Fuar! Cá háit ar Domhan?

Transcription

1 Fuar!

2 Fuar! Déan cur síos gairid ar an dóigh a bhfuil an leabhar seo leagtha amach. Tabhair faoi deara an dóigh a bhfuil na caibidlí scartha agus go bhfuil flapaí ar an chlúdach. Cad é do bharúil den dearadh seo? Cá háit ar Domhan? 1. Déan clár ABC mar atá thíos. Líon isteach colúin A agus B roimh thosú ar an leabhar seo. Líon isteach colún C nuair a bheidh an leabhar léite agat. Scríobh faoin eolas atá agat ar an dá áit Antartaice agus an tartach. A Ar eolas agam B Ba mhaith liom a fháil amach C Cad é a d fhoghlaim mé? 2. Déan cur síos ar an aimsir a bhíonn ann in Antartaice agus san Artach. 1

3 3. Tá dhá ainm eile ar an dá áit seo sa leabhar. Cad iad? 4. Cá háit sa domhan a bhfuil Antartaice agus an tartach? Aimsigh iad ar chruinneog nó ar léarscáil nó déan cuardach ar googleearth. 5. Aimsigh trí dhifear idir Antartaice agus an tartach. Antartaice 1. Is ilchríoch mhór í Antartaice. Cá mhéad ilchríoch atá ar domhan? Liostaigh iad. 2. Cé chomh mór is atá Antartaice i gcomparáid le hilchríocha eile? 3. Aimsigh eolas ar theocht na hoíche aréir i gceantar s agatsa. Déan comparáid idir an t-eolas sin agus an teocht atá léirithe ar an tábla ar leathanach Cad é an teocht is ísle de ghnáth in Antartaice? Cad é an teocht is ísle de ghnáth i gceantar s agatsa? 5. Ainmnigh an abhainn atá in Antartaice. Ainmnigh abhainn atá i gceantar s agatsa. 2

4 An tartach 1. Cá háit go díreach a bhfuil an tartach? 2. Cad é mar a chuaigh an Titanic go tóin na farraige? 3. Aimsigh blúirín eolais faoin Titanic. 4. Mínigh an focal tundra (leathanach 11) i d fhocail féin. 5. Mínigh an focal síorshioctha (leathanach 11) i do chuid focal féin. Is comhfhocal é. Smaoinigh ar chrann síorghlas le cuidiú leat. Déan liosta de chomhfhocail eile atá ar eolas agat. Cad é a thug tú faoi deara faoin dara cuid den fhocal? 6. Scríobh leathanach eolais ar na hionúitigh san am a chuaigh thart agus na hionúitigh sa lá atá inniu ann. 7. Déan dhá cholún eolais, mar atá thíos - Antartaice agus an tartach. Scríobh isteach na difríochtaí agus na cosúlachtaí. Antartaice An tartach 3

5 Ag Taiscéaladh Ag Taiscéaladh in Antartaice 1. Aimsigh na focail Laidine ar leathanach 16. An aithníonn tú an focal incognito? - mínigh i do chuid focal féin é. 2. Aimsigh rud beag eolais ar theanga na Laidine. Cé a labhair í agus cad é an úsáid atá léi sa lá atá inniu ann? An dtig leat frásaí nó focail choitianta eile a aimsiú sa Laidin a bhíonn in úsáid againn sa lá atá inniu ann? 3. Cad é an rud é taiscéaladh? Cad é a dhéanann taiscéalaí? 4. Scríobh iontráil dialainne don Chaptaen James Cook do lá sa bhliain Cad é a rinne sé an lá seo, cad é a chonaic sé? 5. Cad é do bharúil de na sealgairí a chuaigh ó dheas? Aimsigh rud beag eolais ar sheilg na míolta móra san am a chuaigh thart agus sa lá atá inniu ann. 4

6 Ag an Phol Theas 1. Ainmnigh an chéad duine a chuaigh chuig an Phol Theas. Cén tír arbh as é? 2. Ba é Robert Scott an dara duine. Cá fhad a ghlac an turas ón Bhreatain go dtí an Pol Theas? 3. Scríobh iontráil dialainne Scott nuair a chonaic sé an bhratach eile. 4. Cad é a tharla do ghrúpa Scott sa deireadh thiar? Ag Taiscéaladh san Artach 1. Ainmnigh an Bealach Siar ó Thuaidh (The Northwest Passage) ar chruinneog nó ar léarscáil nó cuardaigh ar googleearth é. 2. Aimsigh triúir Briotanach a rinne iarracht an Bealach Siar ó Thuaidh a aimsiú. Ar éirigh leo? 3. Cén duine ar éirigh leis sa deireadh a bhealach a dhéanamh tríd? 5

