PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

Transcription

1

2 Departamento de Relixión Católica PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA CURSO 2.017/18 Xefe de Departamento: MARÍA JESÚS AGRAFOJO FERNÁNDEZ Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 1/164

3 ÍNDICE 1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN. PÁX CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES DA MATERIA QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. PÁX CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO. PÁX CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 4.1. TEMPORALIZACIÓN. PÁX GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA. PÁX PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. PÁX CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA. PÁX MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR. PÁX CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO. PÁX INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. PÁX ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES. PÁX ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN AO ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DO BACHARELATO. PÁX. 59 Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 2/164

4 11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR COMO CONSECUENCIA DOS SEUS RESULTADOS. PÁX MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. PÁX CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUE SE TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA. PÁX ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO. PÁX ACCIÓNS PREVISTAS DE ACORDO CO PROXECTO LECTOR. PÁX ACCIÓNS PREVISTAS DE ACORDO CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TIC. PÁX CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. PÁX MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. PÁX UNIDADES DIDÁCTICAS. PÁX. 69 1º E.S.O. PÁX. 70 2º E.S.O. PÁX. 91 3º E.S.O. PÁX º E.S.O. PÁX º B.A.C. PÁX º B.A.C. PÁX ANEXOS. PÁX SINATURA DA PROGRAMACIÓN. PÁX. 164 RELIXION CATOLICA Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 3/164

5 EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA 1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN A presenza do ensino relixioso na escola responde, en primeiro lugar, á importancia que esta materia ten dentro da educación para que o alumno poida conseguir un desenvolvemento pleno e integral da súa personalidade. A necesidade de sentido do ser humano é unha evidencia á que a escola necesariamente debe dar resposta. A educación da dimensión relixiosa é parte fundamental para a maduración da persoa. Non podería existir unha formación integral e unha educación de calidade, si non se permitise o desenvolvemento de todas as dimensións inherentes ao ser humano, entre as cales atópase a relixiosa. Esta capacidade básica da persoa adquire o seu auténtico cumprimento cando se descobre o sentido da vida. O ensino da relixión católica nos centros escolares axudará aos estudantes a ensanchar os espazos da racionalidade e adoptar unha actitude de apertura ao sentido relixioso da vida, sexa cal fora a súa manifestación concreta. A Declaración Universal de Dereitos Humanos de 1948 recoñece a liberdade relixiosa de persoas e pobos. Pola súa banda, a Constitución Española non só recoñece a liberdade relixiosa senón tamén garante «o dereito que asiste aos pais para que os seus fillos reciban a formación relixiosa e moral que estea de acordo coas súas conviccións no artigo Un dereito que tamén forma parte de tratados internacionais recoñecidos por España como o Pacto Internacional de Dereitos Económicos Sociais e Culturais no seu artigo 13.3 e a Carta dos Dereitos Fundamentais da Unión Europea, artigo 14.3, entre outros. A Igrexa, como se recolle no número 2 da Gravissimun Educationis, realizou continuos esforzos para favorecer que a formación relixiosa se imparta no ámbito escolar, como contribución decisiva á formación integral da persoa. Por ese motivo, a Santa Sé subscribiu un Acordo Internacional co Estado Español sobre Ensino e Asuntos Sociais, asinado o 3 de xaneiro de 1979, onde se outorga a competencia para elaborar o currículo da materia de Relixión e Moral Católica á xerarquía eclesiástica (art. 6). O ensino da relixión católica na escola responde á necesidade de respectar e ter en conta o conxunto de valores e significados nos que a persoa naceu como hipótese explicativa da realidade e que se denomina tradición. Para iso, a relixión católica pretende contribuír á educación integral do estudante en dúas direccións. Por unha banda, responde á dimensión relixiosa de todo ser humano e, por outra, introdúceo na realidade á luz dunha hipótese ofrecida por unha historia e unha tradición. Deste xeito, se promove o recoñecemento dun sentido da existencia dun xeito coherente co propio desenvolvemento psicoevolutivo do alumnado. A Lei Orgánica 8/2013, de 9 de decembro, para Mellora da Calidade Educativa, LOMCE, no artigo 6.1, define o currículo como a regulación dos elementos que determinan os procesos de ensino e aprendizaxe para cada un dos ensinos. Por iso, o contido do currículo parte da experiencia humana e desenvólvese de xeito respectuoso coas etapas do desenvolvemento infantil e adolescente, colaborando, neste sentido, coas aprendizaxes instrumentais e transversais propios de cada etapa educativa. O desenvolvemento do currículo se estrutura en catro grandes bloques que pretenden recoller o saber antropolóxico cristián acumulado ao longo dos séculos. Eses bloques parten do sentido relixioso do home, continúan co estudo da revelación; Deus maniféstase ao home e faino nunha historia concreta, con personaxes e situacións que o alumnado debe coñecer e que contribuirán á súa comprensión do mundo. Dita revelación culmina en Xesucristo e a mensaxe evanxélica, centro do terceiro bloque do Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 4/164

6 currículo e eixe vertebrador da materia. Para rematar, estúdase a Igrexa como manifestación da presenza continuada de Xesucristo na historia. Convén subliñar, que lonxe dunha finalidade catequética ou de adoutrinamento, o ensino da relixión católica ilustra aos estudantes sobre a identidade do cristianismo e a vida cristiá. A estrutura do currículo de Educación Secundaria intenta poñer de manifesto a profunda unidade e harmonía da iniciativa creadora e salvífica de Deus. O primeiro bloque parte dos datos máis evidentes: a constatación da realidade das cousas e os seres vivos, de modo especial o home. Impóñenos a súa existencia como dato evidente. Nun segundo paso, si a persoa non se queda no primeiro impacto ou simple constatación da súa existencia, ten que recoñecer que as cousas, os animais e o ser humano non se dan ao ser a si mesmos. Logo Outro os fai ser, os chama á vida e mantenlla. Por iso, a realidade en canto tal é signo de Deus, fala da súa existencia. A iniciativa creadora de Deus ten unha finalidade: establecer unha relación de amizade co home. É dicir, Deus creou ao ser humano para que sexa feliz en relación con El. Os relatos bíblicos da Creación e o Paraíso exemplifican belamente a finalidade da creación da persoa e do mundo enteiro para o seu servizo. Da súa orixe creatural e da súa chamada a participar na amizade con Deus xorde a súa dignidade inviolable. O ser humano pretende apropiarse do don de Deus prescindindo del. Nisto consiste o pecado. Este rexeitamento de Deus ten como consecuencia no ser humano a imposibilidade de ser feliz. Dado que a súa natureza está feita para o ben, a súa experiencia de mal e de límite faille botar de menos a plenitude que el non pode darse por si mesmo e busca dalgún modo restablecer a relación con Deus. Esta necesidade do ben, o desexo de Infinito que caracteriza ao ser humano exprésase nas relixións como procura do Misterio. A esta procura humana responde manifestándose na historia. Para iso, elixe un home, Abrahán, do que formará o pobo de Israel, con quen establece unha alianza no monte Sinaí. A través de feitos e palabras Deus irá dándose a coñecer aos homes dese pobo. Todo este acontecer histórico da manifestación de Deus está recollido nos libros sagrados da Biblia. Neste conxunto de libros non só se recolle as diferentes intervencións de Deus na historia, senón tamén o ensino que comunica ao seu pobo para que viva unha vida santa; unha sabedoría que influirá positivamente na vida do pobo de Israel e, co tempo, no mundo enteiro. A historia de Israel exemplifica a traizón e rebelión dos homes ante a iniciativa amorosa de Deus e ao mesmo tempo pon en evidencia a constante fidelidade divina. A promesa dun salvador cumprirase en Cristo Xesús. Xesús, o Fillo de Deus, faise presente na historia para levar a cabo a misión encomendada polo Pai. En Xesucristo cúmprese o desexo de felicidade que o home descobre no seu corazón. Xesús non só desvela o misterio humano e lévao á súa plenitude, senón que manifesta o misterio de Deus, fainos coñecer que o verdadeiro Deus é comuñón: Deus un e trino. Aqueles que participan da vida de Cristo forman a Igrexa, que é a gran familia de Deus. Continuamente xerada pola acción de Xesucristo a través dos sacramentos, ponse no mundo como inicio dun mundo novo, dunha cultura nova. A Igrexa é a prolongación de Cristo no tempo e o espazo. Só nela a persoa humana atópase co Xesucristo vivo. Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 5/164

7 A vida eclesial é alimentada e servida mediante os diferentes sacramentos instituídos por Xesucristo, está rimada polos tempos litúrxicos, exprésase na oración comunitaria e a caridade, frutifica na xeración dunha civilización do amor. Estes catro bloques que compón a materia de relixión católica inclúen conceptos, procedementos e actitudes, que permite o coñecemento de si mesmo, da realidade e dos problemas que esta suscita. Por iso, os contidos xerais da materia contribúen á consecución dos obxectivos propostos para as diferentes etapas. Este currículo válese dos elementos cristiáns presentes na contorna do alumnado, as imaxes e símbolos, a linguaxe e outros recursos, para a comprensión da relixiosidade propia de cada etapa evolutiva. Desenvólvese así a competencia en comunicación lingüística, que se serve da linguaxe que conforma a cultura e tradición que se transmite dunha a outra xeración. Así, a linguaxe bíblica e a súa riqueza de expresión e simboloxía, a linguaxe doutrinal e a súa precisión conceptual, analítica e argumental e a linguaxe litúrxica e a súa proximidade á linguaxe dos símbolos do pobo cristián, axudarán ao desenvolvemento desta competencia nos estudantes. Sen esquecer a singularidade que esta asignatura aporta á dimensión de escoita da comunicación. Así mesmo, o ensino escolar da relixión católica favorece o desenvolvemento da responsabilidade persoal e social e das demais virtudes cívicas, para o ben común da sociedade, contribuíndo así á adquisición das competencias sociais e cívicas. Esta educación da dimensión moral e social da persoa, favorecerá a maduración dunha corresponsabilidade, ao exercicio da solidariedade, da liberdade, da xustiza e da caridade. Por outra banda, a relixión católica aporta á competencia cultural e artística o significado e valoración crítica de tantas obras da nosa contorna, motivando o aprecio pola propia cultura e estímaa adecuada doutras tradicións culturais e relixiosas. A cultura e a historia occidental, a propia historia, non poden ser comprendidas e asumidas si prescíndese do feito relixioso presente sempre na historia cultural dos pobos. De igual modo, a expresión artística da fe segue colaborando na actualidade no enriquecemento do noso patrimonio cultural. A competencia para a autonomía e iniciativa persoal desenvólvese no estudante partindo do verdadeiro coñecemento de si mesmo, das súas potencialidades, da súa dignidade e do seu sentido. A formación relixiosa católica aporta a devandita competencia unha cosmovisión que dá sentido á vida e, á cultura e á identidade da persoa humana. Unha cosmovisión que fai posible a formación integral do estudante fronte a visións parciais. En canto aos contidos procedimentais, a materia de relixión católica forma de xeito transversal nunha serie de procedementos fundamentais para a comprensión do feito cristián. Estes contidos procedimentais adquírense ao longo do desenvolvemento curricular, colaborando así na consecución das competencias asignadas aos currículos de ESO e Bacharelato. Concretamente os contidos procedimentais de relixión católica desenvolverán especialmente as seguintes competencias: Comunicación lingüística, Aprender a aprender, Competencias sociais e cívicas e Conciencia e expresións culturais. Os contidos procedimentais básicos da materia de relixión católica son os seguintes: Observación da realidade. O feito relixioso nace da apertura do ser humano á realidade total. A materia de relixión católica pretende colaborar na formación da dimensión natural que nace do asombro ante o real e empúxanos a preguntas últimas sobre o sentido. Observar é máis que ver e require dun adestramento en disposicións específicas que non recúan as dimensións espirituais do real. Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 6/164

8 Procura de información, manexo e interpretación de fontes bíblicas. O estudo do cristianismo require o manexo das Sagradas Escrituras e textos referidos ás mesmas que forman parte do corpus teolóxico acumulado ao longo da historia. Reflexión Crítica. O desenvolvemento da materia axuda a coñecer a xénese das ideas dominantes, a detectar prexuízos fronte á verdade, a examinar con profundidade as propias ideas e sentimentos fundamentais. Exposición e argumentación respectuosa das crenzas relixiosas propias e alleas. A materia de relixión católica contribúe á formación de competencias que permitan expoñer e defender a racionalidade das propias crenzas relixiosas e o respecto polas alleas. Para rematar, hai que destacar que a materia contribúe á consecución de contidos de carácter actitudinal que son coherentes cos obxectivos básicos de cada etapa. Permite coñecer e apreciar os valores e normas básicas de convivencia; desenvolver hábitos de traballo e esforzo e de responsabilidade no estudo; a confianza en si mesmo para un desenvolvemento adecuado da personalidade. Tamén favorece de xeito directo a adquisición de habilidades para a prevención e resolución pacífica de todo tipo de conflitos e o coñecemento, comprensión e respecto das diferentes culturas, así como das diferenzas entre persoas, a igualdade de dereitos e oportunidades de homes e mulleres e a non discriminación. Orientacións de metodoloxía didáctica A normativa educativa derivada da LOMCE define metodoloxía didáctica como: conxunto de estratexias, procedementos e accións organizadas e planificadas polo profesorado, de xeito consciente e reflexiva, coa finalidade de posibilitar a aprendizaxe do alumnado e o logro dos obxectivos suscitados (Real Decreto 1105/2014, de 26 de decembro). Neste sentido a materia de Relixión Católica utilizará unha metodoloxía que respectará os seguintes principios: Recoñecemento do rol do docente. O docente é peza crave na elaboración e implementación de actividades de aula axustadas ao grupo concreto que está ensinando. A súa formación resulta, polo tanto, fundamental á hora de garantir o éxito do proceso de aprendizaxe. Adaptación ao ámbito emocional e cognitivo dos estudantes respectando o desenvolvemento psicoevolutivo propio de cada etapa. Esta atención permitirá combinar de xeito adecuado o concreto e o abstracto, o traballo individual e o grupal, ou manipulativo, experiencial e visual cos aspectos conceptuais. Respecto polos ritmos e estilos de aprendizaxe dos estudantes. Non todos os estudantes son iguais, non todos aprenden á mesma velocidade nin utilizan as mesmas estratexias. A atención á diversidade e o desenvolvemento da inclusión comeza na asunción deste principio fundamental. Consideración da dimensión humanista. Todas as aprendizaxes estarán ao servizo da formación humana. A asignatura de relixión, dende a súa clave persoalizadora, require que todo tipo de aprendizaxes, instrumentais, cognitivos, actitudinais, socio afectivos non sexan considerados fin en si mesmos senón que estean ao servizo da formación integral do ser humano. Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 7/164

9 Respecto pola curiosidade e inquietudes dos estudantes. Consideración dos intereses e expectativas dos estudantes así como dos coñecementos previos, de maneira que se garanta unha aprendizaxe significativa. Seguimento dos criterios de avaliación educativa. Para facilitar o cumprimento destes principios metodolóxicos aplicarase unha avaliación continua, global e formativa ao longo do proceso de ensino e aprendizaxe; e sumativa ao final do proceso, de maneira que se avalíe o nivel de logro alcanzado. A avaliación obxectiva garantirá unha valoración adecuada da dedicación, esforzo e rendemento de todos os estudantes. Desenvolvemento da aprendizaxe en equipo e/ou cooperativo. O estudo e reflexión do cristianismo, pola súa intrínseca dimensión comunitaria, é unha asignatura adecuada para desenvolver o traballo en equipo e a aprendizaxe cooperativa. Utilización educativa dos recursos tecnolóxicos. O ensino da relixión promoverá a utilización da tecnoloxía da información e a comunicación non só dun xeito instrumental, que resulte útil ao estudante na procura de información ou na resolución de problemas suscitados na clase, senón procurando a súa integración na vida do suxeito e o seu uso ético. As redes sociais ou as ferramentas de construción e manipulación de imaxes, por exemplo, son instrumentos que permiten novas formas de expresión da cultura e a identidade persoal que hai que aprender a dominar. CONTEXTUALIZACIÓN O instituto está situado no concello de Noía, ao noroeste de Galicia na provincia da Coruña, a uns 34 quilómetros da capital. O centro nútrese de alumnos que proveñen principalmente das parroquias da San Martín e Santa Mariña, Santa Cristina,Santa María de Argalo,Santa María de Roo e San Pedro de Boa. O contexto socioeconómico é medio. Nos últimos vinte e cinco anos, o número de inmigrantes no concello foi aumentando. A maioría son moi novas, o que supón unha inxección de xuventude no municipio. Por continentes distribúense do seguinte xeito: europeos 25% (a nacionalidade máis presente na zona é a romanesa), latinoamericanos 45% (principalmente colombianos e dominicanos), africanos 25% (marroquís e senegaleses), asiáticos 5% (chineses e paquistanís de chegada moi recente, ocupando principalmente os sectores do comercio e restauración). A diversidade cultural no IES Virxe do Mar" de Noia aumentou considerablemente nos últimos dez anos. No noso centro o número de de inmigrantes xa supera o 7% do total dos matriculados. O alumnado inmigrante adoita ter dificultades na aula, se a iso engadimos as propias da integración a unha cultura e un sistema educativo diferentes, moitas veces van asociadas tamén a carencias socioeconómicas das familias. É competencia ineludible do centro educativo, que a primeira toma de contacto teña como finalidade a de integrar o antes posible o alumnado inmigrante, pero é a clase, os compañeiros de aula, os que van favorecer a súa integración social e afectiva. O nivel educativo que presenta o noso alumnado na materia de Relixión é medio baixo, xa que non todos/as se deciden por escoller a materia en tódolos niveis, moitos deles/as abandonan no segundo ciclo da ESO ou no Bacharelato, impedindo profundizar en temas tan fundamentais para o seu Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 8/164

10 desenvolvemento como adolescentes, como por exemplo: o sentido da vida, a Doutrina Social da Igrexa, cuestións de bioética, etc. 2. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES DA MATERIA QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. CONTRIBUCIÓN DA ÁREA AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE. Descrición do modelo competencial. Na descrición do modelo competencial inclúese o marco de descritores competenciais, no que aparecen os contidos reconfigurados desde un enfoque de aplicación que facilita o adestramento das competencias; recordemos que estas non se estudan, nin se ensinan: adéstranse. Para iso, é necesaria a xeración de tarefas de aprendizaxe que permita ao alumnado a aplicación do coñecemento mediante metodoloxías de aula activas. Abordar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é imposible; debido a iso, cada unha destas divídese en indicadores de seguimento (entre dúas e cinco por competencia), grandes alicerces que permiten describila dun xeito máis preciso; dado que o carácter destes é aínda moi xeral, o axuste do nivel de concreción esixe que devanditos indicadores divídanse, á súa vez, no que se denominan descritores da competencia, que serán os que «describan» o grado competencial do alumnado. Por cada indicador de seguimento atoparemos entre dous e catro descritores, cos verbos en infinitivo. En cada unidade didáctica cada un destes descritores concrétase en desempeños competenciais, redactados en terceira persoa do singular do presente de indicativo. O desempeño é o aspecto específico da competencia que se pode adestrar e avaliar de xeito explícito; é, xa que logo, concreto e obxectivable. Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descritores competenciais definido para o proxecto e aplicable a todas as materia e cursos da etapa. Por outra banda, o desenvolvemento e a aprendizaxe dos valores, presentes en todas as áreas, axudarán a que os nosos alumnos e alumnas aprendan a desenvolverse nunha sociedade ben consolidada na que todos podamos vivir, e en cuxa construción colaboren. A diversidade dos nosos alumnos e alumnas, cos seus estilos de aprendizaxe diferentes, hanos de conducir a traballar desde as diferentes potencialidades de cada un deles, apoiándonos sempre nas súas fortalezas para poder dar resposta ás súas necesidades. NA ÁREA DE RELIXIÓN CATÓLICA A área de Relixión Católica contribúe ao desenvolvemento das competencias desde as súas finalidades educativas, obxectivos, contidos e actividades de aprendizaxe e avaliación. No libro de texto do alumnado, desenvólvense as competencias nas actividades de ensinoaprendizaxe de cada unidade, e de forma máis específica, nas tres páxinas que comprenden o «Obradoiro de intelixencias múltiples». Estas páxinas están suscitadas como un taller educativo onde o alumnado, por medio da reflexión, a actividade e a aplicación, desenvolve as competencias. Especialmente, trabállanse as competencias desde a intelixencia espiritual, a intelixencia emocional e a educación en valores, así como as seguintes propostas do currículo de Relixión Católica (2015): A competencia en comunicación lingüística. As competencias sociais e cívicas. Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 9/164

11 A competencia cultural e artística. A competencia para a autonomía e iniciativa persoal. A competencia de aprender a aprender. A competencia de conciencia e expresións culturais. Na programación de cada unidade indícase a competencia ou competencias que se traballan, os descritores competenciais e os desempeños competenciais. COMPETENCIA INDICADORES DESCRITORES Coidado do entorno medioambiental e dos seres vivos - Interactuar co ámbito natural de xeito respectuoso. - Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible. - Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito. - Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións para a vida futura. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía Vida saudable A ciencia no día a día Manexo de elementos matemáticos - Desenvolver e promover hábitos de vida saudable en canto á alimentación e ao exercicio físico. - Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao seu coidado saudable. - Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante en distintos ámbitos (biolóxico, xeolóxico, físico, químico, tecnolóxico, xeográfico...). - Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o que acontece a noso arredor e responder preguntas. - Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes, porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc. - Comprender e interpretar a información presentada en formato Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 10/164

12 gráfico. - Expresarse con propiedade na linguaxe matemática. Comunicación lingüística Competencia dixital Razoamento lóxico e resolución de problemas Comprensión: oral e escrita Expresión: oral e escrita Normas de comunicación Comunicación noutras linguas Tecnoloxías da información - Organizar a información utilizando procedementos matemáticos. - Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas. - Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá. - Comprender o sentido dos textos escritos e orais. - Manter unha actitude favorable cara á lectura. - Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. - Utilizar o vocabulario axeitado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. - Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario. - Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... - Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas diversas situacións comunicativas. - Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia para un mellor uso desta. - Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou en materias diversas. - Empregar distintas fontes para a busca de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 11/164

13 Comunicación audiovisual - Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. - Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Conciencia e expresións culturais Competencias sociais e cívicas Utilización de ferramentas dixitais Respecto polas manifestacións culturais propias e alleas Expresión cultural e artística Educación cívica e constitucional Relación cos demais - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías. - Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica), e cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico. - Expresar sentimentos e emocións mediante códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e as manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. - Coñecer as actividades humanas, adquirir unha idea da realidade histórica a partir de distintas fontes, e identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado por unha constitución. - Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 12/164

