que debe ser ponderado en función da duración da xornada; e asociados ó factor capital aparecen o número de vehículos, o número de colectores e o número de papeleiras instaladas. Ó igual que se fixo na análise dos indicadores do volume de servicio prestado, neste apartado considérase para cada concello o volume de factores empregados no conxunto dos servicios asociados á limpeza (RSU, recollida selectiva, limpeza viaria e de praias) 9. O cadro 6 recolle os datos destes catro indicadores para os 39 concellos da mostra. De novo, para establecer comparacións entre os concellos que informen sobre a situación relativa dos recursos empregados na prestación dos servicios, é necesario relativizar os datos construíndo indicadores homoxéneos. Neste caso, o cadro 7 amosa as ratios de número de operarios, vehículos, colectores e papeleiras por cada 1. habitantes de poboación cuberta, así como o número de colectores por quilómetro cadrado de superficie no termo municipal. Se comparamos a dimensión relativa dos cadros de persoal distinguindo os tres grupos de concellos, comprobamos nas gráficas 4 (a, b e c) como no caso das sete cidades son os concellos de Lugo e da Coruña os que maior número de operarios presentan por cada 1. habitantes, mentres que Vigo e Ourense levan a cabo os servicios cunha menor dotación relativa de persoal. No segundo grupo de concellos, destaca a importante dimensión dos cadros de persoal empregados no concello de Tui, con 2,4 operarios por cada 1. habitantes 1, mentres que O Porriño realiza os servicios mediante unha dotación relativa de,56 operarios cando a media para este grupo de concellos é de 1,5. No segmento de concellos de menos de 15. habitantes a maior dotación de persoal por cada 1. habitantes corresponde a Burela e O Carballiño, mentres que coas dotacións máis reducidas aparecen os concellos de Laracha e de Teo. Para este grupo de concellos a dotación relativa media sitúase en,92 operarios. 9 Esta análise global, que sería razoable cando se pretende caracterizar o servicio no seu conxunto, presenta algunhas dificultades debido ás deficiencias informativas dos concellos relacionadas fundamentalmente coa dedicación do persoal e coa determinación de vehículos na recollida selectiva, na limpeza viaria e na limpeza de praias. Isto obriga, nalgúns casos, a reconstruír determinada información mediante o uso de criterios de imputación: Así, respecto á dedicación do persoal, o criterio empregado ten sido o de imputar en persoas/ano o número de servicios na recollida selectiva e a temporada na limpeza de praias (na que se tivo en conta a duración da temporada). Respecto ós vehículos, cando dentro dun mesmo concello se empregan para prestar distintos tipos de recollida selectiva, só se teñen considerado unha vez. Sen embargo, non se puido resolver o problema derivado do emprego simultáneo dun mesmo vehículo en distintos concellos pola mesma empresa de recollida selectiva. Ademais, respecto á limpeza viaria non se recolleu no indicador global de vehículos o número de carros de recollida empregados pois, malia a ser un input característico deste servicio, a súa inclusión distorsiona o indicador. 1 Esta situación do concello de Tui ven condicionada pola resposta dada á pregunta da poboación cuberta polo servicio de limpeza que era do 33% fronte ó 1% que facilitan a práctica totalidade dos concellos. 43