7 4. Tá amhrán ag Sinéad Ó Connor ar a halbam Sean-nós Nua faoi Franklin agus an drochdheireadh a tháinig air. Léigh na focail thíos agus, má thig leat, éist leis an amhrán. Scríobh do leagan féin de scéal Franklin. Cad é do bharúil féin a tharla dó? We were homeward bound one night on the deep Swinging in my hammock I fell asleep I dreamed a dream and I thought it true Concerning Franklin and his gallant crew With 100 seamen he sailed away To the frozen ocean in the month of May To seek a passage around the pole Where all poor sailors do sometimes go. Through cruel hardships they vainly strove Their ships on mountains of ice was drove Only the Eskimo with his skin canoe Was the only one that ever came through In Baffin's Bay where the whale fish blow The fate of Franklin no man may know The fate of Franklin no tongue can tell And Lord Franklin among his seamen do dwell And now my burden it gives me pain For my Lord Franklin I'd sail the main Ten thousand pounds I would freely give To know Lord Franklin, and where he is. Ag an Phol Thuaidh 1. Scríobh ainmneacha na ndaoine a bhain an Pol Thuaidh amach sa deireadh. 2. Scríobh na blianta ina ndearna siad na trí iarracht. 6

8 3. Cad é an tinneas a tháinig ar Peary agus cad é a tharla dó? 4. Scríobh litir ó Peary chuig a theaghlach sa bhaile ag insint dóibh faoin turas agus faoi na rudaí uilig a chonaic sé ar a bhealach. Na hainmhithe Na hainmhithe in Antartaice 1. Ainmnigh an dá chineál piongaine a mhaireann in Antartaice. Aimsigh níos mó eolais orthu i leabhar eolais nó ar an idirlíon. 2. Déan cur síos i do chuid focal féin ar an aire a thugann Mamaí agus Daidí piongain don ubh. 3. Déan cur síos ar an rón liopardach. 4. Aimsigh eolas ar na míolta móra. Ainmnigh cuid de na cineálacha éagsúla. 7

9 Ainmhithe an Artaigh 1. Ainmnigh 7 n-ainmhí a mhaireann san Artach. 2. Déan cur síos ar bheirt acu. Aimsigh tuilleadh eolais i leabhar eolais nó ar an idirlíon. 3. Tá trí chineál róin luaite ar leathanach 31. Scríobh síos na hainmneacha seo agus mínigh cad chuige, do bharúil, a bhfuil na hainmneacha seo orthu. 4. Tá duaithníocht iontach ag an mhac tíre. Cad é a chiallaíonn sé sin? 5. Déan cuir síos ar an rosualt. Déan pictiúr de agus aimsigh níos mó eolais air. Ná déan dearmad ar na starrfhiacla! 6. Tá sampla de bhiashlabhra ar leathanach 33. Aimsigh eolas eile faoi rudaí a itheann ainmhithe agus déan do bhiashlabhra féin. Tá samplaí eile ar 8

10 Taighde agus Caomhnú 1. Mínigh an focal taighde. 2. Mínigh an focal caomhnú. Taiscéaladh agus Taighde 1. Cad é a tharla go mall sna 80í agus go luath sna 90í. 2. Cad é a tharlaíonn sna stáisiúin eolaíochta? Poll ag an Phol 1. Cad é an rud é an ciseal ózóin agus cad é atá cearr leis? 2. Mínigh an ceangal a shíleann daoine atá ann maidir leis an chiseal ózóin agus CFC-anna. 3. Cad é a d aontaigh na tíortha uilig sa bhliain 2000? 4. Cad é atá ag tarlú sna farraigí mar gheall ar théamh domhanda? 9

11 Caomhnú 1. Cad iad na tíortha a shínigh an Conradh Antartach sa bhliain 1959? 2. Cad é a rud a d aontaigh 33 tír sa bhliain 1991? 3. Cad é a rinne an Rúis sa bhliain 2007? Cad é atá cearr leis sin? Cad é a Thig Leatsa a Dhéanamh? 1. Cén dóigh a bhfuil Antartaice agus an tartach i gcontúirt? 2. Luaigh 5 rud a thig leatsa a dhéanamh. 3. Scríobh litir nó r-phost mar atá molta chuig ceannaire polaitiúil i do cheantar féin. 4. Bí ag scimeáil. Is é seo an Ghaeilge ar surf the net. Cuardaigh níos mó eolais mar atá molta ar na rudaí a thaitin leat sa leabhar seo. 5. Ná déan dearmad colún C a líonadh ar do chlár ABC! 10