14 Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Aprender a aprender Compromiso social Autonomía persoal Liderazgo Creatividade Emprendemento Perfil de aprendiz - Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social. - Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias. - Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Ser constante no traballo, superando as dificultades. - Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarefa. - Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. - Contaxiar entusiasmo pola tarefa e ter confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Priorizar a consecución de obxectivos grupais sobre os intereses persoais. - Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos dun tema. - Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa. - Atopar posibilidades na contorna que outros non aprecian. - Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. - Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou os proxectos. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. - Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas? - Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 13/164

15 Ferramentas para estimular o pensamento Planificación e avaliación da aprendizaxe - Aplicar estratexias para mellóraa do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente? - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Planificar os recursos necesarios e os pasos que se han de realizar no proceso de aprendizaxe. - Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados intermedios. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe. Departamento de Relixión do I.E.S. VIRXE DO MAR - 14/164

16 CONCRECIÓN QUE RECOLLA A RELACIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES DA MATERIA QUE FORMAN PARTE DOS PERFÍS COMPETENCIAIS. RELIXIÓN 1º ESO Resolución de 11 de febreiro de 2015, da Dirección Xeneral de Avaliación e Cooperación Territorial, pola que se publica o currículo da ensinanza de Relixión Católica da Educación Primaria e da Educación Secundaria Obrigatoria. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE C COMPETENCIAS CLAVE ASOCIADAS CL CMT CD AA SIEE CEE RE Expresa por escrito sucesos imprevistos nos que recoñece que a realidade é dada. I X X X X RE1.1.2 B X X X 1.2 Avalía, compartindo cos seus compañeiros, sucesos e situacións nas que queda de manifesto que a realidade é don de Deus. RE Argumenta a orixe do mundo e a realidade como froito do designio amoroso de Deus. I X X RE1.3.1 I X X 3.1 Relaciona e distingue, explicando coas súas palabras, a orixe da creación nos relatos míticos da antigüidade e o relato bíblico. RE Coñece e sinala as diferenzas entre a explicación teolóxica e científica da creación. I X X X RE Respecta a autonomía existente entre as explicacións, teolóxica e científica, da creación. B X X RE Coñece, interpreta e constrúe unha liña do tempo cos principais acontecementos e personaxes da A X X X X RE2.1.2 RE2.2.1 RE2.3.1 RE3.1.1 RE3.1.2 RE3.2.1 historia de Israel. 1.2 Mostra interese pola historia de Israel e dialoga con respecto sobre os beneficios desta historia para a humanidade. 2.1 Busca relatos bíblicos e selecciona xestos e palabras de Deus nos que identifica a manifestación divina. 3.1 Recorda e explica construtivamente, de modo oral ou por escrito, accións que reflicten o desvelarse de Deus para co pobo de Israel. 1.1 Identifica e clasifica de xeito xustificado as diferenzas entre a natureza divina e humana de Xesús nos relatos evanxélicos. 1.2 Esfórzase por comprender as manifestacións de ambas as dúas naturezas expresadas nos relatos evanxélicos. 2.1 Recoñece a partir da lectura dos textos evanxélicos os trazos da persoa de Xesús e deseña o seu perfil. B X X X B X X B X X X A X X B B X X RE Ordena e explica coas súas palabras os pasos do proceso formativo dos evanxeos. I X X RE4.1.1 I X X X 1.1 Sinala e explica as distintas formas de presenza de Xesucristo na Igrexa: sacramentos, palabra de Deus, autoridade e caridade. RE Coñece e respecta que os sacramentos son acción do Espírito para construír a Igrexa. B X X RE Asocia a acción do Espírito nos sacramentos coas distintas etapas e momentos da vida. B X X RE Toma conciencia e aprecia a acción do Espírito para o crecemento da persoa. I X X Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar de Noia - 15/164

17 COMPETENCIAS CLAVE: CL: Competencia lingüística. CMCT: Competencia matemática ciencia e tecnoloxía. CD: Competencia dixital AA: Aprender a aprender. : Competencia social e cívica. SIEE : Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. CEC: Conciencia e expresións culturais. Código: B= Básico, necesario para aprobar. I= Intermedio, para nota correspondente a Notable. A= Avanzado, corresponde a Sobresaínte. RELIXIÓN 2º ESO Resolución de 11 de febreiro de 2015, da Dirección Xeneral de Avaliación e Cooperación Territorial, pola que se publica o currículo da ensinanza de Relixión Católica da Educación Primaria e da Educación Secundaria Obrigatoria. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE C COMPETENCIAS CLAVE ASOCIADAS CL CMT CD AA SIEE CEE RE Argumenta a dignidade do ser humano en relación aos outros seres vivos. I X X X RE Distingue e debate de forma xustificada e respectuosa a orixe do ser humano. I X X X RE Valora, en situacións do seu ámbito, a dignidade de todo ser humano con independencia das B X X X RE1.4.1 RE1.4.2 capacidades físicas, cognitivas, intelectuais, sociais, etc. 4.1 Clasifica accións do ser humano que respectan ou destrúen a creación e os cambios para potenciar os dereitos humanos, a convivencia, o progreso e a paz. 4.2 Deseña en pequeno grupo un plan de colaboración co seu centro educativo no que se inclúan polo menos cinco necesidades e as posibles solucións que o propio grupo levaría a cabo. B X X X I X X RE Busca e elixe personaxes significativos do pobo de Israel e identifica e analiza a resposta de fe neles. B X X X RE Se interesa por coñecer e valora a resposta de fe o Deus que se revela. B X X X RE Identifica, clasifica e compara as características fundamentais dos Libros Sagrados mostrando B X X RE2.4.1 RE2.5.1 interese pola súa orixe divina. 4.1 Lee, localiza e esquematiza os criterios recollidos na Dei Verbum en torno á interpretación da Biblia valorándoos como necesarios. 5.1 Distingue e sinala en textos bíblicos a presenza dun Deus que se comunica, xustificando no grupo a selección dos textos. A X X A X X X RE Coñece e xustifica por escrito a existencia nos Libros Sagrados do autor divino e o autor humano. I X X RE Coñece e describe as características do Deus cristián. B X X RE Lee relatos mitolóxicos, localiza trazos das divindades das relixións politeístas e contrástaos coas I X X X X RE3.2.1 características do Deus cristián. 2.1 Recoñece, describe e acepta que a persoa humana necesita do outro para alcanzar a súa identidade a semellanza de Deus. I X X X X Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar de Noia - 16/164

18 RE Confecciona materiais onde se expresan os momentos relevantes da historia salvífica e os relaciona coas verdades de fe formuladas no Credo. I X X RE Clasifica as verdades de fe contidas no Credo e explica o seu significado. I X X RE Localiza no mapa os lugares de orixe das primeiras comunidades cristiás e describe as súas I X X X X RE4.1.2 características. 1.2 Reconstrúe o itinerario das viaxes de San Paulo e explica coas súas palabras a difusión do cristianismo no mundo pagán. B X X X X X X RE Describe e valora a raíz da unidade e santidade da Igrexa. B X X X RE4.2.2 I X X X 2.2 Elabora materiais, utilizando as tecnoloxías da información e a comunicación, onde se reflicte a universalidade e apostolicidade da Igrexa. COMPETENCIAS CLAVE: CL: Competencia lingüística. CMCT: Competencia matemática ciencia e tecnoloxía. CD: Competencia dixital AA: Aprender a aprender. : Competencia social e cívica. SIEE : Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. CEC: Conciencia e expresións culturais. Código: B= Básico, necesario para aprobar. I= Intermedio, para nota correspondente a Notable. A= Avanzado, corresponde a Sobresaínte. RELIXIÓN 3º ESO Resolución de 11 de febreiro de 2015, da Dirección Xeneral de Avaliación e Cooperación Territorial, pola que se publica o currículo da ensinanza de Relixión Católica da Educación Primaria e da Educación Secundaria Obrigatoria. RE1.1.1 ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1.1 Expresa e comparte en grupo situacións ou circunstancias nas que recoñece a esixencia humana de felicidade e plenitude. C COMPETENCIAS CLAVE ASOCIADAS CL CMT CD AA SIEE CEE B X X RE Analiza e valora a experiencia persoal fronte a feitos belos e dolorosos. B X X X RE Selecciona escenas de películas ou documentais que mostran a busca de sentido. I X X X RE Identifica, analiza e comenta situacións actuais onde se expresa o pecado como rexeitamento ou I X X X RE2.2.1 suplantación de Deus. 2.1 Analiza o texto sagrado diferenciando a verdade revelada da roupaxe literaria e recrea un relato da verdade revelada sobre o pecado orixinal con linguaxe actual. A X X X X RE Busca e selecciona biografía de conversos. B X X RE3.1.2 B X X X 1.2 Expresa xuízos respectuosos sobre a novidade que o encontro con Cristo introduciu na forma de entender o mundo, segundo as biografías seleccionadas. RE Crea e comparte textos, vídeos clip, curtos, para describir as consecuencias que na vida dos cristiáns I X X X X Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar de Noia - 17/164

19 RE4.1.1 RE4.2.1 RE4.3.1 RE4.3.2 supuxo o encontro con Cristo. 1.1 Busca, selecciona e presenta xustificando a experiencia dunha persoa que encontrou a Cristo na Igrexa. 2.1 Escoita testemuños de cristiáns e debate con respecto acerca da plenitude de vida que neles se expresa. 3.1 Amosa mediante exemplos previamente seleccionados que a experiencia cristiá foi xeradora de cultura ao longo da historia. Defende de forma razoada a influencia da fe na arte, o pensamento, os costumes, a saúde, a educación, etc. I X X X B X X A X X X A X X X COMPETENCIAS CLAVE: CL: Competencia lingüística. CMCT: Competencia matemática ciencia e tecnoloxía. CD: Competencia dixital AA: Aprender a aprender. : Competencia social e cívica. SIEE : Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. CEC: Conciencia e expresións culturais. Código: B= Básico, necesario para aprobar. I= Intermedio, para nota correspondente a Notable. A= Avanzado, corresponde a Sobresaínte. RELIXIÓN 4º ESO Resolución de 11 de febreiro de 2015, da Dirección Xeneral de Avaliación e Cooperación Territorial, pola que se publica o currículo da ensinanza de Relixión Católica da Educación Primaria e da Educación Secundaria Obrigatoria. RE1.1.1 RE1.1.2 ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1.1 Identifica e clasifica os trazos principais (ensino, comportamento e culto) nas relixións monoteístas. 1.2 Busca información e presenta ao grupo as respostas das distintas relixións ás preguntas de sentido. C COMPETENCIAS CLAVE ASOCIADAS CL CMT CD AA SIEE CEE B X X X B X X X RE Razoa por que a revelación é a plenitude da experiencia relixiosa. I X X RE Analiza e debate as principais diferenzas entre a revelación de Deus e as relixións. I X X X X RE Identifica e aprecia a fidelidade permanente de Deus que encontra na historia de Israel. B X X RE Toma conciencia e agradece os momentos da súa historia nos que recoñece a fidelidade de Deus. B X X RE Identifica, clasifica e compara os trazos do Mesías sufridor e o Mesías político. I X X RE Esfórzase por comprender a novidade do Mesías sufridor como criterio de vida. A X X RE Localiza, selecciona e argumenta en textos evanxélicos a chamada de Xesús. B X X RE Le de xeito comprensivo un evanxeo, identifica e describe a misión salvífica de Xesús. B X X Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar de Noia - 18/164

20 RE3.2.2 RE Busca e identifica persoas que actualizan hoxe a misión de Xesús e expón en grupo por que continúan a misión de Xesús. 1.1 Elabora xuízos a partir de testemuños que exemplifiquen unha forma nova de usar a razón e a liberdade e de expresar a afectividade. B X X X I X X X X RE Adquire o hábito de reflexionar buscando o ben ante as eleccións que se lle ofrecen. I X X X RE4.1.3 A X X X 1.3 É consciente das diferentes formas de vivir a afectividade e prefire a que recoñece como máis humana. RE Identifica persoas que son autoridade na súa vida e explica como recoñece nelas a verdade. I X X X RE Recoñece e valora na Igrexa distintas figuras que son autoridade, polo servizo ou polo B X X X RE4.2.3 RE4.3.1 testemuño. 2.3 Localiza e xustifica tres acontecementos da historia nos que a Igrexa defendeu a verdade do ser humano. 3.1 Investiga e debate sobre as iniciativas eclesiais do seu ámbito que colaboran na construción da civilización do amor. B X X X A X X X X COMPETENCIAS CLAVE: CL: Competencia lingüística. CMCT: Competencia matemática ciencia e tecnoloxía. CD: Competencia dixital AA: Aprender a aprender. : Competencia social e cívica. SIEE : Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. CEC: Conciencia e expresións culturais. Código: B= Básico, necesario para aprobar. I= Intermedio, para nota correspondente a Notable. A= Avanzado, corresponde a Sobresaínte. RELIXIÓN 1º BAC Resolución de 11 de febreiro de 2015, da Dirección Xeneral de Avaliación e Cooperación Territorial, pola que se publica o currículo da ensinanza de Relixión Católica da Educación Primaria e da Educación Secundaria Obrigatoria. RE1.1.1 ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 1.1 Reflexiona sobre acontecementos amosados nos medios de comunicación y emite xuízo de valor sobre a necesidade de sentido. C COMPETENCIAS CLAVE ASOCIADAS CL CMT CD AA SIEE CEE B X X X RE Identifica e diferenza a diversidade de respostas salvíficas que mostran as relixións. B X X X RE Descobre, a partir dun visionado que mostre a inxustiza, a incapacidade da lei para fundamentar a dignidade humana. Compara con textos eclesiais que vinculan a dignidade do ser humano á súa I X X X X RE1.3.2 condición de creatura. 3.2 Investiga, obtén datos estatísticos e analiza sacando conclusións, comportamentos dos mozos que defenden ou atentan contra a dignidade do ser humano. I X X X X X X RE Cualifica as respostas de sentido que ofrece o ateísmo, agnosticismo ou laicismo e contrástaas coa A X X X Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar de Noia - 19/164

21 RE2.1.1 RE2.2.1 RE2.3.1 RE3.1.1 RE3.2.1 RE3.2.2 proposta de salvación que ofrecen as relixións. 1.1 Identifica problemas sociais de finais do século XIX. Estuda a súa evolución ata a actualidade e analiza as respostas da doutrina social da Igrexa. 2.1 Elabora unha definición persoal sobre os termos, legal, ético e moral. Explica publicamente as diferenzas entre os termos coa axuda de medios audiovisuais. 3.1 Comprende e define con palabras persoais o significado de ben común, destino universal dos bens e subsidiariedade. Aplica a situacións concretas os devanditos principios xustificando o pensamento social da Igrexa. 1.1 Identifica, a través de fontes, os diferentes métodos de coñecer a verdade na filosofía, a teoloxía, a ciencia e a técnica. Distingue que aspectos da realidade permite coñecer cada método. 2.1 Recoñece con asombro e esfórzase por comprender a orixe divina do cosmos e distingue que non provén do caos ou o azar. 2.2 Infórmase con rigor e debate respectuosamente, sobre o caso de Galileo, Servet, etc. Escribe a súa opinión, xustificando razoadamente as causas e consecuencias dos devanditos conflitos. A X X X X B X X X I X X X X B X X X X X B X X B X X X X RE Aprende, acepta e respecta que o criterio ético nace do recoñecemento da dignidade humana. B X X X RE Analiza casos e debate de xeito razoado as consecuencias que se derivan dun uso da ciencia sen I X X X X RE4.1.1 RE4.2.1 RE4.3.1 RE4.3.2 referencia ética. 1.1 Estuda, analiza e define o concepto de cultura en diferentes épocas e contrástao co carácter antropolóxico do ensino da Igrexa. 2.1 Identifica os elementos propios de diversas culturas e elabora un material audiovisual onde as compare criticamente. 3.1 Coñece e respecta os trazos da vida monástica. Identifica a súa influencia na organización social e a vida laboral. 3.2 Valora o traballo dos monxes por conservar a arte e a cultura grecolatina, elaborando un material audiovisual no que se recolla a síntese do seu estudo. I X X X A X X X X B X X X B X X X X COMPETENCIAS CLAVE: CL: Competencia lingüística. CMCT: Competencia matemática ciencia e tecnoloxía. CD: Competencia dixital AA: Aprender a aprender. : Competencia social e cívica. SIEE : Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. CEC: Conciencia e expresións culturais. Código: B= Básico, necesario para aprobar. I= Intermedio, para nota correspondente a Notable. A= Avanzado, corresponde a Sobresaínte. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar de Noia - 20/164

22 RELIXIÓN 2º BAC Resolución de 11 de febreiro de 2015, da Dirección Xeneral de Avaliación e Cooperación Territorial, pola que se publica o currículo da ensinanza de Relixión Católica da Educación Primaria e da Educación Secundaria Obrigatoria. ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE C COMPETENCIAS CLAVE ASOCIADAS CL CMT CD AA SIEE CEE RE Comprende e respecta o significado bíblico da afirmación "home e muller creounos". B X X X RE Coñece e explica os diferentes problemas bioéticos relacionados coa orixe, o desenvolvemento e o B X X X X RE1.2.1 final da vida Posúe argumentos para defender ou dar razóns dende a posición cristiá ante situacións reais ou supostas que se propoñen en clase. I X X RE Descobre, valora e xustifica o sentido humanizador que ten o traballo. B X X X RE Propón proxectos ou solucións que poderían levarse a cabo nas políticas nacionais ou internacionais B X X X X RE3.1.1 RE4.1.1 RE4.2.1 para facer o mundo máis humano Selecciona, estuda e expón a biografía dun investigador cristián resaltando as súas achegas ao ámbito da ciencia e a técnica Nomea e explica situacións históricas nas que a Igrexa defendeu con radicalismo ao home e xustifica a elección realizada Selecciona obras de arte, investiga sobre o autor e descobre o seu sentido relixioso. Confecciona un material creativo que permita coñecer eses artistas. B X X X X X B X X X I X X X COMPETENCIAS CLAVE: CL: Competencia lingüística. CMCT: Competencia matemática ciencia e tecnoloxía. CD: Competencia dixital AA: Aprender a aprender. : Competencia social e cívica. SIEE : Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. CEC: Conciencia e expresións culturais. Código: B= Básico, necesario para aprobar. I= Intermedio, para nota correspondente a Notable. A= Avanzado, corresponde a Sobresaínte. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar de Noia - 21/164

23 3. CONCRECIÓN, DE SER O CASO, DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO. OBXECTIVOS XENERAIS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA Programación de Relixión. Curso A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e as alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto aos demais, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos, exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións cos demais, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, adquirir novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá e, si houbela, na lingua cooficial da Comunidade Autónoma, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura. i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado. j) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos demais, así como o patrimonio artístico e cultural. k) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e mellora. l) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 22/164

24 OBXECTIVOS DA ÁREA DE RELIXIÓN E MORAL CATÓLICA EN ESO Programación de Relixión. Curso A área de Relixión e Moral Católica se fundamenta nas esixencias que conleva desenvolver, na escola, a educación integral e a aplicación duns dereitos expresados na Declaración Universal de Dereitos Humanos (1948, art. 26.3); a Constitución española (1978, art. 27.3); o Pacto Internacional de Dereitos Humanos, Económicos, Sociais e Culturais (1966, art. 13.3); a Carta dos Dereitos Fundamentais da Unión Europea (2000, art. 10 e 14.3), etc. Ademais, está garantida polo acordo subscrito entre o Estado español e a Santa Sé sobre Ensino e Asuntos Culturais ( ). A práctica destes dereitos conleva un ensino relixioso escolar e confesional. Este ensino concrétase no, unha área de Relixión e Moral Católica materia específica e rigorosamente escolar, ordinaria para quen a soliciten, equiparable ao resto das materias no rigor científico, na formulación dos seus obxectivos e contidos, e na súa significación educativa dentro do currículo. Así mesmo, contribúe á formación integral do alumnado e ao pleno desenvolvemento da persoa en todas as súas capacidades. A área de Relixión Católica é unha materia opcional curricular de carácter confesional. A súa identidade resúmese nas súas «Finalidades Educativas» ou «Obxectivos Xerais». Estes deben ser a meta e a directriz no seu deseño e o seu desenvolvemento curricular (realización da programación xeral de curso, de cada unidade didáctica, etc.). As seguintes Finalidades educativas da Educación Secundaria», sinalan as metas finais a que deben conducir todo curso e unidade didáctica de Relixión Católica. OBXECTIVOS XERAIS DA ÁREA DE RELIXIÓN CATÓLICA DE EDUCACIÓN SECUNDARIA: 1. Educar a dimensión trascendente e relixiosa, e iso partindo da experiencia humana e «dende» e «para» a vida persoal, social, relixiosa e medioambiental. 2. Favorecer a maduración e o desenvolvemento integral da personalidade do alumnado desde unha educación humanista, relixiosa e católica de calidade. 3. Facilitar a elaboración do proxecto persoal de vida desde unha educación en valores e virtudes humanas, morais, cívicas, democráticas, relixiosas e cristiás. 4. Presentar a visión cristiá da persoa e a historia desde a realidade cotiá, desde o respecto e en diálogo coas principais relixións, antropoloxías e cosmovisións de hoxe. 5. Ofrecer a cultura relixiosa e a mensaxe cristiá-católico en diálogo cos testemuños de persoas exemplares e os problemas e interrogantes do mundo actual. 6. Educar a dimensión cívica e moral desde a aplicación de testemuños exemplares, valores, virtudes e compromisos para resolver problemas humanos e sociais. 7. Desenvolver un ensino aprendizaxe da relixión que promove a apertura ao Misterio, ao sentido relixioso da vida, á experiencia relixiosa e á educación na fe. 8. Promover as competencias necesarias para dar un sentido pleno á vida e elaborar respostas de sentido último ante as dificultades máis existenciais e cotiás. 9. Educar na participación social e a práctica de compromisos solidarios que melloren o medio ambiente, as relacións interpersonais e a vida pública. 10. Valorar a intelixencia espiritual para fortalecer o mundo interior do alumnado e a súa capacidade de autocoñecemento, aceptación, meditación, relaxación, paz interior? 11. Favorecer o diálogo e a crítica construtiva entre as mensaxes relixiosas e cristiáns e a actual cultura audiovisual, especialmente a da televisión e as TIC. 12. Desenvolver a dimensión humanista e cívica do alumnado desde a ética universal dos dereitos humanos e a doutrina social da Igrexa católica. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 23/164