Cadro 6.- Factores productivos CONCELLOS OPERARIOS VEHÍCULOS COLECTORES (Total) (1) (Total) (1) (2) (RSU e R. sel.) PAPELEIRAS Vigo 231 45 9.732 4.35 A Coruña 346 68 13.693 5.86 Ourense 85 21 4.1 1.482 Santiago 125 22 4.746 1.8 Lugo 11 3 2.545 9 Ferrol 73 24 2.438 45 Pontevedra 68 4 1.373 4 > 15. hab. Vilagarcía 47 28 1.727 51 Ribeira 29 11 62 35 Oleiros 28 14 1.782 1.581 A Estrada 17 12 1.525 7 Arteixo 25 7 2.35 19 Lalín 18 4 928 2 Monforte 16 9 1.68 22 Ponteareas 13 5 364 25 Boiro 18 6 371 31 Cambre 2 8 1.664 7 Ames 14 7 719 4 O Porriño 1 2 64 166 Tui 14 3 661 16 Vilalba 15 4 1.5 2 < 15. hab. Teo 6 3 1.392 2 Noia 15 6 311 17 Verín 13 5 74 2 Sarria 17 11 927 5 O Barco 8 7 459 2 As Pontes 14 5 792 3 O Carballiño 16 5 55 3 Ordes 7 3 627 15 Rianxo 16 7 448 76 O Grove 13 9 519 25 Tomiño 6 5 241 4 Laracha 5 6 946 25 Vilanova 13 4 732 82 Porto do Son 8 2 369 116 Chantada 5 4 52 125 Xinzo 11 1 273 9 Foz 13 6 1.1 75 Burela 13 7 628 319 39 12 1.686 563 7 cidades 148 36 5.518 2.75 + 15. 2 9 1.121 39 (-) 15. 11 5 635 173 (1): Algúns concellos non facilitan datos de inputs para a recollida selectiva, polo que se toma : Porto do Son, Xinzo, Vilanova; (2): Algúns concellos non facilitan dato para a variable outros vehículos, polo que se toma : Porto do Son, Vilanova, Xinzo, Rianxo e Boiro. FONTE: Elaboración propia. 44

CONCELLOS NÚM. TOTAL OPERARIOS POR 1. HAB. (1) (3) Cadro 7.- Indicadores de inputs NÚM. TOTAL VEHÍCULOS POR 1. HAB. (1) (3) (4) NÚM. COLECTORES POR 1. HAB. (1) NÚM. COLECTORES POR km 2 (2) NÚM. PAPELEIRAS POR 1. HAB. (1) Vigo,72,14 3,19 88,96 13,49 A Coruña 1,24,24 48,9 356,59 2,93 Ourense,68,17 32,8 48,52 11,86 Santiago 1,9,19 41,57 21,28 9,46 Lugo 1,24,34 28,72 8,16 1,16 Ferrol,88,29 29,37 29,77 5,42 Pontevedra,8,47 16,5 11,61 4,68 > 15. hab. Vilagarcía 1,36,81 5,6 36,67 14,78 Ribeira 1,8,41 23,14 9,52 11,38 Oleiros 1,8,54 68,5 41,25 6,77 A Estrada,74,54 68,17 5,22 3,13 Arteixo 1,8,31 89,46 21,51 4,79 Lalín 1,14,25 58,92 2,84 12,7 Monforte,77,44 79,2 7,96 1,81 Ponteareas,67,26 18,67 2,89 1,28 Boiro 1,4,35 21,42 4,26 17,9 Cambre 1,5,43 88,51 4,88 3,72 Ames,68,35 35,95 8,89 2, O Porriño,56,11 35,56 1,44 9,22 Tui 2,4,51 111,28 9,93 26,94 Vilalba 1,3,27 72,2 2,73 13,72 < 15. hab. Teo,36,18 81,88 17,42 11,76 Noia 1,5,41 21,41 8,36 7,37 Verín 1,1,38 56,78 7,88 15,35 Sarria 1,18,76 63,93 5,1 34,48 O Barco,57,48 31,54 5,33 13,74 As Pontes 1,22,43 67,69 2,89 2,56 O Carballiño 1,31,42 42,7 9,35 25,37 Ordes,59,25 51,85 3,97 12,4 Rianxo 1,17,52 33,19 7,59 5,63 O Grove 1,5,71 43,25 23,59 2,83 Tomiño,54,44 21,42 2,34 3,56 Laracha,42,56 88,41 7,51 23,36 Vilanova 1,27,39 71,46 22,18 8,1 Porto do Son,83,2 36,58 3,8 11,5 Chantada,51,41 53,42 2,92 12,84 Xinzo 1,7,1 26,5 2,1 8,74 Foz 1,13,51 85,8 9,91 6,43 Burela 1,31,7 62,8 76,59 31,9,97,39 51, 25,35 13,92 7 cidades,95,26 32,52 8,7 1,86 + 15. 1,5,4 58,62 14,64 15,8 (-) 15.,92,44 52,26 12,15 14,21 (1): Sobre poboación cuberta polo servicio; (2): Sobre superficie total; (3): Algúns concellos non facilitan datos de inputs para a r. selectiva, polo que se toma : Porto do Son, Xinzo, Vilanova; (4): Algúns concellos non facilitan dato para a variable outros vehículos, polo que se toma : Porto do Son, Vilanova, Xinzo, Rianxo e Boiro. FONTE: Elaboración propia. 45

3, 2,5 Gráfica 4a.- Núm. de op./1. hab. sete cidades Operarios/1. hab. 2, 1,5 1,,5, Lugo A Coruña Santiago Ferrol Pontevedra Vigo Ourense 3, 2,5 Gráfica 4b.- Núm. de op./1. hab. concellos > 15. hab. Operarios/1. hab. 2, 1,5 1,,5, Tui Vilagarcía Lalín Arteixo Riveira Oleiros Cambre Boiro Vilalba Monforte A Estrada Ames Ponteareas O Porriño 3, 2,5 Gráfica 4c.- Núm. de op./1. hab. concellos < 15. hab. Operarios/1. hab. 2, 1,5 1,,5, Burela O Carballiño Vilanova As Pontes Sarria Rianxo Foz Xinzo O Grove Noia Verín Porto do Son Ordes O Barco Tomiño Chantada Laracha Teo En dotación de vehículos a ordenación dos municipios é diferente. Para o grupo das cidades, tal e como se observa na gráfica 5a son os concellos de Pontevedra e de Lugo os que presentan un mellor equipamento, mentres que Ourense e Vigo teñen unha dotación relativa de vehículos máis reducida. Na ordenación dos munici- 46

pios de máis de 15. habitantes é Vilagarcía a que dispón dun maior parque móbil, volvendo a ter O Porriño a peor dotación. Os cambios de posición relativa repítense tamén nos concellos de menos de 15. habitantes onde, respecto a unha media de,44 vehículos por cada 1. habitantes, Sarria, O Grove e Burela presentan os mellores valores, mentres que Teo e Xinzo de Limia se sitúan na cola da distribución. O terceiro input básico do servicio é a dotación relativa de colectores para RSU e recollida selectiva. É esta unha variable relevante do servicio porque, xunto coa periodicidade da recollida, probablemente sexa a referencia fundamental que os cidadáns toman para valorar a calidade da prestación. Por iso, á marxe do maior ou menor esforzo de dotación que un concello faga, é necesario resaltar que aqueles concellos cunha maior dimensión do seu termo municipal ou cunha maior dispersión da poboación, se ven obrigados a asumir unha maior dotación para un mesmo nivel de prestación. Con tal motivo, a valoración desta dotación faise con dous indicadores: número de colectores por cada 1. habitantes e número de colectores por quilómetro cadrado.,9,8,7,6,5,4,3,2,1, Pontevedra Gráfica 5a.- Núm. veh./1. hab. sete cidades Lugo Ferrol A Coruña Santiago Ourense Vigo Vehículos/1. hab.,9,8,7,6,5,4,3,2,1, Gráfica 5b.- Núm. veh./1. hab. concellos > 15. hab. Vilagarcía Oleiros A Estrada Tui Monforte Cambre Riveira Ames Boiro Arteixo Vilalba Ponteareas Lalín O Porriño Vehículos/1. hab. 47

,9,8,7,6,5,4,3,2,1, Gráfica 5c.- Núm. veh./1. hab. concellos < 15. hab. Rianxo Sarria O Grove Burela Laracha Foz O Barco Tomiño As Pontes O Carballiño Noia Chantada Vilanova Verín Ordes Porto do Son Teo Xinzo Vehículos/1. hab. Así, cando se observa o primeiro dos indicadores, compróbase na gráfica 6a, como no caso das cidades a maior dotación corresponde ó concello da Coruña, con 49 colectores por cada 1. habitantes cubertos polos servicios, mentres que Pontevedra para atender o mesmo número de habitantes dispón de 16. Esta mellor situación da Coruña vese reforzada cando se observa o seu número de colectores por quilómetro cadrado, pois a súa dotación triplica á de Vigo aproveitando a menor dimensión do concello e a maior concentración da poboación. Na segunda agrupación de concellos as dotacións son moi dispares e as diferencias entre os que presentan a maior e a menor dotación, Tui e Ponteareas respectivamente, son moi acusadas, ó pasar de 111 colectores por 1. habitantes cubertos no primeiro caso a 19 no segundo. Este mesmo escenario de forte variabilidade obsérvase tamén no caso dos municipios con menos de 15. habitantes, onde a dotación media se sitúa en 52 colectores por 1. habitantes, variando entre os 88 de Laracha e os 21 de Tomiño e de Noia. 12 1 Gráfica 6a.- Núm. colectores/1. hab sete cidades Colectores/1. hab. 8 6 4 2 A Coruña Santiago Ourense Vigo Ferrol Lugo Pontevedra 48