25 13. Educar a intelixencia emocional para elixir e fortalecer os mellores sentimentos, e así ser máis feliz cun mesmo, con Deus, cos demais e coa natureza. 14. Coñecer a Relixión e Moral Católica desde as TIC, a investigación, a aprendizaxe cooperativo e a participación en equipos de traballo. 15. Ofrecer un ensino integral da Biblia, promovendo a cultura bíblica e a aplicación dos seus ensinos para ser máis feliz na vida persoal e social. OBXECTIVOS XERAIS DO ÁREA DE RELIXIÓN CATÓLICA PARA 1º DE EDUCACIÓN SECUNDARIA: 1. Coñecer e comparar criticamente as relixións da antigüidade coa realidade, co cristianismo e cos seus principais valores e virtudes. 2. Investigar e interpretar correctamente o sentido relixioso e cristián sobre a creación e a moral católica do medio ambiente. 3. Describir e valorar as características da Historia da Salvación e como Divos revélase e intervén na historia da humanidade. 4. Comprender e indicar os principais feitos da vida de Xesús de Nazaret, a súa mensaxe de salvación e os seus milagres, así como o seu centralidade na Historia da Salvación. 5. Coñecer e enumerar as principais características dos Evanxeos a moral de Xesús de Nazaret e a moral cristiá. 6. Expresar e valorar as características da resurrección de Xesucristo en relación cos Evanxeos, a Historia da Salvación e as investigacións actuais sobre a vida logo da morte. 7. Investigar e describir as características do sacramento do Bautismo en relación con Xesucristo e a súa presenza na Igrexa. 8. Coñecer e expresar as características do sacramento da Eucaristía en relación con Xesucristo e a súa presenza na Igrexa e na misa. 9. Recoñecer e valorar as características da Confirmación e a presenza do Espírito Santo neste sacramento e na vida da Igrexa. 10. Desenvolver a intelixencia espiritual por medio da reflexión e a interiorización das experiencias espirituais do patriarca José: a natureza, o autocoñecemento, a contemplación e a reflexión sobre feitos da vida diaria. 11. Promover a intelixencia emocional por medio do coñecemento e a vivencia dos sentimentos de relixiosidade, loanza, alegría, resurrección, oración, sacrificio, fortaleza e desexo de Deus. 12. Tomar conciencia da importancia de clarificar, elixir e practicar os valores do hinduísmo e o cristianismo, as benaventuranzas, os Dez Mandamentos, a humanización, a confianza, a fraternidade, a esperanza, o compartir e a autenticidade. OBXECTIVOS XERAIS DO ÁREA DE RELIXIÓN CATÓLICA PARA 2º DE EDUCACIÓN SECUNDARIA: 1. Investigar e valorar desde as competencias clave a relación que existe entre o ser humano, Deus e a relixión na historia e a vida cotiá. 2. Coñecer e interpretar correctamente as características da dignidade humana en relación coa achega da vida cristiá e a súa promoción na sociedade actual. 3. Tomar conciencia da importancia da acción humana e a moral católica para aplicala en grupo a solucionar problemas persoais e sociais. 4. Comprender e fundamentar correctamente a relación existente entre a revelación de Deus cos medios para relacionarse con El. 5. Describir a relación existente entre a revelación de Deus e a fe cristiá e argumentar as achegas positivas que leva consigo para a felicidade da persoa e a sociedade. 6. Coñecer e aplicar as claves necesarias para a interpretación correcta da Biblia e as súas mensaxes de felicidade, liberación e salvación. 7. Expresar e explicar as principais características do Deus cristián en relación coa fe cristiá e a comunicación humana. 8. Identificar e valorar as características, achegas actuais e relacións existentes entre a fe cristiá, o Credo e a fe na vida eterna. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 24/164

26 9. Coñecer desde as competencias clave e tomar conciencia das características da Igrexa católica e as achegas relixiosas, solidarias, culturais e artísticas que realiza á humanidade. 10. Desenvolver a intelixencia espiritual por medio das competencias clave, a reflexión e interiorización das experiencias de autocoñecemento, sentido á vida, lecturas profundas e relixiosas, o silencio, a meditación e compartir en grupo as vivencias espirituais. 11. Promover a intelixencia emocional por medio do coñecemento e vivencia dos sentimentos de espiritualidade, dignidade humana, empatía, escoitar, comunicación, recollemento e sociabilidade. 12. Tomar conciencia da importancia de desenvolver unha xerarquía de valores e de practicar os valores das dimensións humanas e do proxecto de vida, a liberdade, a fe cristiá, a amizade, a identidade persoal, cambiar e a solidariedade. OBXECTIVOS XERAIS DA ÁREA DE RELIXIÓN CATÓLICA PARA 3º DE EDUCACIÓN SECUNDARIA: 1. Descubrir e coñecer o desexo do infinito e de Deus que existe no ser humano, e a diversidade de camiños persoais e cristiáns que existen para encontrarse con El. 2. Analizar e interpretar a necesidade humana de darlle sentido á propia vida e o sentido cotián e último da vida que dan o cristianismo e as relixións monoteístas. 3. Investigar e interpretar correctamente o pecado e os sacramentos do Perdón e da Unción de enfermos. 4. Investigar e fundamentar correctamente a relación existente entre Xesucristo, a vocación cristiá e o sacramento da Orde sacerdotal. 5. Coñecer e aplicar a moral cristiá da vida humana en relación con Xesucristo, a Igrexa e a busca de solucións aos atentados actuais contra a vida. 6. Valorar a mensaxe de Xesús sobre o consumo e aplicar a moral cristiá e católica do consumo para promover un consumo xusto, solidario, ecolóxico e cristián. 7. Describir e valorar a misión e a organización da Igrexa católica en relación con Xesucristo, a súa tripla misión e os servizos de humanización e salvación que realiza. 8. Investigar os principais acontecementos da historia da Igrexa durante os seus primeiros quince séculos e a presenza de Xesucristo, que continúa ata o fin da historia. 9. Recoñecer e valorar a achega fundamental da fe cristiá na creación da arte e da cultura cristiá e da humanidade. 10. Desenvolver a intelixencia espiritual por medio da reflexión e interiorización das experiencias de autocoñecemento, sentido á vida, vocación persoal, meditación e peregrinación. 11. Promover a intelixencia emocional por medio do coñecemento e da vivencia dos sentimentos de choro, providencia, arrepentimento, fe, vida, xenerosidade, colaboración, vocación e piedade. 12. Tomar conciencia da importancia de ter unha xerarquía de valores e de practicar os valores do perdón, a fe, o servizo, a celebración, a caridade, a solidariedade, a cooperación e a tolerancia. OBXECTIVOS XERAIS DO ÁREA DE RELIXIÓN CATÓLICA PARA 4º DE EDUCACIÓN SECUNDARIA: 1. Identificar e comparar criticamente desde as competencias clave as características das relixións universais na historia e a vida cotiá. 2. Coñecer e valorar correctamente as características e achegas da experiencia relixiosa e a revelación de Deus á persoa e á sociedade actual. 3. Investigar e aplicar as ensinanzas e a relación entre Deus e a historia da Igrexa desde a Idade Moderna ata a Idade Contemporánea. 4. Fundamentar correctamente a relación existente entre Xesucristo, o Mesías, e a moral católica da vida pública no mundo contemporáneo. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 25/164

27 5. Coñecer e valorar positivamente a relación existente entre Xesucristo, a Igrexa e a súa misión salvadora e humanizadora de felicidade para a persoa e a sociedade. 6. Comprender e aplicar as características do sacramento do Matrimonio en relación coa Igrexa, a vida persoal e a sociedade actual. 7. Expresar e explicar as características, achegas actuais, aplicacións e relacións existentes entre a fe cristiá e a moral cristiá da sexualidade. 8. Identificar e aplicar a situacións actuais as características da autoridade e a verdade na Biblia e na Igrexa. 9. Coñecer desde as competencias clave as achegas dos cristiáns para construír a civilización do amor no mundo actual, e tomar conciencia delas. 10. Desenvolver a intelixencia espiritual por medio das competencias clave, a reflexión e interiorización de experiencias para o desenvolvemento da paz, a actitude relixiosa, o agradecemento, a práctica da fe cristiá, a comunicación con Xesús, a poesía amorosa, a afectividade, a verdade e a espiritualidade ecolóxica. 11. Promover a intelixencia emocional por medio do coñecemento e a vivencia dos sentimentos de busca de sentido, éxtase relixiosa, aproveitamento do tempo, entrega persoal, namoramento, sinceridade, eternidade e salvar o matrimonio. 12. Tomar conciencia da importancia de interiorizar e practicar os valores do diálogo, fidelidade, compromiso social, crítica moral, coherencia persoal e cristiá, amor, verdade, seguir un bo mestre e cambiar o mundo. OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO No marco da LOMCE, o Bacharelato ten como finalidade proporcionar ao alumnado formación, madurez intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lles permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e competencia. Así mesmo, capacitará ao alumnado para acceder á educación superior. O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e as alumnas as capacidades que lles permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución Española así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa. b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades existentes e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa comunidade autónoma. f ) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellóraa da súa contorna social. i ) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. j ) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 26/164

28 l ) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. m) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. n) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade vial. OBXECTIVOS XERAIS PARA A MATERIA DE RELIXIÓN CATÓLICA A educación, entendida como un proceso que pretende o pleno desenvolvemento da personalidade do alumnado, favorece a maduración do conxunto das súas dimensións, axudándolle a formarse a súa identidade á vez que lle introduce de xeito activo na sociedade. A dimensión relixiosa, co seu sentido globalizador, é unha das que máis contribúe ao logro dunha auténtica maduración da persoa. O carácter integral da educación reclama unha concepción da realidade, unha cosmovisión, na que se descobre o verdadeiro sentido do que uno é e do que fai. A etapa de Bacharelato supón, desde o punto de vista psicoevolutivo, a procura da autonomía, o que conleva un permanente contraste entre o presente e a tradición para afrontar o futuro. O alumnado comeza a reler a súa historia á luz da súa propia experiencia, cuestionando o depósito transmitido de saberes, crenzas e experiencias recibidas. O ensino da relixión católica axuda a iluminar a historia persoal e social, a respectar e interpretar o conxunto de valores e significados presentes na realidade, ofrecendo claves de interpretación que dan sentido ao que facemos. O artigo 24 do Real Decreto 1105/2014, establece que o Bacharelato ten a finalidade de proporcionar ao alumnado formación, madurez intelectual e humana, coñecementos e habilidades que lle permita desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e competencia. A devanditos logros pode contribuír de xeito satisfactorio o ensino da relixión, facilitando o desenvolvemento do xuízo crítico, ensinando a observar e analizar a realidade con respecto, en claves de liberdade, responsabilidade, verdade e apertura á cuestión do sentido. O presente currículo toma en consideración a aprendizaxe por competencias busca, desde a antropoloxía cristiá, a consecución e dominio das mesmas. Dado que a competencia supón unha combinación de habilidades prácticas, coñecementos, motivación, valores éticos, actitudes, emocións e outros compoñentes sociais, esfórzase por reflectir a achega específica que este ensino ofrece ao proceso humanizador que conleva a educación. A importancia que a materia de relixión outorga á inculturación da fe, nos distintos contextos, é un feito positivo que a converte nun magnífico instrumento para a comunicación e o diálogo nun mundo cada vez máis plural. Á súa vez, asume como punto de partida os obxectivos que se fixan na etapa para o desenvolvemento das diversas capacidades. Convén destacar no haber desta materia a axuda á promoción dos dereitos humanos e ao exercicio da verdadeira cidadanía, fomentando a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa. Preocúpase tamén de conseguir no alumnado unha madurez persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma, desde un espírito crítico e construtivo. Non menos importante é a axuda que presta ao alumnado para coñecer e valorar criticamente, desde unha cosmovisión cristiá, as realidades do mundo contemporáneo e os seus antecedentes históricos, destacando o labor da Igrexa en todo o enriquecemento cultural. Esta materia promove tamén o desenvolvemento da sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, mostrando a beleza, a verdade e o ben como fontes do enriquecemento persoal e cultural. Para o logro destes obxectivos, a través dos procesos de ensino-aprendizaxe, o currículo de relixión en Bacharelato propón a división dos seus contidos en catro bloques temáticos: antropoloxía cristiá, doutrina social da Igrexa, relación razón, fe e ciencia e, para rematar, a Igrexa como xeradora de cultura ao longo da historia. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 27/164

29 Deste xeito, preténdese que o alumnado dispoña dos suficientes coñecementos, procedementos e actitudes que lle permita dar resposta, desde a cosmovisión cristiá, aos retos que lle presenta o mundo contemporáneo. Os contidos procedimentais da materia de relixión católica facilitan estratexias e procedementos fundamentais para a comprensión do feito cristián. Estes contidos adquírense ao longo do desenvolvemento curricular e colaboran, de xeito eficaz, á consecución das competencias asignadas no currículo de Bacharelato. Concretamente os contidos procedimentais de Relixión Católica desenvolverán especialmente as seguintes competencias: Comunicación lingüística, Aprender a aprender, Competencias sociais e cívicas e Conciencia e expresións culturais. Entre os contidos procedimentais básicos da materia de Relixión Católica atopamos os seguintes: Observación da realidade. O feito relixioso nace da apertura do ser humano á realidade total. A materia de Relixión Católica pretende colaborar na formación da dimensión natural que nace do asombro ante o real e empúxanos a preguntas últimas sobre o sentido. Observar é máis que ver e require dun adestramento en disposicións específicas que non rexeiten as dimensións espirituais do real. Procura de información, manexo e interpretación de fontes bíblicas. O estudo do cristianismo require o manexo das Sagradas Escrituras e textos referidos ás mesmas que forman parte do corpus teolóxico acumulado ao longo da historia. Reflexión crítica. O desenvolvemento da materia axuda a coñecer a xénese das ideas dominantes, a detectar prexuízos fronte á verdade, a examinar con profundidade as propias ideas e sentimentos fundamentais. Exposición e argumentación respectuosa das crenzas relixiosas propias e alleas. A asignatura de Relixión Católica contribúe á formación de competencias que permitan expoñer e defender a racionalidade das propias crenzas relixiosas e o respecto polas alleas. Para rematar, hai que destacar que a asignatura contribúe á consecución de contidos de carácter actitudinal que son coherentes cos obxectivos de cada etapa. Permite coñecer e apreciar os valores e normas básicas de convivencia; desenvolver hábitos de traballo, esforzo e responsabilidade no estudo; a confianza en si mesmo para un desenvolvemento adecuado da personalidade. Tamén favorece de xeito directo a adquisición de habilidades para a prevención e resolución pacífica de todo tipo de conflitos e o coñecemento, comprensión e respecto das diferentes culturas. Por outra banda, favorece o respecto pola diversidade entre persoas, a igualdade de dereitos e oportunidades de homes e mulleres e a non discriminación. A aprendizaxe desta materia ha de contribuír a que os alumnos e alumnas desenvolvan as seguintes capacidades: 1. Recoñecer e respectar a necesidade de sentido no home. 2. Comparar manifestacións históricas que permitan desvelar desde sempre o sentido relixioso do ser humano. 3. Dar razón da raíz divina da dignidade humana. 4. Identificar e contrastar no momento actual diversas respostas de sentido. 5. Coñecer e valorar o contexto en que nace e o ensino da doutrina social da Igrexa. 6. Identificar a dignidade humana como clave para unha convivencia xusta entre os homes, diferenciándoa dos recoñecementos que o Estado realiza a través das leis. 7. Coñecer e aplicar os principios fundamentais da doutrina social da Igrexa a diversos contextos. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 28/164

30 8. Coñecer e distinguir os diferentes métodos utilizados pola persoa para coñecer a verdade. 9. Coñecer e aceptar con respecto os momentos históricos de conflito entre a ciencia e a fe, sabendo dar razóns xustificadas da actuación da Igrexa. 10. Ser consciente da necesidade de relación entre ciencia e ética para que exista verdadeiro progreso humano. 11. Coñecer e comparar diferentes acepcións do termo cultura. 12. Ser consciente que a persoa é xeradora de cultura. 13. Caer na conta do cambio que o monacato introduce na configuración do tempo e o traballo. INCIDENCIA DOS OBXECTIVOS DE RELIXIÓN CATÓLICA NOS OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española así? como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa. Consolidar unha madurez persoal e social que permita ao alumnado actuar de forma responsable e autónoma, e desenvolver o seu espírito crítico, así como prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais. Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes, e en particular a violencia contra a muller e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento persoal. Posibilitar e consolidar unha madurez persoal, social e moral que permita actuar responsable e autonomamente, valorando o esforzo e a capacidade de iniciativa. Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua castelá e, no seu caso, a lingua cooficial da súa comunidade autónoma. Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. OBXECTIVOS DE RELIXIÓN CATÓLICA Comprender e respectar os principios fundamentais da Igrexa respecto da vida. Recoñecer os esforzos que a Igrexa realizou ao longo dos séculos para que se respecte a dignidade do ser humano e os seus dereitos. Deducir as consecuencias que implica a doutrina social da Igrexa no traballo, as relacións internacionais e a economía. Recoñecer e apreciar o carácter sexuado da persoa e a súa importancia para construír a súa identidade. Recoñecer e apreciar o cambio que a doutrina social da Igrexa outorga á persoa e á vida. Recoñecer os esforzos que a Igrexa realizou ao longo dos séculos para que se respecte a dignidade do ser humano e os seus dereitos. Comprender e respectar os principios fundamentais da Igrexa respecto da vida. Deducir as consecuencias que implica a doutrina social da Igrexa no traballo, as relacións internacionais e a economía. Comprender que algunhas creacións culturais son expresión da fe. Recoñecer e apreciar o cambio que a doutrina social da Igrexa outorga á persoa e á vida. Deducir as consecuencias que implica a doutrina social da Igrexa no traballo, as relacións internacionais e a economía. Comprender que algunhas creacións culturais son expresión da fe. Comprender que algunhas creacións culturais son expresión da fe. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 29/164

31 Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación. Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora da súa contorna social. Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida. Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma critica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así? como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. Recoñecer o valor social das achegas realizadas polos investigadores cristiáns. Recoñecer e apreciar o carácter sexuado da persoa e a súa importancia para construír a súa identidade. Comprender e respectar os principios fundamentais da Igrexa respecto da vida. Recoñecer e apreciar o cambio que a doutrina social da Igrexa outorga á persoa e á vida. Recoñecer o valor social das achegas realizadas polos investigadores cristiáns. Comprender e respectar os principios fundamentais da Igrexa respecto da vida. Recoñecer o valor social das achegas realizadas polos investigadores cristiáns. Comprender e respectar os principios fundamentais da Igrexa respecto da vida. Deducir as consecuencias que implica a doutrina social da Igrexa no traballo, as relacións internacionais e a economía. Recoñecer os esforzos que a Igrexa realizou ao longo dos séculos para que se respecte a dignidade do ser humano e os seus dereitos. Comprender que algunhas creacións culturais son expresión da fe. Recoñecer e apreciar o carácter sexuado da persoa e a súa importancia para construír a súa identidade. Comprender e respectar os principios fundamentais da Igrexa respecto da vida. OBXECTIVOS EN 1º BACHARELATO Unidade 1: O INVENTO DA RELIXIÓN OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Recoñecer a importancia e a universalidade do fenómeno relixioso nas diferentes culturas, en particular do cristianismo. Detectar e valorizar a experiencia relixiosa como actividade humana fundamental que confire identidade a persoa e as diversas culturas. Comprender ao ser humano como ser que busca dar resposta as preguntas fundamentais do seu interior e a través das relixións atisba un sentido último. Familiarizarse coa linguaxe mítica e os relatos fundantes e omnicomprensivos. Relacionar o concepto de dignidade da persoa coa súa condición creatural. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 30/164

32 Unidade 2: EU TEÑO ALGO QUE DICIR DE DEUS OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Coñecer as respostas que proporciona a Doutrina Social da Igrexa ante os problemas sociais, económicos e laborais que ten plantexada a sociedade. Descubrir a radical dimensión social da mensaxe cristiá. Valorizar a voz da Igrexa Católica no compromiso por defender con rigor e claridade a dignidade do home, os seus dereitos e a súa promoción. Distinguir a dimensión moral, ademais da legal e ética, da actuación humana. Familiarizarse coas encíclicas sociais do Maxisterio da Igrexa Católica. Analizar a relación da fe coa cultura actual, valorizando a su aportación mutua. Recoñecer os contidos éticos da mensaxe cristiá e sabelos aplicar na construción da sociedade. Analizar os valores do cristianismo, contrastándoos cos valores dos humanismos do noso tempo. Conseguir progresivamente unha síntese coherente e vital da mensaxe cristiá, que lles sirva para dialogar con outras confesións relixiosas e coa cultura contemporánea. Unidade 3: SER CRENTE OU SER DISCÍPULO? OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Recoñecer a importancia e universalidade do fenómeno relixioso nas diferentes culturas, en particular do cristianismo. Asimilar, desenvolver e cultivar a dimensión relixiosa do home como ser aberto a trascendencia. Sintetizar os contidos fundamentais da mensaxe cristiá desde as fontes bíblicas e doutrinais da Igrexa Coñecer os servizos que a Igrexa aporta ao mundo contemporáneo e o seu sentido. Despertar o sentido crítico ante os medios de comunicación e aplicarlles os criterios e xuízos de valor evanxélicos. Comprender o papel desempeñado polas relixións como xerador de cultura e arte. Unidade 4: A FE, AXUDA OU ESTORBO? OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Recoñecer a importancia e a universalidade do fenómeno relixioso nas diferentes culturas, en particular do cristianismo. Asimilar, desenvolver e cultivar a dimensión relixiosa do home como ser aberto a trascendencia. Descubrir o sentido da dignidade do ser humano, partindo da súa creación, o valor da súa vida e a súa transcendencia. Analizar a relación da fe coa cultura actual, valorando a súa aportación mutua. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 31/164