12 1 8 6 4 2 Gráfica 6b.- Núm. colectores/1. hab concellos > 15. hab. Colectores/1. hab. Tui Arteixo Cambre Monforte Vilalba Oleiros A Estrada Lalín Vilagarcía Ames O Porriño Riveira Boiro Ponteareas 12 1 Gráfica 6c.- Núm. colectores/1. hab concellos < 15. hab. Colectores/1. hab. 8 6 4 2 Laracha Foz Teo Vilanova As Pontes Sarria Burela Verín Chantada Ordes O Grove O Carballiño Porto do Son Rianxo O Barco Xinzo Tomiño Noia 3.3. INDICADORES SOBRE CUSTOS E INGRESOS DO SERVICIO Unha vez feita a comparación entre concellos das variables físicas máis representativas dos servicios que permitiron, entre outras cousas, ordenar os concellos segundo o volume de servicio prestado, segundo a dotación de recursos empregada ou segundo o rendemento obtido deses recursos, neste apartado afróntase a análise e a relación de variables financeiras asociadas á prestación do servicio. Isto significa coñecer os datos relativos ós gastos que causa a prestación do servicio e a recadación destinada a cubrir o seu financiamento. Os custos dun servicio como o que analizamos deberan incluír tanto os custos directos como os indirectos. Dentro dos custos directos, se o servicio é prestado polo concello, deberían figurar todos os gastos orzamentados para levar a cabo o servicio que inclúen, entre outros, os custo de persoal (retribucións e cotizacións á seguridade social), o custo asociado á utilización de vehículos (combustibles, seguros, amortizacións, reparacións, etc.) e outros gastos (entre eles, gastos de verte- 49

doiro 11, gastos financeiros, alugueiros, etc.). Entre os custos indirectos sería necesario considerar a imputación dalgúns gastos de persoal e doutros gastos correntes que asume o concello e que en xeral están vinculados a labores organizativos ou administrativos do servicio. Na alternativa de prestación indirecta en concesión, os custos deben recoller os custos indirectos máis a facturación da(s) empresa(s) (que debería ser a agrupación dunha desagregación similar á proposta para os custos directos máis a propia marxe da empresa). Lamentablemente, a realidade da información económica subministrada polos concellos non se achega a este propósito inicial. Agás algúns casos que amosan un esforzo por seguir unha lóxica como a proposta, a meirande parte dos concellos ofrecen un dato de custo global ou cunha desagregación mínima entre servicios, tampouco especifican se se incorporan amortizacións ou custos indirectos. Por iso, tratando de unificar e homoxeneizar a información financeira, adoptáronse os seguintes criterios: a) Computar entre os custos as contías da amortización que foron identificadas. b) Non considerar, cando o dato foi desagregado, a contía dos investimentos realizados no exercicio. c) Ratear, cando os datos facilitados integrasen varios servicios, os custos de recollida en función do persoal adscrito a cada servicio e os custos de tratamento en función das toneladas 12. Naqueles casos en que o dato facilitado era global, sen distinción entre recollida e tratamento, imputouse en función do persoal. Con estes criterios, máis as aclaracións e incorporacións conseguidas na fase de entrevista telefónica, foi asignado un custo para cada un dos servicios, a partir do cal se constrúe a información subministrada no cadro 8. Neste cadro detállase o custo total no que incorren cada un dos 39 concellos para prestar estes servicios no exercicio 2, o seu peso no conxunto do orzamento do concello e cómo se distribúe este custo entre cada un dos catro servicios prestados. Desta forma, pódese constatar que o percorrido da variable custo total vai dende os 3.4 millóns de pesetas de Vigo ós 14 millóns de Laracha, e supón no caso das sete cidades o 12,37% do total dos gastos correntes e o 9,57% do gasto total, mentres que para os concellos de máis de 15. habitantes a importancia relativa xa diminúe, situándose no 7,36% do gasto corrente e no 5,24% do gasto total. A principal partida destes cus- 11 Neste caso concreto unha correcta imputación debería considerar os custos correntes de funcionamento e a fracción correspondente ó exercicio dos previsibles custos de selado e rexeneración. Adicionalmente, para a valoración social sería necesario dispoñer dunha imputación dos custos externos xerados. 12 O rateo do custo de recollida realizouse en función do persoal porque se entende que esta é a principal partida de gasto nesta tarefa. O custo xeral de tratamento foi imputado en función das toneladas porque, excluída a recollida selectiva (para a cal ningún concello aboa ningún gasto de tratamento), se entende que o custo por tonelada debe ser similar con independencia da súa orixe. 5

tos vai destinada á recollida e tratamento dos residuos sólidos urbanos, que de media absorbe o 59,76%, seguida da limpeza viaria cun 34,13%. CUSTO TOTAL Cadro 8.- Custos dos servicios PESO SOBRE ORZAMENTO (en %) PESO RELATIVO POR SERVICIOS (en % sobre custo total) CONCELLOS s/g. corrente s/g. total RSU R. sel. L. viaria Praias Vigo 3.418.126.711 18,83 14,92 69,67 2,74 26,71,88 A Coruña 2.436.538.687 15,22 1,46 54,26 2,38 41,85 1,51 Ourense 597.183.933 8,12 6,55 4,51 -- 59,49 -- Santiago 936.18.942 1,4 7,67 48,98 9,12 41,9 -- Lugo 73.47.65 12,33 8,75 47,97 4,87 47,16 -- Ferrol 436.911.893 9,99 7,67 53,98 1,57 43,2 1,26 Pontevedra 49.545.315 12,6 1,96 46,66 9,68 43,66 -- > 15. hab. Vilagarcía 27.997.517 11,76 11,16 38,62,84 57,22 3,32 Ribeira 126.67.282 9,84 7,5 48,72 -- 41,96 9,32 Oleiros 137.645.982 1,73 5,97 78,29,87 9,9 11,74 A Estrada 48.228. 5,5 3,52 57,8 1,89 41,3 -- Arteixo 13.863.74 5,98 4,26 68,58 8,99 19,32 3,1 Lalín 55.76.754 6,31 5,8 59,96 3,72 32,61 --- Monforte 97.486.325 11,57 7,66 64,25, 35,75 --- Ponteareas 44.58.864 4,78 3,93 25,6 1,77 64,9 9,8 Boiro 48.64.276 6,2 3,23 32,71 5,28 49,6 12,95 Cambre 73.242.17 8,2 5,44 84,3 1,34 14,63 --- Ames 51.77.786 7,85 4,72 49,9 2,47 26,95 18,28 O Porriño 29.64.541 2,29 1,83 6, --- 4, --- Tui 4.244.686 5,94 4,14 69,41,66 29,93 --- Vilalba 55.891.397 6,94 5,4 4, --- 6, --- < 15. hab. Teo 5.52.382 8,3 5,6 93,32 1,26 5,42 --- Noia 61.168.396 8,52 6,74 49,49 1,98 42,9 6,44 Verín 38.915.462 5,42 3,52 44,78,73 53,6,89 Sarria 37.715.973 5,89 4,61 67,82 1,63 3,55 --- O Barco 65.38.863 9,82 7,98 64,35, 35,65 --- As Pontes 43.324.975 3,97 3,44 72,4 5,38 22,58 --- O Carballiño 51.4.73 6,56 5,59 59,58 2,55 37,88 --- Ordes 31.99.281 6,81 5,71 51,73 3,19 45,8 --- Rianxo 27.173.193 6,44 2,44 68,62 2,56 22,19 6,62 O Grove 94.558.255 13,2 1,85 74,43 1,67 15,6 8,84 Tomiño 25.77.755 6,68 4,14 94,99 1,26 3,75 -- Laracha 14.1.732 4,8 2,44 83,19, 11,94 4,87 Vilanova 54.831.135 9,47 7,43 73,38,86 1,71 14,68 Porto do Son 38.828.711 11,51 11,42 64,88 1,74 22,89 1,49 Chantada 24.144.384 4,88 3,41 52,53 --- 47,47 --- Xinzo 32.626.282 6,68 5, 65,69, 34,31 --- Foz 64.814.34 13,65 9,77 76,48, 2,12 3,4 Burela 19.353.31 3,96 2,99 35,44 1,55 44,3 18,32 282.151.972 8,34 6,24 59,76 2,49 34,13 7,68 7 cidades 1.292.196.78 12,37 9,57 51,72 5,6 43,42 1,22 + 15. 84.527.518 7,36 5,24 55,41 2,53 37,26 9,69 (-) 15. 43.64.951 7,54 5,73 66,26 1,55 28,9 8,28 (---): Non dispoñen de servicio de recollida selectiva e/ou de limpeza de praias. FONTE: Elaboración propia. 51