33 Respectar e valorizar a coherencia persoal e as diferentes posturas ante a relixión, xa sexa como crentes ou como agnósticas ou ateas, cando se basan nunha aposta auténtica pola verdade. Conseguir progresivamente unha síntese coherente e vital da mensaxe cristiá, que lles sirva para dialogar con outras confesións relixiosas e coa cultura contemporánea. Unidade 5: CANDO DEUS CONVIRTESE EN VIDA OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Sintetizar os contidos fundamentais da mensaxe cristiá desde as fontes bíblicas e doutrinais da Igrexa. Recoñecer os contidos éticos da mensaxe cristiá e sabelos aplicar na construción da sociedade. Analizar os valores do cristianismo, contrastándoos cos valores dos humanismos do noso tempo. Conseguir progresivamente unha síntese coherente e vital da mensaxe cristiá, que lles sirva para dialogar con outras confesións relixiosas e coa cultura contemporánea. Entender a opción da vida monacal como seguimento radical da vida de Xesús e o seu compromiso por realizar o Reino de Deus xa na Terra desde a aposta pola espiritualidade. Relacionar aspectos comúns que presenta a figura dun monxe nas distintas relixións. Unidade 6: DEUS ESTÁ EN TODAS PARTES OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Incorporar o saber da fe no conxunto dos demais saberes, dado o carácter científico do ensino da relixión. Sintetizar os contidos fundamentais da mensaxe cristiá desde as fontes bíblicas e doutrinais da Igrexa. Descubrir o sentido da dignidade do ser humano, partindo da súa creación, o valor da súa vida e a súa transcendencia. Analizar a relación da fe coa cultura actual, valorizando a súa aportacio n mutua. Descubrir a complementariedade dos saberes e linguaxes científicas e relixiosas para asomarse e tratar de abordar a complexidade do real. Reflexionar sobre unha concepción para o home da Ciencia e a Técnica. OBXECTIVOS EN 2º BACHARELATO Tendo en conta que este curso de segundo de Bacharelato supón o salto dos alumnos á Universidade procurarase que os obxectivos de Relixión completen a formación xa adquirida en cursos anteriores constituíndo na práctica un repaso e síntese dos cursos anteriores. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 32/164

34 UNIDADE 1: O DESCUBRIMENTO MÁIS IMPORTANTE OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Recoñecer a importancia e a universalidade do termo persoa. - Coñecer e valorar o percorrido que realizou o ser humano ata a elaboración do termo persoa. - Comprender a importancia decisiva que tivo a fe cristiá na definición deste concepto. - Analizar o que o concepto de persoa significa e usar en todo o seu alcance o que se está afirmando cando se di que o ser humano é persoa. - Relacionar o concepto de persoa co de dignidade e saber distinguir entre dignidade persoal e dignidade moral. UNIDADE 2: SER PERSOA, PARA QUE? OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Recoñecer a importancia e a universalidade do concepto de dignidade persoal que lle é inherente a todo ser humano. - Asimilar, desenvolver e cultivar, xunto á dignidade persoal, a dignidade moral. - Descubrir o sentido da dignidade do ser humano, partindo do seu creación, o valor da súa vida e a súa transcendencia. - Analizar a relación da mensaxe bíblica sobre o ser humano coa cultura actual, valorando a súa aportación mutua. - Respectar e valorar a coherencia persoal e as diferentes posturas e situacións nas que están en cuestión valores fundamentais en relación á vida. - Conseguir progresivamente unha séntese coherente e vital da mensaxe cristiá que sirva ao alumnado para afrontar situacións nas que existe un grave perigo contra a vida e a dignidade do ser humano. UNIDADE 3: UN CAMIÑO POR ONDE TRANSITAR: A DSI OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Coñecer as respostas que proporciona a Doutrina Social da Igrexa (DSI) ante os problemas sociais, económicos e laborais que expón a sociedade. - Descubrir a radical dimensión social da mensaxe cristiá. - Valorar a voz da Igrexa católica no compromiso por defender con rigor e claridade a dignidade do home, os seus dereitos e a súa promoción. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 33/164

35 - Distinguir a dimensión moral, ademais da legal e ética, da actuación humana. - Familiarizarse coas encíclicas sociais do Maxisterio da Igrexa católica. - Analizar a relación da fe coa cultura actual, valorando a súa aportación mutua. Programación de Relixión. Curso Recoñecer os contidos éticos da mensaxe cristiá e sabelos aplicar na construción da sociedade. - Analizar os valores do cristianismo, contrastándoos cos valores dos humanismos do noso tempo. - Conseguir progresivamente unha séntese coherente e vital da mensaxe cristiá que sirva ao alumnado para dialogar con outras confesións relixiosas e coa cultura contemporánea. UNIDADE 4: HUMANIZAR A CIENCIA E A TÉCNICA OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Incorporar o saber da fe no conxunto dos demais saberes, dado o carácter científico da ensinanza da relixión. - Sintetizar os contidos fundamentais da mensaxe cristiá desde as fontes bíblicas e doutrinais da Igrexa. - Descubrir o sentido da dignidade do ser humano, partindo da súa creación, o valor da súa vida e a súa transcendencia. - Analizar a relación da fe coa cultura actual, valorando a súa aportación mutua. - Descubrir a complementariedade de saberes e da linguaxe científica e relixiosa para asomarse e tratar de abordar a complexidade do real. - Reflexionar sobre unha concepción para o home da ciencia e a técnica. UNIDADE 5: EU TEÑO DEREITOS OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Sintetizar os contidos fundamentais da mensaxe cristiá desde as fontes bíblicas e doutrinais da Igrexa. - Recoñecer os contidos éticos da mensaxe cristiá e sabelos aplicar na construción da sociedade. - Analizar os valores do cristianismo, contrastándoos cos valores dos humanismos do noso tempo. - Conseguir progresivamente unha séntese coherente e vital da mensaxe cristiá que sirva ao alumnado para dialogar con outras confesións relixiosas e a cultura contemporánea. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 34/164

36 - Entender a posición firme da Igrexa respecto da Declaración Universal dos Dereitos Humanos. - Comprender a mutua relación que existe entre dereitos e deberes na vida de todo ser humano. UNIDADE 6: A FE ESTÁ DE MODA OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Recoñecer a importancia e a universalidade do fenómeno relixioso nas diferentes culturas e, en particular, no cristianismo. - Asimilar, desenvolver e cultivar a dimensión relixiosa do home como ser aberto á transcendencia. - Sintetizar os contidos fundamentais da mensaxe cristiá desde as fontes bíblicas e doutrinais da Igrexa. - Coñecer os trazos esenciais da arte inspirado pola fe cristiá. - Espertar o sentido crítico, o gusto e a contemplación das obras de arte baseadas na fe. - Comprender o papel desempeñado pola relixión cristiá como xeradora de cultura e arte. 4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE DE: 4.1. CONTIDOS. TEMPORALIZACIÓN E SECUENCIACIÓN Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 35/164

37 1ª A V A L I A C I Ó N 2ª A V A L I A C I Ó N 3ª A V A L I A C I Ó N RELIXIÓN CATÓLICA 1º ESO Programación de Relixión. Curso BLOQUES UNIDADES DIDÁCTICAS Nº SESIÓNS I O sentido relixioso do home. II A revelación: Deus intervén na historia. III Xesucristo, cumprime nto da historia da Salvación. IV Permanen cia de Xesucristo na historia: a Igrexa. 1. Relixión, realidade e valores 5 2. Deus, creación e moral 5 3. Deus na Historia da Salvación 4 4. Xesús de Nazaret 4 5. Evanxeos e moral de Xesús 4 6. Evanxeos e resurrección de Xesucristo 3 7. Igrexa, Xesucristo e Bautismo 4 8. Igrexa, Xesucristo e Eucaristía 4 9. Igrexa, Espírito Santo e Confirmación 3 TEMPORALIZACIÓN E SECUENCIACIÓN PARA 1º ESO O seguinte cadro esquematiza a distribución temporal das Unidades Didácticas na materia de Relixión para 1º da ESO: TEMPORALIZACIÓN E SECUENCIACIÓN PARA 2º ESO O seguinte cadro esquematiza a distribución temporal das Unidades Didácticas na materia de Relixión para 2º da ESO: Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 36/164

38 RELIXIÓN CATÓLICA 2º ESO Programación de Relixión. Curso ª A V A L I A C I Ó N 2ª A V A L I A C I Ó N 3ª A V A L I A C I BLOQUES UNIDADES DIDÁCTICAS Nº SESIÓNS I O sentido relixioso do home. II A revelación: Deus intervén na historia. III Xesucristo, cumprime nto da historia da Salvación. IV Permanen cia de Xesucristo na historia: a Igrexa. UNIDADE 1: DEUS, PERSOA E RELIXIÓN 5 UNIDADE 2: DIGNIDADE E VIDA CRISTIÁ 5 UNIDADE 3: ACCIÓN HUMANA E MORAL CATÓLICA 4 UNIDADE 4: REVELACIÓN E RELACIÓN CON DEUS 4 UNIDADE 5: REVELACIÓN E FE CRISTIÁ 4 UNIDADE 6: COMO INTERPRETAR A BIBLIA? 3 UNIDADE 7: O DEUS CRISTIÁN 4 UNIDADE 8: FE, CREDO E VIDA ETERNA 4 Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 37/164

39 Ó N UNIDADE 9: A IGREXA CATÓLICA 3 TEMPORALIZACIÓN E SECUENCIACIÓN PARA 3º ESO O seguinte cadro esquematiza a distribución temporal das Unidades Didácticas na materia de Relixión para 3º da ESO: Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 38/164

40 1ª A V A L I A C I Ó N 2ª A V A L I A C I Ó N 3ª A V A L I A C I Ó N RELIXIÓN CATÓLICA 3º ESO BLOQUES UNIDADES DIDÁCTICAS Nº SESIÓNS I O sentido relixioso do home. II A revelación: Deus intervén na historia. III Xesucristo, cumprime nto da historia da Salvación. IV Permanenci a de Xesucristo na historia: a Igrexa. 1. A PERSOA BUSCA A DEUS 5 2. O SENTIDO CRISTIÁN DA VIDA 5 3. PECADO, PERDÓN E UNCIÓN 4 4. XESUCRISTO, VOCACIÓN E ORDE 4 5. XESUCRISTO, MORAL E VIDA 4 6. XESUCRISTO, MORAL E CONSUMO 3 7. MISIÓN E ORGANIZACIÓN DA IGREXA 4 8. HISTORIA DA IGREXA 4 9. FE, ARTE E CULTURA 3 Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 39/164 TEMPORALIZACIÓN E SECUENCIACIÓN PARA 4º ESO O seguinte cadro esquematiza a distribución temporal das Unidades Didácticas na materia de Relixión para 4º da ESO:

41 RELIXIÓN CATÓLICA 4º ESO Programación de Relixión. Curso ª A V A L I A C I Ó N 2ª A V A L I A C I Ó N 3ª A V A L I A C I BLOQUES UNIDADES DIDÁCTICAS Nº SESIÓNS I O sentido relixioso do home. II A revelación: Deus intervén na historia. III Xesucristo, cumprime nto da historia da Salvación. IV Permanen cia de Xesucristo na historia: a Igrexa. UNIDADE 1: RELIXIÓNS UNIVERSAIS 5 UNIDADE 2: EXPERIENCIA RELIXIOSA E REVELACIÓN DE DEUS 5 UNIDADE 3: DEUS, HISTORIA E IGREXA 4 UNIDADE 4: O MESÍAS E A MORAL DA VIDA PÚBLICA 4 UNIDADE 5: XESUCRISTO, IGREXA E MISIÓN 4 UNIDADE 6: XESUCRISTO, SACRAMENTOS E MATRIMONIO 3 UNIDADE 7: IGREXA, MORAL E SEXUALIDADE 4 UNIDADE 8: IGREXA, AUTORIDADE E VERDADE 4 Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 40/164

42 Ó N UNIDADE 9: OS CRISTIÁNS E A CIVILIZACIÓN DO AMOR 3 TEMPORALIZACIÓN E SECUENCIACIÓN PARA 1º BAC O seguinte cadro esquematiza a distribución temporal das Unidades Didácticas na materia de Relixión para 1º de BAC: Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 41/164

43 RELIXIÓN CATÓLICA 1º BAC BLOQUES UNIDADES DIDÁCTICAS Nº SESIÓNS 1ª A V A L I A C I Ó N 2ª A V A L I A C I Ó N 3ª A V A L I A C I Ó N I Antropolox ía cristiá II Doutrina Social da Igrexa III Relación entre a razón, a ciencia e a fe IV A Igrexa xeradora de cultura ao longo da historia 1. O INVENTO DA RELIXIÓN 7 2. A FE, AXUDA OU ESTORBO? 7 3. EU TEÑO QUE DICIR ALGO DE DEUS 6 4. DEUS ESTÁ EN TODAS PARTES 5 5. UN DEUS PARA OS HOMES 6 6. SER CRENTE OU SER DISCÍPULO? 5 Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 42/164 En principio, a temporalización é de 36 sesións (1º-2º-3º-4º ESO e 1º-2º BAC), para todo o curso, repartidas nunha sesión de 50 minutos. Na práctica, reduciranse a unhas 32/33 sesións, por diferentes motivos que esta programación de Relixión contempla para ser realista, (festivos, climatoloxía adversa, actividades complementarias e extraescolares, etc.) Esta distribución, así como calquera outro aspecto da programación, poderá ser modificado, se o

44 departamento de Relixión o estimara oportuno. Esta previsión de tempo para poder impartir as U.D. é moi escaso debido ao reducido número de sesións para abordar a materia, podendo haber unha diferenza entre o número de sesións que propoñemos para cada U.D. e o resultado final. Esta distribución final tamén podería ser modificada atendendo aos intereses, nivel, comprensión, etc., do alumnado (isto sempre quedaría reflectido no libro de actas do departamento). Nas sesións que sinalamos para cada U.D. xa incluímos aquelas que empregamos para realizar o exame ou a corrección de traballos. Cabe destacar, que como o foi o Ano Santo Compostelán, o Departamento de Relixión propón dar a coñecer aos seus alumnos ao longo dos vindeiros cursos, máis información sobre este apaixonante tema, no que está imbuída non só a historia e cultura de Galicia, senón tamén de España e Europa GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA. 1º ESO UNIDADE 1 RELIXIÓNS, REALIDADE E VALORES - Saber o que son as relixións. - Resumir as principais diferenzas entre o cristianismo, o hinduísmo e as relixións da Antigüidade. - Expresar o argumento e o principal ensino do relato bíblico de «A historia do patriarca Xosé». UNIDADE 2 DEUS, CREACIÓN E MORAL - Coñecer o que é a moral católica do medio. - Escribir comportamentos que deben practicar os cristiáns en relación coa ecoloxía integral. - Comprender os dous relatos bíblicos sobre «A Creación de Deus» e extrae as súas principais ensinanzas morais e relixiosas. UNIDADE 3 DEUS NA HISTORIA DA SALVACIÓN - Saber como Deus se revela na historia da Salvación. - Coñecer o valor da confianza dos persoaxes da Biblia. - Resumir o argumento e o principal ensino do relato bíblico «David e Goliat». UNIDADE 4 XESÚS DE NAZARETH - Saber resumir os principais datos da vida de Xesús de Nazaret. - Coñecer o misterio de Xesús Cristo, verdadeiro home e verdadeiro Deus. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 43/164

45 - Comprender o argumento e o ensino principal do relato bíblico de «Parábola do sembrador». UNIDADE 5 EVANXEOS E MORAL DE XESÚS - Define o que é a moral universal e a moral relixiosa. - Coñece o máis importante e orixinal da moral relixiosa de Xesús de Nazaret. - Extrae a mensaxe relixiosa e moral do relato bíblico «Xesús e a muller adúltera». UNIDADE 6 EVANXEOS E RESURRECCIÓN DE XESUCRISTO - Recoñece os principais feitos sobre a morte e a resurrección de Xesús Cristo. - Coñece a importancia central que ten a morte e a resurrección de Xesús Cristo. - Expresa o argumento e o principal ensino do relato bíblico «As aparicións de Cristo resucitado». UNIDADE 7 IGREXA, XESUCRISTO E BAUTISMO - Coñecer o que son os sacramentos da Igrexa católica. - Saber en que consiste o sacramento do Bautismo e cal é a súa liturxia e a relación deste sacramento co valor da fraternidade. - Ler e comprender o texto bíblico do «Bautismo de Xesús». UNIDADE 8 IGREXA, XESUCRISTO E EUCARISTÍA - Coñecer a importancia da Eucaristía na Igrexa católica. - Saber en que consiste o sacramento da Eucaristía e a súa liturxia. Descubrir a relación deste sacramento co valor de compartir. - Ler e situar o texto bíblico da «Cea Pascual» na vida de Xesús. UNIDADE 9 IGREXA, ESPÍRITO SANTO E CONFIRMACIÓN - Coñecer a presenza do Espírito na Igrexa católica. - Saber en que consiste o sacramento da Confirmación e a súa liturxia. Valorar la relación deste sacramento co valor da autenticidade. - Ler e comprender o significado do texto bíblico do «Día de Pentecostés». 2º ESO UNIDADE 1: DEUS, PERSOA E RELIXIÓN Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 44/164

46 - Coñecer qie ser humano é creado por Deus, libre e intelixente e á súa imaxe e semellanza. - Ler e comprender o relato bíblico «Abraham e Isaac». - Saber as dimensións e valores da persoa. UNIDADE 2: DIGNIDADE E VIDA CRISTIÁ - Coñecer o fundamento da dignidade da persoa. - Saber as características do proxecto persoal de vida cristiá e os principais modelos de vida para o cristián. - Ler o relato bíblico «A parábola dos talentos». UNIDADE 3: ACCIÓN HUMANA E MORAL CATÓLICA - Saber que o ser humano colaborador da creación de Deus. - Coñecer as características da ética universal e a moral católica. - Ler e comprender o relato bíblico «Xesús de Nazaret e a muller pecadora». UNIDADE 4: REVELACIÓN E RELACIÓN CON DEUS - Saber como Deus revélase na historia. - Ler e comprender o relato bíblico «Deus escoita a Hagar e Ismael». - Coñecer o valor da oración. UNIDADE 5: REVELACIÓN E FE CRISTIÁ - Coñecer a orixinalidade da fe cristiá. - Ler e comprender o relato bíblico «Xesús e o cego Bartimeo». - Coñecer os valores da fe cristiá. UNIDADE 6: COMO INTERPRETAR A BIBLIA? - Saber as características xerais e clasificación dos libros da Biblia. - Coñecer a orixe, composición e interpretación dos Libros Sagrados. - Ler o relato bíblico «A historia de Xonás». UNIDADE 7: O DEUS CRISTIÁN - Coñecer como Xesucristo revela a Deus como Trindade. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 45/164

47 - Comprender a orixinalidade do Deus cristián. - Ler e comprender o relato bíblico «A parábola do fillo pródigo». UNIDADE 8: FE, CREDO E VIDA ETERNA - Coñecer o Credo, síntese da acción salvífica de Deus na historia. - Saber as características e verdades de fe da escatoloxía cristiá. - Ler e comprender o relato bíblico «O Xuízo Final e definitivo». UNIDADE 9: A IGREXA CATÓLICA - Coñecer a expansión da igrexa, as primeiras comunidades. - Ler e comprender o relato bíblico «A parábola dos xornalei-ros da viña». - Comprender o valor da solidariedade 3º ESO UNIDADE 1 A PERSOA BUSCA A DEUS - Coñece as principais características xerais da Biblia. - Sabe os criterios fundamentais que propón a Igrexa católica para interpretar a Biblia. - Le e resume o argumento e o ensino do relato bíblico «A historia de Xonás». UNIDADE 2 O SENTIDO CRISTIÁN DA VIDA - Coñecer que é a Historia da Salvación e que revelou Deus ao pobo de Israel. - Saber que é a revelación cristiá para a Igrexa católica. - Resumir o argumento e os ensinos do relato bíblico de «David e Goliat». UNIDADE 3 PECADO, PERDÓN E UNCIÓN - Resume en que consiste o misterio e a orixinalidade da Santísima Trindade. - Coñece e profesa o Credo sobre o Deus cristián. - Sabe o argumento e o ensino principal do relato bíblico «A parábola do fillo pródigo». Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 46/164

48 UNIDADE 4 XESUCRISTO, VOCACIÓN E ORDE - Define que é a fe antropolóxica e a fe cristiá. - Coñece en que documentos pódese demostrar a historicidade de Xesús de Nazaret. - Resume o relato bíblico «Xesús e o cego Bartimeo» e algunha dos ensinos que se poden extraer para a vida actual.unidade 5 XESUCRISTO, MORAL E VIDA - Define que é a escatoloxía cristiá e as verdades de fe dá resurrección, ou ceo e ou inferno. - Sabe a importancia que ten a Virxe María para a Igrexa católica en relación coa vida eterna. - Resume e interpreta correctamente ou relato «O xuízo final é definitivo». UNIDADE 6 XESUCRISTO, MORAL E CONSUMO - Resume cal é a tripla misión da Igrexa. - Redacta quen forman a Igrexa católica e cal é organización actual. - Le e sintetiza o relato bíblico «A primeira comunidade cristiá» e algunha dos ensinos que se poden extraer para mellorar a vida actual. UNIDADE 7 MISIÓN E ORGANIZACIÓN DA IGREXA - Resumir que o ser humano é un ser relixioso. - Saber que é o ser humano para o cristianismo. - Comprender o relato bíblico de «Abrahán e Isaac». UNIDADE 8 HISTORIA DA IGREXA - Define a ética universal e a ética cristiá. - Resume que é a moral católica. - Sintetiza o argumento e os ensinos do relato «Xesús de Nazaret e a muller pecadora». UNIDADE 9 FE, ARTE E CULTURA - Enumera feitos e comportamentos relacionados coa actual cultura da morte e coa cultura da vida humana. - Define que é a moral católica da vida humana. - Resume o argumento e o ensino do relato bíblico «Caín e Abel». 4º ESO Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 47/164

49 UNIDADE 1: RELIXIÓNS UNIVERSAIS - Coñecer as distintas relixións: busca do sentido da vida. - Ler e comprender o relato bíblico «Rut, a estranxeira». - Coñecer o valor do diálogo UNIDADE 2: EXPERIENCIA RELIXIOSA E REVELACIÓN DE DEUS - Comprender a experiencia relixiosa e experiencia cristiá. - Ler e entender o relato bíblico «Noé e o diluvio universal». - Coñecer a actitude relixiosa e éxtase relixiosa. UNIDADE 3: DEUS, HISTORIA E IGREXA - Coñecer a fidelidade de Deus á alianza co ser humano. - Saber sobre a da Igrexa na historia da Idade Moderna e da Idade Contemporánea. - Ler e comprender o relato bíblico de «O profeta Xeremías». UNIDADE 4: O MESÍAS E A MORAL DA VIDA PÚBLICA - Coñecer a figura mesiánica do Servo de Yavé. - Comprender as características da moral católica da vida pública. - Ler e comprender o relato bíblico «A historia do rei Saúl». UNIDADE 5: XESUCRISTO, IGREXA E MISIÓN - Coñecer a chamada de Xesús a colaborar con El xera unha comunidade. - Saber cales son os compromisos para actualizar a misión de Xesús. - ler e comprender o relato bíblico «Xesús chama os primeiros discípulos». UNIDADE 6: XESUCRISTO, SACRAMENTOS E MATRIMONIO - Saber os sacramentos e saber clasificalos. - Coñecer as características dos sacramentos da Igrexa católica e do sacramento do Matrimonio. - Ler e comprender o texto bíblico «Canto ao amor cristián». Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 48/164

50 UNIDADE 7: IGREXA, MORAL E SEXUALIDADE - Entender que a pertenza a Cristo na Igrexa ilumina todas as dimensións do ser humano. - Saber as características, fundamentos, principios éticos e comportamentos da moral católica da sexualidade humana. - Ler e comprender os relatos bíblicos de «A Creación do home e a muller». UNIDADE 8: IGREXA, AUTORIDADE E VERDADE - Coñecer a autoridade positiva e autoritarismo. - Definir a autoridade eclesial ao servizo da verdade. - Resumir o relato bíblico «Susana, Daniel e os dous xuíces». UNIDADE 9: OS CRISTIÁNS E A CIVILIZACIÓN DO AMOR - Saber cal é a misión da Igrexa no mundo. - Coñecer as características da civilización do amor que constrúen os cristiáns por todo o mundo. - Resumir o relato bíblico «O ceo novo e a terra nova». 1º BAC UNIDADE 1 O INVENTO DA RELIXIÓN - Coñece ao home, ser relixioso que busca un sentido á vida. - Define as expresións históricas do sentido relixioso. - Define o misterio da persoa humana. - Comprende o fundamento da súa dignidade. UNIDADE 2 EU TEÑO QUE DICIR ALGO DE DEUS - Coñece a orixe e evolución da doutrina social da Igrexa. - Define os principios fundamentais da doutrina social da Igrexa. UNIDADE 3 SER CRENTE OU SER DISCÍPULO? - Coñece o significado do termo e dimensións da cultura. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 49/164

51 UNIDADE 4 A FE AXUDA OU ESTORBO? - Enumera as diversas posturas ante o feito relixioso na sociedade actual. UNIDADE 5 CANDO DEUS CONVIRTESE EN VIDA - Coñece a vida monacal, fonte de cultura. UNIDADE 6 DEUS ESTÁ EN TODAS PARTES. - Coñece as formas de coñecemento ó largo da historia con as que o ser humano descubre a realidade e a verdade. - Elabora un recorrido histórico das relacións entre a ciencia e a fe. - Resume o vínculo indisoluble entre ciencia e ética PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN. A avaliación na materia de Relixión, que se realizará ao longo de cada trimestre, terá como finalidade valorar a evolución do alumno no seu proceso de ensinoaprendizaxe tendo en conta a secuenciación de contidos que se estrutura para cada curso da E.S.O. Tamén facilitará ao profesor a recollida de información precisa que lle permita axustar as medidas educativas necesarias para que cada alumno poida acadar as capacidades básicas expresadas nos obxectivos. Atendendo ao momento en que se realizará a avaliación, o seguimento ao alumno farase en tres fases: Inicial: Se realizará ao inicio de cada UD, cunha función formativa e de diagnose da realidade da que parten os rapaces (test autoavaliativos, choiva de ideas, etc.) Procesual: Feita ao longo do curso co fin de detectar dificultades ou desaxustes na aprendizaxe e tomar medidas para corrixilos. Realizarase a través de actividades habituais de ensinanza (observación na aula, traballos dos alumnos, etc.) Final: Realizarase ao final do proceso cunha función sumativa complementaria da formativa e de diagnose, para comprobar o grao de adquisición das competencias básicas. Non se valoran só os resultados senón a valía do proceso. É importante insistir en que a fe do alumno (téñaa ou non), non é o obxectivo da avaliación, e esta deberá respectar a intimidade da conciencia persoal de cada un, o que obriga ao profesor de relixión a avaliar tan só as competencias básicas que se propoñen na materia dende esta programación. Posto que no proceso de ensinanza-aprendizaxe os obxectivos establecen contidos e competencias clave diversas, a avaliación na materia de Relixión deberá valorar todos estes aspectos. Así pois os procedementos e instrumentos de avaliación constan dos seguintes indicadores: A ficha de seguimento do profesor, que valorará a asistencia, actitude, participación, cumprimento das actividades obrigatorias e a realización de actividades voluntarias. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 50/164

52 Amosar unha actitude positiva cara á materia de Relixión logrando a adquisición dos valores que son necesarios para unha convivencia respectuosa e harmónica cos demais, fortalecendo dese xeito un espírito crítico e solidario. A realización de probas escritas (se se considerasen oportunas), ou traballos obrigatorios, (individuais ou en equipo). Tamén é destacable a observación directa na clase. As tarefas realizadas no aula e a través dos cinefórum e a visualización de documentais. A corrección do caderno de clase do alumno, no que este recollerá tódalas actividades propostas, así como as conclusións dos debates, postas en común, apuntes de clase, traballos persoais, etc. realizados durante o curso. O caderno de clase entregarase ao profesor (se este así o requirise), para a cualificación de cada avaliación así como ao remate do curso. A análise, síntese, interpretación, produción, resolución de problemas e o uso da información. A responsabilidade, o esforzo, o respecto, o traballo en equipo, a participación, a tolerancia e a creatividade. 5. CONCRECIÓNS METODOLÓXICAS QUE REQUIRE A MATERIA. PRINCIPIOS METODOLÓXICOS No proceso educativo preténdese que cada alumno alcance o seu máximo desenrolo persoal. Para conseguilo, é preciso espertar o interese e fomentar a actitude positiva e a creatividade no traballo escolar. Na clase de relixión non resultará difícil crear este ambiente de participación, xa que o feito relixioso está aí, na vida cotiá e na historia cultural do individuo e do grupo. O profesor solicita colaboración ós alumnos: unhas veces para expoñer as súas experiencias nun diálogo vivo, outras para investigar con máis profundidade e presentar as conclusións por escrito. Na ensinanza da relixión deben empregarse tódolos métodos pedagóxicos. O estudio de casos concretos, a investigación individual ou grupal, o diálogo na clase, a exposición de temas, o análise de determinadas situacións, o debate sobre noticias impactantes, etc. Os criterios pedagóxicos serían os seguintes: a) Partir da experiencia do alumno: O alumno posúe un conxunto de experiencias e de ideas sobre a realidade que o rodea, que deben ser empregadas como punto de partida para os seus novos aprendizaxes e coñecementos. O conectar coa experiencia do alumno espertase nel un maior interese e motivación, o cal é de gran importancia nos años da Educación Secundaria. Ademais con iso facilitarase a adquisición de aprendizaxes significativos. b) Conceder unha particular importancia á actividade persoal do alumno: suscitando e favorecendo o exercicio das súas facultades e das súas capacidades, o que contribúe a un aprendizaxe máis significativo e máis dinámico. Por outra parte, o feito de que se potencie o traballo persoal non significa que se reste importancia ó traballo en grupo, o que favorece o desenrolo da dimensión social do alumno. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 51/164

53 c) Atender ó feito de que os alumnos son diferentes entre si. No proceso educativo deberase procurar que cada alumno alcance o seu máximo desenrolo persoal e exercite realmente as súas capacidades, adaptando as ensinanzas e as actividades ás posibilidades, necesidades e intereses de cada un. d) Aplicar estratexias de exposición e de indagación; tendo en conta a importancia destas últimas xa que serven de estímulo o alumno para realizar unhas actividades de busca que poden ser moi variadas: localizar textos da Biblia, consultar unha enciclopedia ou un dicionario, buscar unha determinada información nun libro de historia ou en Internet, facer unha enquisa ou aplicar un cuestionario, recoller unha determinada información do seu entorno,etc. e) Fomentar a creatividade e a expresión persoal do alumno: a formación relixiosa debe servir de axuda ós alumnos para a elaboración de xuízos persoais e para expresar de modo persoal e libre a súa visión cristiá da vida. f) Establecer as bases para un diálogo coa realidade cultural nunha dobre dimensión: en primeiro lugar, dándolles a coñecer a influencia mutua entre o feito relixioso e a cultura occidental; e despois, axudándolles a xulgar e a valorar os feitos culturais (ideas, actitudes, comportamentos, etc.) á luz da fe. Neste sentido é importante destacar a importancia da interdisciplinariedade, relacionando os coñecementos que van adquirindo nas clases de relixión cós que adquiren noutras áreas. g) Impartir a clase de relixión nun clima que facilite a liberdade do alumno: o coñecemento da fe ofrecese, non se impón. METODOLOXÍA QUE SE VAI APLICAR A presente programación posibilita unha concreción didáctica que deberá partir do nivel de desenvolvemento dos alumnos e dos coñecementos previos acadados. Desta maneira posibilitará a construción de aprendizaxes significativas (aprender a aprender) mediante estratexias cognitivas que permitan modificar os esquemas previos e a aplicación de destrezas de planificación e regulación da propia actividade de aprendizaxe. Empregaremos diversas técnicas e estratexias docentes, como o fomento do traballo en equipo, a busca persoal de información complementaria, a provocación da curiosidade por coñecer acontecementos que explican en gran parte a nosa actualidade, e a creatividade que posibilite unha dimensión gratificante do esforzo que toda aprendizaxe implica. Para iso, as actividades programadas serán o máis variadas posibles e adaptadas ao grao de desenvolvemento de cada unidade e aos diferentes niveis da clase. Destacamos as actividades iniciais como os test autoavaliativos, a técnica da choiva de ideas (brainstorm), etc., que nos permiten detectar os coñecementos previos, tanto polos propios alumnos como polo profesor, facilitándonos axustar estratexias e metodoloxías; tamén as actividades de desenvolvemento como os comentarios de textos bíblicos, teolóxicos, artigos de periódicos ou revistas; a análise de mapas e gráficos, que posibilitan a fixación espacial e temporal dos acontecementos máis importantes na Historia da Igrexa; a interpretación de cadros e outras imaxes, con máis capacidade suxerinte da vida relixiosa, e o visionado de documentais e películas, que nos permiten afondar en aspectos clave da vida cristiá. Como conclusión, consideramos importante a nivel metodolóxico: Formular os procesos de ensino-aprendizaxe en torno a problemas didácticos en relación cos obxectos de estudo propostos coa finalidade de incitar á curiosidade e propiciar procesos de busca e elaboración de informacións. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 52/164

54 Traballar con diferentes fontes de información TIC. Empregar unha metodoloxía dinámica, interactiva, participativa. Aplicar diversidade de recursos (manuais, bíblicos, audiovisuais, TIC...) Crear un ambiente adecuado de traballo, humano e intelectual, para o cal haberá que prever eficazmente as formas de organizar o espazo, o tempo, e o traballo individual e en equipo (moi relevante este último). Propiciar a elaboración, consolidación e maduración de conclusións persoais dende o punto de vista relixioso, acerca dos contidos traballados que permitan unha progresiva complexidade dos esquemas de coñecementos dos alumnos para ir construíndo solidamente o proceso de aprendizaxe. Facilitar dende unha óptica de vida cristiá, a aplicación do aprendido a outras situacións e contextos para propiciar a participación dos alumnos na solución de conflitos e problemas reais. 6. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS QUE SE VAN UTILIZAR. A materia observará e concretará os principios de carácter psicopedagóxico que constitúen a referencia esencial para unha formulación curricular coherente e integradora entre todas as disciplinas dunha etapa que debe respectar un carácter común á vez que respectuoso coas diferenzas individuais. Son os seguintes: A nosa actividade como profesores será considerada como mediadora e guía para o referente o desenvolvemento das competencias básicas da educación básica. desenvolvemento da actividade construtiva do alumno. Terá como Partiremos do nivel de desenvolvemento do alumno, o que significa considerar tanto as súas capacidades como os seus coñecementos previos. Orientaremos a nosa acción a estimular no alumno a capacidade de aprender a aprender. Promoveremos a adquisición de aprendizaxes funcionais e significativas. Buscaremos formas de adaptación na axuda pedagóxica ás diferentes necesidades do alumnado. Impulsaremos un estilo de avaliación que sirva como punto de referencia á nosa actuación pedagóxica, que proporcione ao alumno información sobre o seu proceso de aprendizaxe e permita a participación do alumno no mesmo a través da autoavaliación e a coavaliación. Fomentaremos o desenvolvemento da capacidade de socialización e de autonomía do alumno. Os contidos da materia preséntanse organizados en conxuntos temáticos de carácter analítico e disciplinar. No entanto, estes conxuntos integraranse na aula a través de unidades didácticas que favorecerán a materialización do principio de interdisciplinariedade e intradisciplinariedade. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 53/164

55 En resumo, polo que respecta aos materiais, recursos didácticos e organización de espazos, os contidos e obxectivos planificados non serán traballados só na aula, senón que se aproveitarán na medida que sexan necesarios para un mellor desenvolvemento didáctico nos diferentes espazos do centro, como a biblioteca, as salas de usos múltiples, a aula de informática, as aulas ABALAR e o salón de actos. Estes espazos posibilitan a aplicación e aproveitamento dunha maior variedade de recursos didácticos como libros de consulta (bíblicos, teolóxicos, filosóficos históricos, divulgación científica, etc.), mapas (Palestina en tempos de Xesús, expansión do cristianismo, etc.), documentais (sobre as grandes figuras da relixión cristiá como Xoán Paulo II, Teresa de Calcuta, etc.), películas (como Xesús de Nazaret, Os dez Mandamentos, etc.), páxinas web (ONGD, Conferencia Episcopal, Vaticano, etc.), ou xogos; e todos eles veñen a complementar ás explicacións do profesor, ao libro de texto e ao traballo no caderno dos alumnos. Tamén se ofrece a posibilidade da utilización de apuntamentos do profesorado ou fotocopias para os alumnos, sempre e cando consideremos que é necesario afondar nalgún tema, ben porque o libro de texto non o recolle, ou ben porque non se adapta suficientemente ás nosas necesidades. Cabe destacar a utilización do Blog: como material novidoso para o alumnado e o Repositorio de contidos educativos ABALAR. LIBROS DE TEXTO No presente curso non haberá libro obrigatorio para a materia de Relixión aínda que se aconsella. 1º E.S.O.: Relixión Católica EMAÚS. Ed. SM-PPC (aconsellado pero non é obrigatorio) 2º E.S.O.: Relixión Católica EMAÚS. Ed. SM-PPC (aconsellado pero non é obrigatorio) 3º E.S.O.: Relixión Católica EMAÚS. Ed. SM-PPC (aconsellado pero non é obrigatorio) 4º E.S.O.: Relixión Católica EMAÚS. Ed. SM-PPC (aconsellado pero non é obrigatorio) 1º B.A.C.: Relixión Católica-Bacharelato Ed. Sm-PPC (aconsellado pero non é obrigatorio) ) 7. CRITERIOS SOBRE A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 54/164

56 Relixión Católica 1 ESO Contidos CRITERIOS DE AVALIACIÓN Estándares de aprendizaxe avaliables A realidade creada e os acontecementos son signo de Deus. A historia de Israel: elección, alianza, monarquía e profetismo. Bloque 1. O sentido relixioso do home 1ª AVALIACIÓN 1. Recoñecer e valorar que a realidade é don de Deus. 2. Identificar a orixe divina da realidade. 3. Contrastar a orixe da creación nos diferentes relatos relixiosos acerca da creación. 4. Diferenciar a explicación teolóxica e científica da creación. Bloque 2. A revelación: Deus intervén na historia - 1ª AVALIACIÓN 1. Coñecer, contrastar e apreciar os principais acontecementos da historia de Israel. 2. Sinalar e identificar os diferentes modos de comunicación que Deus usou nas distintas etapas da historia e Israel. 3. Distinguir e comparar o procedemento co que Deus se manifesta nas distintas etapas da historia de Israel. 1.1 Expresa por escrito sucesos imprevistos nos que ten recoñecer que a realidade é dada. 1.2 Avalía, compartindo cos seus compañeiros, sucesos e situacións nas que queda de manifesto que a realidade é don de Deus. 2.1 Argumenta a orixe do mundo e a realidade como froito do designio amoroso de Deus. 3.1 Relaciona e distingue, explicando coas súas palabras, a orixe da creación nos relatos míticos da antigüidade e o relato bíblico. 4.1 Coñece e sinala as diferenzas entre a explicación teolóxica e científica da creación. 4.2 Respecta a autonomía existente entre as explicacións, teolóxica e científica, da creación Coñece, interpreta e constrúe unha liña do tempo cos principais acontecementos e personaxes da historia de Israel. 1.2 Mostra interese pola historia de Israel e dialoga con respecto sobre os beneficios desta historia para a humanidade. 2.1 Busca relatos bíblicos e selecciona xestos e palabras de Deus nos que identifica a manifestación divina. 3.1Recuerda e explica construtivamente, de modo oral ou por escrito, accións que reflicten o desvelarse de Deus para co pobo de Israel. Bloque 3. Xesucristo, cumprimento da Historia da Salvación - 2ª AVALIACIÓN Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 55/164

57 A divindade e humanidade de Xesús. Os evanxeos: testemuño e anuncio. Composición dos evanxeos. 1. Distinguir en Xesús os trazos da súa natureza divina e humana. 2. Identificar a natureza e finalidade dos evanxeos. 3. Coñecer e comprender o proceso de formación dos evanxeos. Programación de Relixión. Curso Identifica e clasifica de xeito xustificado as diferenzas entre a natureza divina e humana de Xesús nos relatos evanxélicos. 1.2 Esfórzase por comprender as manifestacións de ambas as dúas naturezas expresadas nos relatos evanxélicos. 2.1 Recoñece a partir da lectura dos textos evanxélicos os trazos da persoa de Xesús e deseña o seu perfil. 3.1 Ordena e explica coas súas palabras os pasos do proceso formativo dos evanxeos. Bloque 4. Permanencia de Xesucristo na historia: a Igrexa - 3ª AVALIACIÓN Igrexa, presenza de Xesucristo Comprender a presenza de Xesucristo 1 Sinala e explica as distintas formas de presenza na historia. hoxe na Igrexa. de Xesucristo na Igrexa: sacramentos, palabra de Espírito Santo edifica Recoñecer que a acción do Espírito Deus, autoridade e caridade. continuamente a Igrexa. Santo dá vida á Igrexa. 1 Coñece e respecta que os sacramentos son acción do Espírito para construír a Igrexa. 2 Asocia a acción do espírito nos sacramentos coas distintas etapas e momentos da vida. 3 Toma conciencia e aprecia a acción do Espírito para o crecemento da persoa. 2º ESO Contidos CRITERIOS DE AVALIACIÓN Estándares de aprendizaxe avaliables A persoa humana, criatura de Deus ibre e intelixente. O fundamento da dignidade da persoa. O ser humano colaborador da creación de Deus. Bloque 1. O sentido relixioso do home 1ª AVALIACIÓN 1. Establecer diferenzas entre o ser 1.1 Argumenta a dignidade do ser humano humano creado a imaxe de Deus e os en relación aos outros seres vivos. animais. 2.1 Distingue e debate de forma xustificada 2. Relaciona a condición de criatura e respectuosa a orixe do ser humano. coa orixe divina. 3.1 Valora, en situacións da súa contorna, 3. Explicar a orixe da dignidade do a ser humano como criatura de Deus. dignidade de todo ser humano con 4. Entender o sentido e a finalidade da independencia acción humana.. das capacidades físicas, cognitivas, intelectuais, sociais, etc. 4.1 Clasifica accións do ser humano que respectan ou destrúen a creación. 4.2 Deseña en pequeno grupo un plan de colaboración co seu centro educativo no que se inclúan polo menos cinco Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 56/164

58 necesidades e as posibles solucións que o propio grupo levaría a cabo. A aceptación da revelación: A fe. Orixe, composición e interpretación dos Libros Sacros. Bloque 2. A revelación: Deus intervén na historia - 1ª AVALIACIÓN 1. Coñecer e aceptar que Deus se revela na historia. 2. Comprender e valorar que a fe é a resposta á iniciativa salvífica de Deus. 3. Coñecer e definir a estrutura e organización da Biblia. 4. Coñecer e respectar os criterios do maxisterio da Igrexa ao redor da nterpretación bíblica. 5. Recoñecer na inspiración a orixe da sacralidade do texto bíblico. 1.1 Busca e elixe personaxes significativos do pobo de Israel e identifica e analiza a resposta de fe neles. 2.1 Interésase por coñecer e valora a resposta de fe ao Deus que se revela. 3.1 Identifica, clasifica e compara as características fundamentais dos Libros Sacros mostrando interese pola súa orixe divina. 4.1 Le, localiza e esquematiza os criterios recolleitos na Dei Verbum ao redor da nterpretación da Biblia valorándoos como necesarios. 5.1 Distingue e sinala en textos bíblicos a presenza dun Deus que se comunica, xustificando no grupo a selección dos extos. 5.2 Coñece e xustifica por escrito a existencia nos Libros Sacros do autor divino e o autor humano. Bloque 3. Xesucristo, cumprimento da Historia da Salvación - 2ª AVALIACIÓN Deus revélase en Xesucristo. 1. Mostrar interese por recoñecer o Divos un carácter relacional da Divindade na e trino. revelación de Xesús. O Credo, síntese da acción 2. Vincular o sentido comunitario da salvífica Trindade coa dimensión relacional de Deus na historia. humana. 3. Descubrir o carácter histórico da ormulación de Credo cristián. 4. Recoñecer as verdades da fe 1.1 Coñece e describe as características do Deus cristián. 1.2 Le relatos mitolóxicos, localiza razos das divindades das relixións politeístas e contrástaos coas características do Deus cristián. 2.1 Recoñece, describe e acepta que a persoa humana necesita do outro para alcanzar a súa identidade a semellanza de Deus. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 57/164

59 cristina presentes no Credo. 3.1 Confeccionar materiais onde se expresan os momentos relevantes da historia salvífica e relaciónaos coas verdades de fe formuladas no Credo. 4.1 Clasifica as verdades de fe contidas no Credo e explica o seu significado. Bloque 4. Permanencia de Xesucristo na historia: a Igrexa - 3ª AVALIACIÓN xpansión da igrexa, as primeiras 1. Comprender a expansión do omunidades. s notas da Igrexa. istianismo a través das primeiras omunidades cristiás. Xustificar que a Igrexa é unha, santa, atólica e apostólica. 1.1 Localiza no mapa os lugares de orixe as primeiras comunidades istiás e describe as súas características. 2 Reconstrúe o itinerario das viaxes e San Pablo e explica coas súas palabras difusión do cristianismo no mundo agán. 1 Describe e valora a raíz da unidade e antidade da Igrexa. 2 Elabora materiais, utilizando as cnoloxías da información e a omunicación, onde se reflicte a niversalidade e apostolicidade da Igrexa. Relixión Católica 3º ESO Contidos CRITERIOS DE AVALIACIÓN Estándares de aprendizaxe avaliables Bloque 1. O sentido relixioso do home 1ª AVALIACIÓN A natureza humana desexa o Infinito. A busca de sentido na experiencia da enfermidade, a morte, a dor, etc. 1. Recoñecer o desexo de plenitude que ten a persoa. 2. Comparar razoadamente distintas respostas fronte á finitude do ser humano. Bloque 2. A revelación: Deus intervén na historia - 1ª AVALIACIÓN 1. 1 Expresa e comparte en grupo situacións ou circunstancias nas que recoñece a esixencia humana de felicidade e plenitude. 2.1 Analiza e valora a experiencia persoal fronte a feitos belos e dolorosos. 2.2 Selecciona escenas de películas ou documentais que mostran a busca de sentido. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 58/164

60 A ruptura do home con Deus polo pecado. O relato bíblico do pecado orixinal. A persoa transformada polo encontro con Xesús. A Igrexa, lugar de encontro con Cristo. Experiencia de plenitude no encontro con Cristo. A experiencia de fe xera unha cultura. 1. Descubrir que o pecado radica no rexeitamento á intervención de Deus na propia vida. 2. Distinguir a verdade revelada da roupaxe literaria no relato do Xénese. Programación de Relixión. Curso Identifica, analiza e comenta situacións actuais onde se expresa o pecado como rexeitamento ou suplantación de Deus. 2.1 Analiza o texto sagrado diferenciando a verdade revelada da roupaxe literaria e recrea un relato da verdade revelada sobre o pecado orixinal con linguaxe actual. Bloque 3. Xesucristo, cumprimento da Historia da Salvación - 2ª AVALIACIÓN 1. Recoñecer e apreciar que o encontro con Cristo cambia a forma de comprender o mundo, a historia, a realidade, as persoas, etc. 2. Comprender que a pertenza a Cristo leva consigo unha nova forma de comportarse na vida. Bloque 4. Permanencia de Xesucristo na historia: a Igrexa - 3ª AVALIACIÓN 1. Tomar conciencia do vínculo indisoluble entre o encontro con Cristo e a pertenza á Igrexa. 2. Valorar criticamente a experiencia de plenitude que promete Cristo. 3. Identificar na cultura a riqueza e a beleza que xera a fe. 1.1 Busca e selecciona biografía de conversos. 1.2 Expresa xuízos respectuosos sobre a novidade que o encontro con Cristo introduciu na forma de entender o mundo, segundo as biografías seleccionadas. 2.1 Crea e comparte textos, vídeoclips, curtos, para describir as consecuencias que na vida dos cristiáns supuxo o encontro con Cristo Busca, selecciona e presenta xustificando a experiencia dunha persoa que encontrou a Cristo na Igrexa. 2.1 Escoita testemuños de cristiáns e debate con respecto acerca da plenitude de vida que neles se expresa. 3.1 Demostra mediante exemplos previamente seleccionados que a experiencia cristiá foi xeradora de cultura ao longo da historia. 3.2 Defende de forma razoada a influencia da fe na arte, o pensamento, os costumes, a saúde, a educación, etc. 4º ESO Contidos CRITERIOS DE AVALIACIÓN Estándares de aprendizaxe avaliables Bloque 1. O sentido relixioso do home 1ª AVALIACIÓN Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 59/164

61 As relixións: procura do sentido da vida. Plenitude na experiencia relixiosa: a revelación de Deus na historia. 11. Aprender e memorizar os principais razos comúns das relixións. 2. Comparar e distinguir a intervención de Deus na historia dos intentos humanos de resposta á procura de sentido. 1.1 Identifica e clasifica os trazos principais (ensino, comportamento e culto) nas relixións monoteístas. 1.2 Busca información e presenta ao grupo as respostas das distintas relixións ás preguntas de sentido. 2.1 Razoa por que a revelación é a plenitude da experiencia relixiosa. 2.2 Analiza e debate as principais diferenzas entre a revelación de Deus e as relixións. A fidelidade de Deus á alianza co ser humano. A figura mesiánica do Servo de Yhwh. A chamada de Xesús a colaborar con El xera unha comunidade. Bloque 2. A revelación: Deus intervén na historia - 1ª AVALIACIÓN 1. Recoñecer e valorar as accións de Deus iel ao longo da historia. 2. Comparar e apreciar a novidade entre o Mesías sufrinte e o Mesías político 1.1 Identifica e aprecia a fidelidade permanente de Deus que atopa na historia de Israel. 1.2 Toma conciencia e agradece os momentos da súa historia nos que recoñece a fidelidade de Deus. 2.1 Identifica, clasifica e compara os razos do Mesías sufrinte e o Mesías político. 2.2 Esfórzase por comprender a novidade do Mesías sufrinte como criterio de vida.. Bloque 3. Xesucristo, cumprimento da Historia da Salvación - 2ª AVALIACIÓN 1. Descubrir a iniciativa de Cristo para ormar unha comunidade que orixina a grexa. 2. Coñecer e apreciar a invitación de Xesús a colaborar na súa misión. Bloque 4. Permanencia de Xesucristo na historia: a Igrexa - 3ª AVALIACIÓN 1.1 Localiza, selecciona e argumenta en textos evanxélicos a chamada de xesús. 2.1 Le de maneira comprensiva un evanxeo, identifica e describe a misión salvífica de xesús. 2.2 Busca e identifica persoas que actualizan hoxe a misión de xesús e expón en grupo por que continúan a misión de xesús. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 60/164

62 A pertenza a Cristo na Igrexa lumina todas as dimensións do ser humano. A autoridade eclesial ao servizo da verdade. A misión do cristián no mundo: construír a civilización do amor. 1. Descubrir e valorar que Cristo xera 1.1 Elaborar xuízos a partir de unha forma nova de usar a razón e a testemuños iberdade, e de expresar a afectividade que exemplifiquen unha da orma nova de usar a razón e a persoa. iberdade e de expresar a afectividade. 2. Distinguir que a autoridade está ao 1.2 Adquire o hábito de reflexionar servizo da verdade. buscando o ben ante as eleccións 3. Relacionar a misión do cristián coa que se lle ofrecen. construción do mundo. 1.3 É consciente das diferentes ormas de vivir a afectividade e prefire a que recoñece como máis humana. 2.1 Identifica persoas que son autoridade na súa vida e explica como recoñece nelas a verdade. 2.2 Recoñece e valora na Igrexa distintas figuras que son autoridade, polo servizo ou polo testemuño. 2.3 Localiza e xustifica tres acontecementos da historia nos que a Igrexa defendeu a verdade do ser humano. 3.1 Investiga e debate sobre as niciativas eclesiais da súa contorna que colaboran na construción da civilización do amor. Relixión Católica 1 BAC Contidos CRITERIOS DE AVALIACIÓN Estándares de aprendizaxe avaliables Bloque 1. Antropoloxía cristiá 1ª AVALIACIÓN Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 61/164

63 home, ser relixioso que busca un sentido Recoñecer e respectar a necesidade de 1 Reflexiona sobre acontecementos á vida. Expresións históricas do sentido sentido no home. mostrados nos medios de comunicación e relixioso. Comparar manifestacións históricas que emite xuízos de valor sobre a necesidade misterio da persoa humana. Fundamento permitan desvelar dende sempre o sentido de sentido. da súa dignidade. relixioso do ser humano. 1 Identifica e diferenza a diversidade de iversas posturas ante o feito relixioso na Dar razón da raíz divina da dignidade respostas salvíficas que mostran as sociedade actual. humana. relixións. Identificar e contrastar no momento actual1 Descobre, a partir dun visionado que diversas respostas de sentido. mostre a inxustiza, a incapacidade da lei para fundamentar a dignidade humana. Compara con textos eclesiais que vinculan a dignidade do ser humano á súa condición de creatura. 2 Investiga, obtén datos estatísticos e analiza sacando conclusións, comportamentos dos mozos que defenden ou atentan contra a dignidade do ser humano. 1 Cualifica as respostas de sentido que ofrece o ateísmo, agnosticismo ou laicismo e contrástaas coa proposta de salvación que ofrecen as relixións. Bloque 2. Doutrina Social da Igrexa - 1ª AVALIACIÓN rixe e evolución da doutrina social da Coñecer e valorar o contexto en que nace 1 Identifica problemas sociais de finais do Igrexa. e o ensino da doutrina social da Igrexa. século XIX. Estuda a súa evolución ata a rincipios fundamentais da doutrina social Identificar a dignidade humana como actualidade e analiza as respostas da da Igrexa. clave para unha convivencia xusta entre doutrina social da Igrexa. os homes, diferenciándoa dos 1 Elabora unha definición persoal sobre os recoñecementos que o Estado realiza a termos, legal, ético e moral. Explica través das leis. publicamente as diferenzas entre os Coñecer e aplicar os principios termos coa axuda de medios audiovisuais. fundamentais da doutrina social da Igrexa 1 Comprende e define con palabras a diversos contextos. persoais o significado de ben común, destino universal dos bens e subsidiariedade. Aplica a situacións concretas os devanditos principios xustificando o pensamento social da Igrexa. Bloque 3. Relación entre la razón, la ciencia y la fe - 2ª AVALIACIÓN Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 62/164

64 Formas de coñecemento ao longo da historia coas que o ser humano descobre a realidade e a verdade. Percorrido histórico das relacións entre a ciencia e a fe. Vínculo indisoluble entre ciencia e ética. Significado do termo e dimensións da cultura. A vida monacal, fonte de cultura 1. Coñecer e distinguir os diferentes métodos utilizados pola persoa para coñecer a verdade. 2. Coñecer e aceptar con respecto os momentos históricos de conflito entre a ciencia e a fe, sabendo dar razóns xustificadas da actuación da Igrexa. 3. Ser consciente da necesidade de relación entre ciencia e ética para que exista verdadeiro progreso humano. Programación de Relixión. Curso Bloque 4. A Igrexa xeradora de cultura ao longo da historia - 3ª AVALIACIÓN 1. Coñecer e comparar diferentes acepcións do termo cultura. 2. Ser consciente que a persoa é xeradora de cultura. 3. Caer na conta do cambio que o monacato introduce na configuración do tempo e o traballo. 1.1 Identifica, a través de fontes, os diferentes métodos de coñecer a verdade na filosofía, a teoloxía, a ciencia e a técnica. Distingue que aspectos da realidade permite coñecer cada método. 2.1 Recoñece con asombro e esfórzase por comprender a orixe divina do cosmos e distingue que non provén do caos ou o azar. 2.2 Infórmase con rigor e debate respectuosamente, sobre o caso de Galileo, Servet, etc. Escribe a súa opinión, xustificando razoadamente as causas e consecuencias dos devanditos conflitos. 3.1 Aprende, acepta e respecta que o criterio ético nace do recoñecemento da dignidade humana. 3.2 Analiza casos e debate de xeito razoado as consecuencias que se derivan dun uso da ciencia sen referencia ético. 1.1 Estuda, analiza e define o concepto de cultura en diferentes épocas e contrástao co carácter antropolóxico do ensino da Igrexa. 2.1 Identifica os elementos propios de diversas culturas e elabora un material audiovisual onde as compare criticamente. 3.1 Coñece e respecta os trazos da vida monástica. Identifica a súa influencia na organización social e a vida laboral. 3.2 Valora o traballo dos monxes por conservar a arte e a cultura grecolatina, elaborando un material audiovisual no que se recolla a síntese do seu estudo. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 63/164

65 CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN O curso estrutúrase en tres avaliacións que serán cualificadas cunha nota numérica enteira, a cualificación obtida será unha nota de 1 a 10, sendo a nota mínima para aprobar dun 5. En canto as porcentaxes que serán aplicadas na cualificación para a consecución das Competencias Básicas, valorarase cun 50% da nota das competencias básicas reflectidas nas probas escritas, podendo ser estas substituídas por un traballo, deste xeito amosarán unha avaliación positiva en relación aos contidos mínimos esixibles. Tamén cabe destacar que neste apartado, o profesor avaliará continuamente e de xeito oral aos seus alumnos a base de numerosas cuestións sobre a materia ou dos distintos temas que se estean abordando nese momento, polo que estes criterios de cualificación: proba escrita ou traballo obrigatorio, tamén poderán ser substituídos por puntos positivos a maiores na nota final, outorgando un máximo de cinco puntos positivos por alumno en cada avaliación. Os procedementos para a obtención das competencias básicas valoraranse un 25%, téndose en conta a revisión periódica do caderno do alumno, como a súa presentación e estruturación, apuntes, exercicios e outras actividades, ademais do traballo na aula, individual e en equipo. A actitude e o esforzo son esenciais para obter unha cualificación positiva das competencias básicas e valoraranse outro 30%, téndose en conta a súa participación activa na aula, o seu esforzo persoal, a súa predisposición para realizar as tarefas en grupo amosando sempre unha actitude positiva cara á materia e o profesor de Relixión; e 20% o seu comportamento, evitando condutas agresivas ou disruptivas, coidando dos materiais e instalacións da aula, traendo e coidando dos seu propios materiais, etc. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 64/164

66 A ASISTENCIA SERÁ OBRIGATORIA PARA PODER SUPERAR A MATERIA. En resumo, á hora de avaliar teranse en conta os seguintes criterios: CUESTIÓNS ORAIS OU PROBAS ESCRITAS OU TRABALLO TRABALLO NA AULA E ESFORZO COMPORTAMENTO E ACTITUDE 50% 30% 20% facer unha proba escrita final global, podendo ser esta substituída pola entrega dun traballo segundo o acordado co profesor. A nota final de Xuño será a media ponderada das tres avaliacións(1º- 25%,2ª-35%,3ª-40%). Se algún alumno suspende máis dunha avaliación deberá Para os alumnos que non promocionen en Xuño, haberá unha proba extraordinaria en Setembro á que se lle aplicarán os criterios mencionados anteriormente. 8. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. 1 MODELO PARA O PROFESORADO ASPECTOS A AVALIAR A DESTACAR A MELLORAR PROPOSTAS DE MELLORA PERSONAL Temporalización das Unidades Didácticas Desenvolvemento dos obxectivos didácticos Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 65/164

67 Manexo dos contidos da unidade Descritores e desempeños competenciais Realización de tarefas Estratexias metodolóxicas seleccionadas Recursos Claridade nos criterios de avaliación Uso de diversas ferramentas de avaliación Evidencias dos estándares de aprendizaxe Atención á diversidade Interdisciplinariedade 2 MODELO PARA O DESENVOLVEMENTO DA PRÁCTICA DOCENTE DESENVOLVEMENTO DA PRÁCTICA DOCENTE Informo os alumnos dos criterios, dos procedementos e dos instrumentos de avaliación Informo as familias dos criterios, dos procedementos e dos instrumentos de avaliación. Formulo situacións introdutorias previas o tema que vou tratar. Estimulo a participación dos alumnos a partir das súas experiencias. Comunico a finalidade dos aprendizaxes, a súa importancia, utilidade e aplicación na vida real. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 66/164

68 Presento os contidos dando unha visión xeral do tema Facilito a adquisición de novos contidos intercalando preguntas aclaratorias, exemplificando.. Á hora de seleccionar as actividades, teño en conta que existen diferentes tipos de ritmos e intereses. Formulo actividades variadas. -Introdución. -Desenvolvemento -Consolidación. -Reforzo. -Ampliación Nas actividades que propoño hai equilibrio entre as actividades individuais e as actividades grupais Á hora de constituír grupos reducidos, teño en conta os seguintes criterios: Fágoos a sorteo. Fago os grupos por niveis. Fago grupos nos que os seus membros teñen distintos niveis Á hora de realizar as actividades teño en conta as dinámicas cooperativas2 Emprego técnicas metodolóxicas variadas: expositiva, investigadora Emprego medios técnicos audiovisuais. Emprego recursos didácticos variados (audiovisuais, informáticos ) tanto para a presentación dos contidos como para a práctica dos alumnos. Comprobo que os alumnos comprenden a tarefa que teñen que realizar: facendo preguntas, estimulando a que verbalicen o proceso durante a realización das tarefas. Facilito estratexias de aprendizaxe: como buscar fontes de información, pasos para resolver cuestións.. Reviso e corrixo frecuentemente as actividades propostas na clase e para a casa. Proporciona información o alumnado sobre a execución das tarefas e como melloralas. No caso de que os logros acadados polo alumnado sexan insuficientes, propoño novas actividades que faciliten a súa adquisición. No caso de que os logros acadados sexan suficientemente acadados nun breve período de tempo, propoño novas actividades que faciliten un maior grao de adquisición. Propoño actividades que posibiliten acadar distintos graos de Programación de Relixión. Curso Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 67/164

69 execución Adopto medidas de apoio para o alumnado que presenta desfase curricular ou dificultades de aprendizaxe. Coordínome coa profesora de apoio para a adecuación de contidos, actividades, metodoloxía, recursos e adaptalos os alumnos con dificultades Teño en consideración as orientacións do departamento de orientación na adopción de medidas a adoptar co alumnado con necesidades específicas de apoio educativo. Código: 1 (nunca); 2(poucas veces); 3 (case sempre), 4(sempre). 3 CUESTIONARIO SOBRE A AVALIACIÓN Programación de Relixión. Curso SOBRE A AVALIACIÓN Participo activamente nas sesións de avaliación, á hora de tomar decisións colexiadas no tocante a: Promoción do alumnado. Adopción de medidas de atención á diversidade. Elaboración do Consello orientador. Teño en conta o procedemento xeral de avaliación en relación co establecido na programación Realizo unha avaliación inicial a comezo de curso, o comezo de cada unidade didáctica. Establezo criterios obxectivos para avaliar o aprendizaxe do alumnado O alumnado coñece os criterios de avaliación e de cualificación que se empregan O avaliar unha actividade en equipo, ademais da cualificación global, cada membro do grupo obtén outra individual que é reflexo da súa contribución persoal. Utilizo diferentes rexistros de recollida de datos. Listas de control. Escalas de valoración. Anecdotario. Diarios de clase. Emprego diferentes procedementos e instrumentos de avaliación: Coherentes cos estándares de aprendizaxe. Adaptados a diversidade dos alumnos. Diferentes según os contidos tratados Utilizo diferentes medios para informar as familias, ó profesorado e o alumnado dos resultados da avaliación Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 68/164

70 Emprego a autoavaliación do alumnado Código: 1 (nunca); 2(poucas veces); 3 (case sempre), 4(sempre). 4 CUESTIONARIO PARA O ALUMNADO Programación de Relixión. Curso INDICADORES Fago con regularidade as tarefas propostas polo profesorado. Entrego os traballos según as indicacións dadas polo profesorado e na data acordada Participo activamente (aporto ideas, axudo a resolver problemas, realizo a miña parte do traballo) nos traballos propostos en equipo. Pregúntolle o profesorado as dúbidas.. Solicito a axuda e a aprobación frecuente do profesorado. Estou satisfeito do meu traballo As cualificacións obtidas reflicten o meu esforzo e traballo. Asisto regularme a clase. Teño frecuentemente faltas de puntualidade Xustifico os meus retrasos e faltas de asistencia o/a titor/-a Preocúpome por poñerme o día na materia cando falto a clase. Adoito unha actitude respectuosa co profesorado. Adoito unha actitude respectuosa co alumnado. Asumo responsabilidades. Teño unha actitude positiva cara o estudo O que aprendo nunha materia aplícoo e relaciónoo con outras. Código: 1 (nunca); 2(poucas veces); 3 (case sempre), 4(sempre). 9. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES. Os alumnos coa materia pendente do curso anterior serán avaliados polo profesor que lles deu clase no curso pasado, para superar a materia terán que pasar tres convocatorias de exames, un cada trimestre, ou ben entregar un traballo periodicamente segundo o acordado co profesor. A materia pendente será aprobada, cando na opinión do profesor de Relixión as probas escritas ou traballos entregados, sexan superados atendendo aos obxectivos e contidos mínimos dos diferentes niveis, así como aos criterios e instrumentos de avaliación desta programación. Se o alumno non acadara os obxectivos mínimos ao longo do curso poderá optar por realizar unha nova proba de pendentes en Setembro. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 69/164

71 Os materiais de reforzo para a materia pendente serán os propios do nivel e curso no que estivese matriculado o alumno: o libro de texto. Nestes materiais, o profesor de Relixión determinará as actividades dos mesmos que cubran os contidos mínimos relativos ao nivel pendente que debe superar o alumno. O profesor coa materia pendente poderá establecer outros materiais de reforzo se o estima oportuno para acadar os obxectivos. 10. ORGANIZACIÓN DOS PROCEDEMENTOS QUE LLE PERMITAN O ALUMNADO ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS EN DETERMINADAS MATERIAS, NO CASO DE BACHARELATO. No Bacharelato, para coñecer a situación do alumno procederemos así: Unha proba de comprensión dun texto bíblico para verificar a comprensión de contidos. Unha presentación do alumno dun tema escollido ao chou (dos contidos mínimos de relixión na ESO) para verificar a capacidade de presentar información e defensa dun tema. Unha redacción dun pequeno ensaio para valorar a capacidade de expresión escrita do alumno, tamén a súa habilidade para desenvolver un argumento coherente, o uso de referencias e a súa avaliación crítica de ideas. 11. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS OU COLECTIVAS QUE SE POIDAN ADOPTAR COMO CONSECUENCIA DOS SEUS RESULTADOS. A avaliación individualizada na materia de Relixión implica partir dunha avaliación inicial cos obxectivos seguintes: Coñecer a situación inicial na que se atopa o/a alumno/a. Detectar as causas ou motivos desa situación, para poder resolvela. Analizar a evolución educativa e académica dende o comezo do curso. Adaptar obxectivos, contidos, metodoloxías e actividades, así como criterios de avaliación en función das características dos/as alumnos/as. Esta avaliación inicial na materia de Relixión farase a nivel de clase ao comezo de curso, preferentemente na segunda quincena de Setembro, xa que se debe coñecer aos alumno/as cos que se vai a traballar. Para iso contamos coas seguintes ferramentas: Probas iniciais, tendo en contas cales son os coñecementos previos dos/as alumno/as. Observación na aula. Información doutros profesores, expediente académico etc. Cuestionarios. Listas de control, etc. 1 - MODELO DE REXISTRO DUN INFORME DE AVALIACIÓN INICIAL INFORME AVALIACIÓN INICIAL Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 70/164

72 MATERIA: RELIXIÓN Dificultades na materia de Relixión: Falta de capacidade. Falta de base académica. Problema de comprensión. Problema de expresión. Faltas de ortografía. Actitude cara a materia de Relixión: Traballo. Atención. Interese. Participación. Respecto. Medidas propostas como consecuencia dos resultados da Avaliación Inicial: Reforzo educativo na aula. Control do traballo na aula. Fomentar a autoestima. Integración no grupo. Control de absentismo. Outras medidas a adoptar. GRUPO: CURSO ACADÉMICO: DATA: 2 - MODELO DE GUIÓN PARA AS SESIÓNS DE AVALIACIÓN GUIÓN PARA AS SESIÓNS DE AVALIACIÓN MATERIA: RELIXIÓN GRUPO: CURSO ACADÉMICO: Información do titor/a sobre: Información relevante dos informes individualizados. Repetidores/as. Ambiente sociocultural e familiar. Outras informacións relevantes. Problemas do grupo. Intercambio de información entre o profesorado: Primeiras impresións. DATA: Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 71/164

73 Resultados da avaliación inicial nas diferentes materias. Detección de alumnado con dificultades de aprendizaxe. Toma de decisións: Actividades de reforzo ou adaptación curricular, ampliación ou recuperación. Exencións da 2ª lingua estranxeira (francés 1º e 2º de ESO). Axuste das programacións. Outras medidas en relación coa convivencia, comportamento, asistencia... Decisións e acordos sobre o proceso de avaliación inicial: O titor despois da sesión de avaliación, e a partir da información recompilada, cubrirá o Informe de avaliación inicial no XADE. 12. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE. A variedade de alumnos, de centros e de ambientes culturais requiriría a elaboración duns materiais específicos para cada caso, e máis na área de Relixión. O Departamento de Relixión tivo en conta esta circunstancia de diversidade e oferta múltiples posibilidades de traballo capaces de atender a colectivos de diversa índole. No obstante, é o profesor, no contexto concreto da súa clase, o que debe seleccionar que contidos deben ser traballados e cales non. El é quen debe marcar que pasos hai que seguir e que metas hai que alcanzar. Empregaranse as medidas de atención á diversidade que sexan necesarias en coordinación co equipo de orientación: prestarase apoio dentro da aula aos alumnos e alumnas que o requiran e faranse as adaptacións curriculares que se estimen oportunas. Estas últimas serán elaboradas despois dunha avaliación inicial. O asesoramento do Departamento de Orientación será moi importante cara a detección e aplicación das medidas oportunas aos alumnos con necesidades específicas de apoio, as cales serán sempre de carácter extraordinario e aplicables só no caso de que as medidas ordinarias non dean resultado. Nas unidades didácticas inclúense contidos para aqueles alumnos que poden ampliar o desenrolo das súas capacidades. Tamén se ten en conta aos alumnos que teñen dificultades para realizar correctamente o proceso de aprendizaxe e propóñense actividades de reforzo. Pensando nestes alumnos ofrécense sínteses moi breves e actividades sinxelas que facilitan o adecuado aprendizaxe. En cada unidade didáctica, e especialmente no libro do profesor, danse indicacións específicas para o tratamento da diversidade e suxírense exercicios de reforzo e de ampliación. Ademais, para ser fieis á singularidade de cada alumno e alumna trataremos de: Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 72/164

74 Escoller en cada caso o máis apropiado propoñendo variedade de actividades para un mesmo contido: non todos os alumnos realizarán as mesmas actividades. Diferenciamos contidos prioritarios dos outros complementarios e de ampliación. Graduar as diversas aproximacións que poden darse a un mesmo criterio de avaliación. Utilizar metodoloxías diversas, empregando materiais didácticos variados e graduados en función da súa dificultade. Favorecer equipos na clase que posibiliten a interacción: agrupamentos flexibles e ritmos distintos. Os grupos de traballo non estarán sempre formados por os mesmos alumnos senón que estarán en función da tarefa a realizar. Para alumnos máis motivados faranse actividades de ampliación que lles axuden a desenvolver as súas capacidades. Para alumnos con dificultades no proceso normal de aprendizaxe ofreceranse actividades sinxelas, breves e de reforzo coa intención de prestarlles todo o apoio que precisen. (Ver Anexos) 13. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUE SE TRABALLARÁN NO CURSO QUE CORRESPONDA. Traballaremos en cada curso os mesmos elementos transversais porque son valores irrenunciables no ensino da Relixión Católica pero, loxicamente, adaptados ao nivel de cada grupo e, dentro de cada grupo, axeitados ás necesidades do alumnado pois hai graduacións diversas no desenvolvemento dos estudantes. Os elementos transversais coa súa concreción son: 1 e 2. Comprensión Lectora e á Expresión oral e escrita - As habituais prácticas do Plan Lector do Centro. - Practicar constantemente estes dous elementos tanto na lectura de textos bíblicos como de documentos tanto en medios dixitais como en papel. - Escoitar, dialogar, debater e expresar con total respecto nas interaccións entre iguais e co profesor/a. 3. Comunicación Audiovisual - Dialogar, debater e expoñer temas, xuízos e opinións, respectando as regras propias do intercambio comunicativo e procurando non ferir a sensibilidade dos demais, adquirindo unha actitude critica construtiva ante as crenzas, ideoloxías e maneira de ser dos demais. - Buscar solucións para chegar a aceptar e valorar aos demais e chegar a superar os conflitos que xorden nas relacións cotiás analizando posturas e actitudes que favorecen o vivir en paz: diálogo, aceptación, respecto, perdón. 4. Educación nas tecnoloxías da comunicación e información - Tomar conciencia dos beneficios e das vantaxes que nos achega a tecnoloxía, favorecer o progreso e responsabilizarnos para que este continúe para ben da humanidade. - Valorar os beneficios que achega a tecnoloxía da información e valorar todos aqueles adiantos tecnolóxicos e científicos que axudan á realización da persoa e ó benestar da sociedade. - Descubrir e valorar as persoas que colaboran coa creación a través dos descubrimentos e avances tecnolóxicos e científicos. 5. Emprendemento - Valorar os produtos con obxectividade e saber adquirilos e consumilos de forma racional e equilibrada. - Descubrir e analizar a influencia que os medios económicos teñen sobre as persoas en relación coa sociedade e tomar unha postura crítica ó respecto. - Analizar feitos que fan referencia á sociedade desde unha visión cristiá. Coidar e favorecer todo o que axude a unha repartición equitativa dos bens da terra. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 73/164

75 6. Educación cívica: - Descubrir os valores que xorden do Evanxeo e que comprometen o cristián a colaborar no ben da sociedade e adquirir actitudes solidarias e comprometidas. - Analizar o grao de responsabilidade persoal e doutras persoas ante a familia, a sociedade, o mundo e a Creación. - Recoñecer os valores éticos e morais que existen nas diversas relixións, valoralos e facer un paralelismo cos que xorden do Evanxeo de Xesús. - Descubrir a maneira de colaborar xuntos na edificación da sociedade e valorar o labor da Igrexa e doutras institucións que colaboran desinteresadamente no ben dos demais. - Reflexionar e analizar as causas que provocan situacións de marxinación e de inxustiza social e chegar a sensibilizarse ante as necesidades e ante os problemas dos demais. 7. Prevención de violencia. - Interesarse por coñecer, respectar e apreciar os compañeiros e compañeiras independentemente do seu sexo e da súa aparencia. - Colaborar con todas as persoas sexan dun ou doutro sexo. - Analizar o grao de aceptación ou rexeitamento que existe cara ás persoas de distinto sexo e buscar solucións ó respecto. - Amosar unha actitude crítica ante situacións nas que se produza calquera tipo de discriminación por razón de sexo. - Descubrir e rexeitar as posturas extremas (machismo e feminismo) e valorar os demais indiscriminadamente. RELACIÓN COAS DEMAIS ÁREAS Por ser a Relixión Católica un elemento esencial na busca de respostas ós interrogantes que o ser humano se fixo ó longo da historia e, por ser un ineludible feito cultural, a relixión ten unha gran relación con calquera das áreas que o alumno/a debe estudar. Deste xeito, na área de Relixión e Moral Católica establécese unha relación interdisciplinaria con outras áreas do currículo: Ciencias Sociais, Xeografía e Historia; Ciencias da Natureza; Música; Educación Plástica e Visual; Matemáticas; Tecnoloxía; Cultura Clásica; Ética e Lingua e Literatura,Filosofía, etc. Ciencias Sociais, Xeografía e Historia. A análise da realidade histórica, xeográfica, social, económica, cultural ou política é imprescindible para coñecer e entender como xurdiron, como se desenvolveron e como se expresaron as diferentes relixións ó longo da historia. Ciencias da Natureza. O medio físico natural constitúe o contorno co que se interrelaciona o ser humano e a fonte de onde este pode extraer experiencias para ir construíndo o coñecemento científico. Para a relixión, este coñecemento é de grande importancia de cara a comprender a vida humana e orientala desde uns criterios cristiáns. Entre a fe e a ciencia existe unha complementariedade. Música. A música foi e é, na Igrexa e na historia das relixións, un dos elementos importantes de transmisión da mensaxe relixiosa: himnos, cantos... Educación Plástica e Visual. A través da arte, das imaxes (pintura, escultura...), o alumno/a aprende a comprender e a valorar o patrimonio cultural e artístico universal, o que lle permite estruturar e sistematizar os contidos da fe, especialmente da católica. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 74/164

76 Matemáticas. Na análise da realidade están presentes os razoamentos lóxicos achegados desde as Matemáticas. Esta materia facilita as claves necesarias para a regulación de prácticas sociais concretas na repartición dos bens. A relixión, a partir desta análise, orienta a moral do crente e dálle claves cristiás para que a xustiza e a equidade se vaian facendo realidade. Tecnoloxía. A través do desenvolvemento da sociedade ábrese unha nova etapa cultural na que a tecnoloxía ten unha grande influencia en diversos aspectos da vida humana: condicións de vida, costumes da sociedade... A relixión debe situarse nesa realidade e debe adaptar a mensaxe relixiosa ás novas condicións de vida e costumes, e valorar a técnica como medio transmisor importante. Cultura Clásica. Mediante o estudo da Cultura Clásica, sitúase ó alumno/a no contorno no que se desenvolveron as grandes relixións. Ética. É un dos campos cos que a relixión ten maior conexión. A ética analiza a moral humana desde o punto de vista da racionalidade crítica; a relixión faino desde uns valores e desde unha moral que xorde desde o seu sentido relixioso. A través desta moral adquírense uns criterios e valores e uns comportamentos determinados que comprometen o crente na construción dunha sociedade máis xusta e máis humana, segundo o querer de Deus. Lingua e Literatura. A lingua interioriza e expresa as representacións culturais dunha sociedade. Considerada tamén como ferramenta de comunicación, ten unha importante dimensión social. A relixión, a través desta comunicación, expresa as súas vivencias e crenzas e descobre a mensaxe relixiosa que, por medio da Literatura, chegou a nós, en especial a mensaxe que está presente na Biblia, Palabra de Deus, comunicación de Deus co ser humano. Filosofía. É un dos campos cos que a relixión ten maior conexión. A filosofía pretende dar unha resposta ó sentido da vida desde o punto de vista da racionalidade crítica; a relixión desde a verdade revelada. Entre a fe e a razón non existe oposición, senón complementariedade. A crítica filosófica das relixións e da fe cristiá, e os humanismos cristiáns do século XX, son dous aspectos fundamentais da interrelación entre ambas as materias. 14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES PROGRAMADAS POR CADA DEPARTAMENTO DIDÁCTICO. OBXECTIVOS: Achegar aos alumnos á cultura relixiosa do seu entorno. Recoñecer os distintos símbolos e obxectos relixiosos cristiáns. Levar a cabo actividades conxuntas con outros departamentos e Institutos próximos. Completar a formación relixiosa dos alumnos estudando a súa aplicación práctica. Posibilitar un maior achegamento entre o profesor e o alumno. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 75/164

77 Facilitar a convivencia e favorecer os valores da solidariedade e o traballo en equipo. As actividades deste Departamento de Relixión realizaranse sempre en coordinación co Departamento de Actividades Extraescolares que no noso Centro, está baixo a supervisión da dirección. Por iso, a temporalización de cada actividade concreta farase co Plan que se establece nos primeiros días de curso e cando se teñan os datos concretos de cada grupo. Ademais terase en conta que, como para algunha das actividades é preciso utilizar días non lectivos, será imprescindible contar co permiso especial das familias. Asimesmo, como é normativo, todo o Plan pasará polo Consello Escolar do Centro. Valorarase coa Xefatura de Estudos a oportunidade de deixar, ou non, participar aos alumnos que foran apercibidos por mal comportamento aínda que os seus pais ou titores lles deixen permiso para asistir á actividade. Tamén nalgúns casos as actividades realizaranse en colaboración con outros Institutos para abaratar custos e para maior enriquecemento cultural dos nosos alumnos: IES do Porto do Son, IES San Alberto ou outro que sea considerado necesario e interesante para o centro. Intentarase que as distintas actividades complementarias e extraescolares que se poidan levar a cabo, non coincidan, (a ser posible), co minima perdida de horario lectivo e co último mes do terceiro trimestre. Neste curso procurarse aproveitar a experiencia de cursos anteriores con actividades dunha xornada ou puntuais e outras máis continuas acotío, de xeito que escolleremos facer actividades de todas as posibles que referimos axiña repartidas segundo os diferentes cursos. POSIBLES VISITAS A REALIZAR (Anexo ó final) 1º - 2 º ESO 3º - 4º ESO BACHARELATO 15. ACCIÓNS PREVISTAS DE ACORDO CO PROXECTO LECTOR Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 76/164

78 O proxecto lector é un documento que integra todas as intervencións do centro destinadas ao fomento da lectura, da escritura e das habilidades informativas. Os obxectivos deste proxecto son: desenvolver a competencia lectora, favorecer a competencia literaria, educar no uso crítico da información, fomentar o hábito da lectura e apoiar a adquisición das competencias básicas. Dende a área de relixión realízanse diversas actividades educativas destinadas a que os nosos alumnos alcancen os obxectivos do proxecto lector; actividades relacionadas coa lectura, comprensión lectora, busca e tratamento da información, etc. Entre estas actividades podemos destacar: lecturas en voz alta, resumos, mapas conceptuais e esquemas, utilización de enciclopedias, dicionarios, periódicos, lecturas de distintos pasaxes da Biblia, biografías de personaxes clave no cristianismo, etc. Todo iso, a partir de lecturas axeitadas á súa idade, características e necesidades. Lecturas que, ademais, procuramos que lles resulten amenas e divertidas, á vez que educativas, xa que tratamos de introducilos no hábito da lectura. No Departamento de Relixión contamos con material educativo neste sentido, e ademais contamos coa colaboración da biblioteca do centro. Os profesores de Relixión realizaremos un seguimento exhaustivo destas actividades, e periodicamente a súa avaliación. O Departamento de Relixión propón e aconsella algunhas lecturas que consideramos bastante axeitadas para os nosos alumnos, e poden dispoñer delas ben na Biblioteca do centro, ou ben no departamento: 10 palabras clave en religión. A. Torres Queiruga. 10 palabras clave sobre Jesús de Nazaret. J.J. Tamayo (dir.) 10 palabras clave sobre la Iglesia. AA.VV. 10 palabras clave sobre los símbolos cristianos. Casiano Floristán. 50 cartas a Dios. AA VV. Atlas histórico de la Biblia. Atlas histórico de las religiones. Karen Farrinton. Colección Piruletas de Filosofía. El canto del pájaro. Anthony de Mello. El diario de Ana Frank. El Señor de los amigos. (cómic) J. L. Cortés. Historia de la Iglesia (I-II). Juan de Isasa. Historia de las Religiones. Manuel Guerra. Introducción a la bioética. AA.VV. Jesús de Nazaret. Joseph Ratzinger. La Biblia didáctica. La Semana Santa. Casiano Floristán. Miryam de Nazaret. Juan de Isasa. Un señor como Dios manda. (cómic). J.L. Cortés. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 77/164

79 Segundo o PLAN LECTOR do centro, establécese para o curso 2.017/18 un tempo específico para a lectura escolar cos seguintes obxectivos: Desenvolver a competencia lingüística. Fomentar o hábito da lectura. Propoñerlle aos alumnado unha serie de lecturas axeitadas a súa idade, intereses, etc. O Plan Lector do centro desenvolve as seguintes características: Quince minutos de luns a venres (o horario rota cada semana). Lectura individual e silenciosa. Lectura de libre elección, supervisada polo profesor. De forma simultánea en tódalas áreas e niveis da etapa educativa. Tempo sen interrupcións do exterior. O profesor de be ser modelo; evitará ler a prensa nese momento. O equipo da Biblioteca aportará mochilas para as aulas coas novidades, xunto con outras actividades de fomento da lectura. Cada Departamento Didáctico aportará listados de lecturas relacionados coa materia impartida. 16. ACCIÓNS PREVISTAS DE ACORDO CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TIC A aplicación das tecnoloxías da información e a comunicación ao traballo da aula convértese nunha peza clave na educación e formación das novas xeracións. A súa importancia social fai que deban estar presentes nos centros educativos, de modo que os alumnos adquiran os coñecementos e habilidades necesarias para abordar con garantía de éxito a súa utilización en todos os ámbitos: educativos, familiares ou de pracer. Trátase de que o alumnado, ao rematar a súa escolarización obrigatoria, alcanzara unha competencia dixital. Esta competencia consiste en dispoñer de habilidades para buscar, obter, procesar e comunicar información, para transformala en coñecemento. Incorpora diferentes habilidades, que van dende o acceso á información ata a súa transmisión en distintos soportes unha vez tratada; todo isto tendo en conta a situación xeográfica, social e persoal do alumnado, o tipo de alumnado, a formación do profesorado e as infraestruturas dispoñibles no centro. Dende a área de Relixión contribuímos ao logro destes obxectivos mediante a realización de diversas actividades cos nosos alumnos, aínda que nos atopamos ás veces coas limitacións da falta de infraestruturas abondas no centro. Entre outros, os nosos obxectivos son: Lograr que os nosos alumnos coñezan a páxina Web do centro e a utilicen como espazo de comunicación e de colaboración con toda a comunidade educativa. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 78/164

80 Contribuír a que os nosos alumnos aprendan a utilizar correctamente Internet. Impulsar a comunicación dos nosos alumnos con outros alumnos de Relixión doutros centros da mesma localidade e outras. Intentar que os nosos alumnos participen en foros relacionados coa materia. Dar a coñecer e invitalos a utilizar páxinas Web relacionadas coa materia. Obter, interpretar, elaborar e valorar a información de diversos tipos e opinións a través de Internet: páxinas Web, webquests, wikis, foros, chats, etc. Presentar os traballos, voluntarios ou obrigatorios, nos formatos Word, Powerpoint ou Prezi. Traballar nas Aulas ABALAR e co Repositorio ABALAR en 1º e 2º de ESO. Interactuar co alumnado e presentar contidos atractivos e novidosos dende o blog da materia de Relixión: Cabe destacar que no presente curso 2.016/17, as clases de 1º e 2º de BAC intentaranse dar na aula de Informática. De colaborar a dirección do centro desinteresadamente co departamento de Relixión, se poderá levar a cabo este proxecto, e así poderemos traballar cos rapaces no ámbito das novas tecnoloxías e desenvolver mellor a súa competencia dixital. 17. CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. O Departamento de Relixión contribúe ao Plan de Convivencia de centro: Educando ao alumnado para a convivencia democrática, incorporando na práctica docente contidos relacionados coa convivencia escolar e a resolución pacífica de conflitos. Respectando a liberdade de conciencia e conviccións relixiosas e morais, así como a dignidade, integridade e intimidade de tódolos membros da comunidade educativa. Cumprindo e facendo cumprir as normas de convivencia do centro no ámbito da súa competencia. Fomentando un clima positivo de convivencia no centro e na aula, e durante as actividades complementarias e extraescolares, favorecendo un bo desenvolvemento do proceso de ensinanza-aprendizaxe. Mantendo a orde e velando polo axeitado comportamento do alumnado no centro, tanto na aula como fóra dela, corrixindo e poñendo en coñecemento dos órganos competentes as condutas que alteren a convivencia. Informando as familias das cuestións que puidesen afectarlles, dos incumprimentos das normas de convivencia por parte dos seus fillos e das medidas disciplinarias adoptadas ao respecto. Controlando as faltas de asistencia así como os retrasos dos alumnos e informando aos titores, segundo o procedemento establecido. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 79/164

81 18. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA. Debido ao carácter interrelacional do proceso de ensino-aprendizaxe, o profesor de Relixión tamén deberá revisar continuamente a súa labor docente na medida que os resultados acadados non respondan ás previsións. A avaliación, polo tanto, afecta a todos os implicados no proceso educativo no cal se dan relacións humanas recíprocas que serán máis enriquecedoras na medida en que todos os suxeitos aporten o mellor de si mesmos. O profesor avaliará os procesos de ensinanza e a súa propia práctica docente en relación co logro os obxectivos do currículo, e tamén en relación ás necesidades educativas do centro e ás características específicas dos alumnos. Os resultados da avaliación da aprendizaxe dos/as alumnos/as e do proceso de ensinanza, servirán para modificar aqueles aspectos da programación educativa e do proxecto curricular que se detectaron como pouco axeitados ás características dos alumnos/as e ao contexto do centro. Os procedementos para avaliar a programación de Relixión Católica son de dous tipos: 1. Unha avaliación de progreso: Haberá que ir vendo o axuste de obxectivos, contidos, criterios de avaliación, procedementos e actividades á realidade do alumnado, ás súas necesidades e características e á realidade das posibilidades educativas do Centro. Valorarase tal axuste nas reunións de Departamento e nas avaliacións e, se resulta pouco axeitado, haberá de modificarse durante o percorrer do curso. 1. Unha avaliación final: Prestarase moita atención ao porcentaxe de alumnos que, na súa avaliación final, queden coa relixión sen aprobar. Os erros detectados recolleranse na Memoria Final de curso para a elaboración da programación do próximo curso. Para levar a cabo o seguimento do desenvolvemento da programación didáctica, así como o seu rendemento e a súa posterior revisión e adaptación caso de seren detectados desaxustes, este departamento de Relixión empregará as seguintes ferramentas na medida que se revelen necesarios: Reunións do departamento e das coordinacións de curso e nivel. Enquisas de autoavaliación do alumnado. Enquisas de autoavaliación do profesorado. Guías de análise. Enquisas ao alumnado e ao profesorado. 1 - MODELO DE AUTOAVALIACIÓN AO PROFESORADO. PLANIFICACIÓN Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 80/164

82 A programación está deseñada en relación co currículo establecido no decreto 86/2015. A programación ten en conta os acordos tomados na PXA. A programación está redactada cunha linguaxe clara. Participo na elaboración da programación da materia no departamento correspondente. A programación establece de modo explícito o proceso de avaliación para o alumnado con materias pendentes de cursos anteriores. Teño en conta a diversidade á hora de facer a programación A programación establece de modo explícito actividades complementarias e extraescolares. A programación concreta os elementos transversais a traballar en cada curso. Realizo a planificación co meu grupo clase tendo en conta a programación da materia. Selecciono e secuencio os contidos cunha distribución e nivel de progreso adecuado as características do grupo de alumnos. Temporalizo os estándares de aprendizaxe trimestralmente. Establezo de modo explícito os criterios, procedementos e instrumentos de avaliación e autoavaliación Planifico a miña actividade de modo coordinado co profesorado do departamento. Teño organizadas as actividades de recuperación para o alumnado que non acadou os obxectivos. Código: 1 (nunca); 2(poucas veces); 3 (case sempre), 4(sempre). (Ver Anexos) Programación de Relixión. Curso Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 81/164

83 UNIDADES DIDÁCTICAS Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 82/164

84 RELIXIÓN 1º E.S.O. TEMPORALIZACIÓN 1º TRIMESTRE. BLOQUE 1 (UNIDADES 1,2) BLOQUE 2 (UNIDADE 3) 2º TRIMESTRE BLOQUE 3 (UNIDADES 4,5,6) 3º TRIMESTRE BLOQUE 4 (UNIDADES 7,8,9) CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE EVALUABLES - COMPETENCIAS CLAVE Competencias clave (CC): comunicación lingüística (CCL), competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT), competencia dixital (CD), aprender a aprender (CAA), competencias sociais e cívicas (CSEC), sentido de iniciativa e espírito emprendedor (SIEP) e conciencia e expresións culturais (CEC) UNIDADE 1 RELIXIÓN, REALIDADE E VALORES Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 83/164

85 - As relixións e a historia da humanidade. - Relación e diferenzas entre as relixións da Antigüidade e o Cristianismo. - O relato bíblico «A historia do patriarca Xosé». BLOQUE I. 1. Valorar as relixións na historia da humanidade Define que é a relixión. - Espiritualidade do patriarca Xosé e o sentimento relixioso. - Os valores do hinduísmo e do cristianismo Nomea as expresións relixiosas máis antigas. BLOQUE I. 2. Relacionar e distinguir as relixións da Antigüidade e o Cristianismo Expresa as achegas das relixións Establece diferenzas entre as relixións da Antigüidade e o Cristianismo. BLOQUE I. 3. Identificar os personaxes e os valores do relato bíblico «A historia do patriarca Xosé» Escribe o argumento do relato bíblico de «A historia do patriarca Xosé»., 3.2. Enumera valores e antivalores dos seus personaxes., Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 84/164

86 BLOQUE I. 4. Dialogar sobre a espiritualidade e reflexionar sobre un salmo. BLOQUE I. 5. Comparar e seleccionar valores das relixións hinduísta e cristiá Participa en debates sobre a espiritualidade por medio do diálogo Valora as achegas dos compañeiros Elixe e xerarquiza valores do hinduísmo e do cristianismo necesarios na actualidade.,,, UNIDADE 2 DEUS, CREACIÓN E MORAL Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Comportamentos relacionados coa destrución e coa conservación do medio. - Características, principios éticos e comportamentos morais e ecolóxicos que compoñen a moral católica do medio. BLOQUE I. 1. Enumerar comportamentos que deben practicar os cristiáns en relación coa ecoloxía integral Escribe comportamentos que deben practicar os cristiáns en relación coa ecoloxía integral. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 85/164

87 - Os dous relatos bíblicos de «A Creación de Deus». - Xesús, mestre espiritual da natureza e o sentimento de loanza. - O valor de humanizar a persoa e a Terra. BLOQUE I. 2. Resumir a moral católica do medio Expresa que é a moral católica do medio Sinala as diferenzas entre a explicación teolóxica e científica da creación.,, BLOQUE I. 3. Expresar ensinanzas morais relacionadas cos dous relatos bíblicos sobre «A Creación de Deus» Extrae as principais ensinanzas morais e relixiosas dos dous relatos bíblicos sobre «A Creación de Deus» Argumenta a orixe do mundo e a realidade como froito do designio amoroso de Deus.,, BLOQUE I. 4. Manifestar loanza a Deus pola obra da natureza Extrae ensinanzas de textos evanxélicos sobre a natureza., 4.2. Realiza unha tarxeta de loanza a Deus., Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 86/164

88 BLOQUE I. 5. Participar nun cinefórum Dialoga, seguindo unhas pautas, sobre o contido dunha película., CSIEE UNIDADE 3 DEUS NA HISTORIA DA SALVACIÓN Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Deus na Historia da Salvación. - A plenitude da revelación na Historia da Salvación. - O relato bíblico «David e Goliat». BLOQUE II. 1. Sinalar os principais acontecementos, personaxes e revelacións de Deus pertencentes á Historia da Salvación Describe os personaxes e acontecementos máis significativos da Historia da Salvación. - Significado espiritual dos nomes e o sentimento de desexar a Deus. - O valor da confianza Expresa como descubrir a Deus na vida e historia persoal. BLOQUE II. 2. Expresar que son a Historia da Salvación e a plenitude da revelación 2.1. Define a Historia da Salvación e que lle revelou Deus ao pobo de Israel. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 87/164

89 que ensina a Igrexa católica. BLOQUE II. 3. Resumir o relato bíblico de «David e Goliat» e algunhas das ensinanzas que se poden extraer e aplicar hoxe. BLOQUE II. 4. Dialogar sobre a espiritualidade dalgúns nomes e reflexionar sobre o desexo de busca de Deus. BLOQUE II. 5. Valorar o grao persoal de confianza Explica en que consiste a plenitude da revelación para a Igrexa católica Resume o argumento e as ensinanzas do relato bíblico de «David e Goliat» Enumera valores e antivalores dos seus personaxes Participa en debates sobre a espiritualidade dos nomes por medio do diálogo Elabora unha reflexión persoal sobre personaxes e acontecementos bíblicos Autoavalía a partir dunhas claves de interpretación o grao de confianza persoal.,,, CSIEE UNIDADE 4 XESÚS DE NAZARET Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 88/164

90 Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - A encarnación de Xesucristo como Deus e home. - A mensaxe de Xesús: o Reino de Deus, os milagres, a Igrexa. BLOQUE III. 1. Coñecer o misterio de Xesucristo Describe o misterio da encarnación. CAA - O relato bíblico «A parábola do sementador». - O sentimento da alegría e a espiritualidade desde os nomes de Xesucristo. - Os valores das Benaventuranzas. BLOQUE III. 2. Interpretar a mensaxe do Reino coa consecución da felicidade e a salvación Extrae conclusións sobre as características da mensaxe sobre o Reino de Deus Expresa comportamentos e valores que fan crecer o Reino de Deus. BLOQUE III. 3. Descubrir a mensaxe das parábolas do Reino, en especial «A parábola do sementador» Escribe o argumento, as ensinanzas e as analoxías do relato bíblico de «A parábola do sementador» Nomea valores que xorden das parábolas do Reino de Deus. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 89/164

91 BLOQUE III. 4. Interiorizar o significado dos nomes de Xesucristo e o sentimento de alegría. BLOQUE III. 5. Descubrir e aprender os valores das Benaventuranzas Investiga acerca dos nomes de Xesucristo no NT Deseña unha felicitación do Nadal Define que son as Benaventuranzas Compara os valores da sociedade actual cos das Benaventuranzas.,,, CSIEE,, CSIEE, UNIDAD 5 EVANXEOS E MORAL DE XESÚS Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 90/164

92 - O ben e o mal moral. - Características da moral relixiosa de Xesús de Nazaret: a moral do amor. - O relato bíblico «Xesús e a muller adúltera». - Os valores da moral de Xesús e os sentimentos do Sagrado Corazón de Xesús. - Os valores dos Dez Mandamentos. BLOQUE III. 1. Diferenciar entre o ben e o mal moral. BLOQUE III. 2. Expresar a orixinalidade da moral de Xesús de Nazaret Escribe as diferenzas entre o ben e o mal moral e as súas consecuencias persoais e sociais Distingue a novidade da moral de Xesús respecto á moral xudía Enumera as achegas da moral cristiá. BLOQUE III. 3. Descubrir a mensaxe do relato bíblico «Xesús e a muller adúltera» Expón os valores e virtudes morais que practica Xesús., CSIEE 3.2. Aplica a ensinanza do relato a casos específicos., CSIEE BLOQUE III. 4. Dialogar e expresar vivencias sobre os valores e sentimentos de Xesús de 4.1. Participa en debates sobre a dimensión espiritual formulada nun cinefórum., Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 91/164

93 Nazaret. BLOQUE III. 5. Expresar os valores e virtudes que propoñen os Dez Mandamentos Expresa o sentimento vivenciado por medio dun debuxo Redacta comportamentos e compromisos concretos para practicar os Mandamentos.,, CSIEE UNIDAD 6 EVANXEOS E RESURRECCIÓN DE XESUCRISTO Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - O proceso de formación dos evanxeos. - A fe na resurrección de Xesucristo e a súa relación coa virxe María. - O relato bíblico «As aparicións de Cristo resucitado». BLOQUE III. 1. Explicar cal é o proceso de formación dos Evanxeos Expón os pasos do proceso de formación dos Evanxeos. CAA - A espiritualidade da Saba Santa e o sentimento cristián da resurrección. - O valor da esperanza cristiá. BLOQUE III. 2. Expresar como a resurrección se profesa, celebra e testemuña Explica con exemplos como se profesa, celebra e testemuña a resurrección. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 92/164

94 BLOQUE III. 3. Descubrir a mensaxe do relato bíblico «As aparicións de Cristo resucitado». BLOQUE III. 4. Considerar e expresar sentimentos sobre o rostro de Xesús e un disco-fórum. BLOQUE III. 5. Manifestar o valor da esperanza cristiá Describe a estreita relación entre a virxe María e Xesús Expón que é a fe na resurrección Enumera consecuencias sobre a fe na resurrección Exterioriza sentimentos tras contemplar o rostro da Saba Santa Expresa o sentimento vivenciado ao escoitar a cancio n Resurreccio n de Amaral Escribe unha definición sobre a esperanza cristiá.,,, CSIEE, Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 93/164

95 5.2. Redacta unha carta de esperanza e alento., CSIEE, UNIDAD 7 IGREXA, XESUCRISTO E BAUTISMO Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - A Igrexa, presenza de Xesucristo na historia. - Características da liturxia e sacramentos, en especial o sacramento do Bautismo. - O relato bíblico «O bautismo de Xesús». - A espiritualidade dos sacramentos e o sentimento da oración. - O valor da BLOQUE IV. 1. Comprender a presenza de Xesucristo hoxe na Igrexa. BLOQUE IV. 2. Describir as características básicas da liturxia e a orixinalidade do 1.1. Sinala e explica as distintas formas de presenza de Xesucristo na Igrexa Define a liturxia católica e cales son os sete sacramentos., Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 94/164

96 fraternidade. sacramento do Bautismo Sintetiza que é o sacramento do Bautismo e os seus principais ritos e símbolos. BLOQUE IV. 3. Resumir o relato bíblico de «O bautismo de Xesús» e a súa principal ensinanza Relaciona o sacramento do Bautismo co pecado orixinal Resume o argumento e a ensinanza que se extrae do relato bíblico «O bautismo de Xesús» Emprega argumentos propios para discutir unha opinión.,, BLOQUE IV. 4. Descubrir e interiorizar a espiritualidade nos sacramentos e na oración Investiga sobre os sacramentos na Biblia Expresa a vivencia interior da oración.,, Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 95/164

97 BLOQUE IV. 5. Comprender o valor da fraternidade Participa nun discofórum sobre a fraternidade., UNIDADE 8 IGREXA, XESUCRISTO E EUCARISTÍA Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Características da Eucaristía e a súa liturxia. - Importancia da Eucaristía na vida da Igrexa e dos católicos. - O relato bíblico «A Cea Pascual». BLOQUE IV. 1. Explicar as características fundamentais do sacramento da Eucaristía e os ritos da súa liturxia Expresa en que consiste o sacramento da Eucaristía e a súa liturxia., - Nomes e aspectos da Eucaristía. - O valor do compromiso cristián. BLOQUE IV. 2. Detallar que achega a Eucaristía á vida eclesial e social do cristián Enumera as principais achegas que leva consigo comungar no sacramento da Eucaristía. BLOQUE IV. 3. Expresar un ensino moral e relixioso relacionado co relato bíblico «A Cea Pascual» Resume o argumento e principal ensinanza do relato bíblico «A Cea Pascual»., Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 96/164

98 BLOQUE IV. 4. Expoñer os principais aspectos da Eucaristía a partir dos seus nomes. BLOQUE IV. 5. Concienciarse sobre o valor de compartir Relaciona cada nome que recibe o sacramento da Eucaristía co motivo correspondente Identifica a Eucaristía co memorial do sacrificio de Cristo Expresa compromisos concretos sobre o valor de compartir., CSIEE,, CSIEE,, UNIDADE 9 IGREXA, ESPÍRITO SANTO E CONFIRMACIÓN Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 97/164

99 - Relación entre os sacramentos e a vida humana. - Características do sacramento da Confirmación. - O relato bíblico de «O día de Pentecoste». BLOQUE IV. 1. Recoñecer que a acción do Espírito Santo lle dá vida á Igrexa Asocia a acción do espírito nos sacramentos coas distintas etapas e momentos da vida. - O Espírito na Biblia e no sentimento de fortaleza. - O valor da autenticidade. BLOQUE IV. 2. Resumir as características fundamentais do sacramento da Confirmación e os ritos da súa liturxia Sintetiza que é o sacramento da Confirmación e os seus principais ritos e símbolos. BLOQUE IV. 3. Narrar o argumento e extraer unha ensinanza persoal do relato bíblico «O día de Pentecoste» Resume o argumento e a ensinanza que se extrae do relato bíblico «O día de Pentecostes. BLOQUE IV. 4. Recoñecer e descubrir a importancia do Espírito Santo e o don de fortaleza Distingue entre Espírito Santo, espírito persoal e espiritismo., CSIEE 4.2. Manifesta a vivencia interior da fortaleza., CSIEE Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 98/164

100 BLOQUE IV. 5. Experimentar o valor da autenticidade Avalía e reflexiona sobre o seu grao de autenticidade. COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS UNIDADE 1 Relixión, realidade e valores Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Tratamento da información e competencia dixital. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Escoita e comprende o mito e o relato bíblico da unidade. Relaciona os diversos contidos da unidade. Descubre as mensaxes e ensinanzas dunha Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 99/164

101 película. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Selecciona valores necesarios para a sociedade actual. Participa de forma responsable no traballo de grupo. Cultural e artística. Cultural e histórica. Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Manifesta interese pola escenografía e ambientación dunha película. Valora a achega das relixións na historia. Competencia humanizadora e ético moral. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 100/164

102 Competencia de sentido transcendente. Comprender o xeito cristián de ver a vida. Valora o sentido e finalidade da Igrexa ao servizo da humanización. UNIDADE 2 Deus, creación e moral Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. Escoita, le e comprende os contidos e o dobre relato bíblico da unidade. Expresa os seus sentimentos sobre o tema específico. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Empregar distintas fontes para a busca de información. Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Investiga sobre un tema empregando diversas fontes. Fai valoracións críticas sobre a realidade do medio. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Social e cidadá. Aprender a comportarse desde o Interioriza valores que humanizan a Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 101/164

103 coñecemento dos distintos valores. persoa e a Terra. Autonomía e iniciativa persoal. Ser constante no traballo superando as dificultades. Realiza as súas tarefas aproveitando os tempos. Cultural e artística. Cultural e histórica. Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Realiza unha tarxeta artística de loanza. Investiga e descubre na Biblia o designio amoroso de Deus. Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Valorar os principais modelos de vida cristiá. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento dun proxecto ambiental. Descubre as grandes virtudes de San Francisco de Asís. UNIDADE 3 Deus na Historia da Salvación Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os diversos apartados e o relato bíblico da Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 102/164

104 unidade. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. Relaciona os diversos contidos da unidade. Descubre as mensaxes e ensinanzas dunha película. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Distingue valores necesarios para a sociedade actual respecto aos antivalores. Participa de forma responsable no traballo de grupo. Cultural e artística. Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián. Manifesta interese pola escenografía e ambientación dunha película. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 103/164

105 Cultural e histórica. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Interpreta as etapas da Historia da Salvación. Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Comprender o xeito cristián de ver a vida. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns, como o de confiar en Deus. Valora o sentido e finalidade da Igrexa como sacramento da Salvación. UNIDADE 4 Xesús de Nazaret Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Tratamento da información e competencia dixital. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta do interlocutor... Elaborar e publicitar información propia derivada de información Escoita e comprende os relatos e a parábola bíblica da unidade. Expón un traballo e escoita con respecto as preguntas e opinións sobre este. Selecciona e emprega recursos Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 104/164

106 Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Cultural e artística. Cultural e histórica. obtida a través de medios tecnolóxicos. Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. tecnolóxicos para a elaboración de traballos. Realiza actividades de autoavaliación. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Descubre os valores das Benaventuranzas. Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos aprendidos. Deseña unha postal de felicitación. Mostra interese e curiosidade pola persoa e mensaxe de Xesucristo. Competencia humanizadora e ético moral. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 105/164

107 Competencia de sentido transcendente. Interiorizar o misterio, misión, humanidade e divindade de Xesucristo. Recoñece o misterio de Xesucristo como verdadeiro Deus e verdadeiro home. UNIDAD 5 Evanxeos e moral de Xesús Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta do interlocutor... Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Escoita e comprende os relatos e o texto bíblico da unidade. Participa en debates seguindo as pautas establecidas. Descubre as mensaxes e ensinanzas dunha película. Realiza un traballo de equipo e exponlle os resultados á clase. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 106/164

108 Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Cultural e artística. Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Recoñecer os fundamentos que xustifican o ensino moral da Igrexa católica, e orientan a relación do home con Deus, consigo mesmo e cos outros. Dialogar para extraer conclusións sobre casos particulares da moral considerados en A. Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos aprendidos. Debuxa un Sagrado Corazón de Xesús cunha frase persoal. Expresa os sentimentos suscitados polo Sagrado Corazón de Xesús. Mostra unha actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. Recoñece e aprecia os valores e virtudes propostos nos Dez Mandamentos. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 107/164

109 UNIDAD 6 Evanxeos e resurrección de Xesucristo Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta do interlocutor... Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Escoita, le e comprende as experiencias e o relato bíblico da unidade. Participa en debates seguindo as pautas establecidas. Descubre as mensaxes e ensinanzas dun videoclip. Realiza actividades seguindo unhas pautas dadas. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Social e cidadá. Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Participa na resolución de actividades e no desenvolvemento de Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 108/164

110 diálogos e debates. Autonomía e iniciativa persoal. Cultural e histórica. Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos aprendidos. Identifica a simboloxía cristiá da áncora. Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Tomar conciencia de como a fe cristiá lles dá resposta ás interrogantes máis radicais do ser humano. Coñecer o misterio da redención e resurrección de Xesucristo. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns como o da esperanza. Expresa os misterios da fe e da esperanza cristiás: redención e resurrección. UNIDAD 7 Igrexa, Xesucristo e Bautismo Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 109/164

111 Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Elabora mapas conceptuais cos contidos da unidade. Selecciona e envía unha presentación relacionada coa vida do bautizado. Mostra interese polo uso dos recursos propios da unidade. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Participa na resolución de actividades e no desenvolvemento de diálogos e debates. Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 110/164

112 contidos aprendidos. Cultural e histórica. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Investiga sobre a orixe bíblica dos sacramentos. Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Comprender o significado da liturxia e dos sacramentos da Igrexa católica. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. Expresa o significado da liturxia e dos sacramentos da Igrexa católica. UNIDADE 8 Igrexa, Xesucristo e Eucaristía Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 111/164

113 Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Cultural e histórica. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Forma frases a partir de grupos de palabras sobre os contidos da unidade. Descubre as mensaxes e ensinanzas de materiais audiovisuais. Investiga e completa esquemas sobre os contidos. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Interioriza valores como o de compartir. Selecciona con criterio propio para o bo remate das cuestións presentadas. Investiga sobre os nomes que recibe a Eucaristía. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 112/164

114 Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e no acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Valorar a eficacia e as achegas do sacramento da Eucaristía. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns como o de compartir. Expresa o significado da Eucaristía e os ritos da súa liturxia. UNIDADE 9 Igrexa, Espírito Santo e Confirmación Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario. Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Escribe unha poesía para expresar os seus sentimentos. Tratamento da información e competencia dixital. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Descubre as mensaxes e ensinanzas de materiais audiovisuais. Aprender a aprender. Avaliar a consecución de obxectivos Reflexiona e avalía a partir dun Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 113/164

115 Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Cultural e artística. de aprendizaxe. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. cuestionario de aplicación persoal. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Interioriza valores como o da autenticidade. Participa na resolución de actividades e no desenvolvemento de diálogos e debates. Crea e decora poemas con sentido estético. Cultural e histórica. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Investiga sobre os conceptos relacionados co mundo do espírito. Competencia humanizadora e ético moral. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns como o da autenticidade. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 114/164

116 Competencia de sentido transcendente. Valorar a eficacia dos sacramentos como instrumentos de salvación nas etapas da vida, en especial a Confirmación. Expresa o significado da Confirmación e os ritos da súa liturxia. CONTIDOS MÍNIMOS UNIDADE 1 Relixións, realidade e valores - Saber o que son as relixións. - Resumir as principais diferenzas entre o cristianismo, o hinduísmo e as relixións da Antigüidade. - Expresar o argumento e o principal ensino do relato bíblico de «A historia do patriarca Xosé». UNIDADE 2 Deus, creación e moral - Coñece o que é a moral católica do medio. - Escribe comportamentos que deben practicar os cristiáns en relación coa ecoloxía integral. - Comprende os dous relatos bíblicos sobre «A Creación de Deus» e extrae as súas principais ensinanzas morais e relixiosas. UNIDADE 3 Deus na historia da salvación - Saber como Deus se revela na historia da Salvación. - Coñecer o valor da confianza dos persoaxes da Biblia. - Resumir o argumento e o principal ensino do relato bíblico «David e Goliat». UNIDADE 4 Xesús de Nazareth - Saber resumir os principais datos da vida de Xesús de Nazaret. - Coñecer o misterio de Xesús Cristo, verdadeiro home e verdadeiro Deus. - Comprender o argumento e o ensino principal do relato bíblico de «Parábola do sembrador». UNIDADE 5 Evanxeos e moral de Xesús - Define o que é a moral universal e a moral relixiosa. - Coñece o máis importante e orixinal da moral relixiosa de Xesús de Nazaret. - Extrae a mensaxe relixiosa e moral do relato bíblico «Xesús e a muller adúltera». UNIDADE 6 Evanxeos e resurrección de Xesucristo - Recoñece os principais feitos sobre a morte e a resurrección de Xesús Cristo. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 115/164

117 - Coñece a importancia central que ten a morte e a resurrección de Xesús Cristo. - Expresa o argumento e o principal ensino do relato bíblico «As aparicións de Cristo resucitado». UNIDADE 7 Igrexa, Xesucristo e Bautismo - Coñecer o que son os sacramentos da Igrexa católica. - Saber en que consiste o sacramento do Bautismo e cal é a súa liturxia e a relación deste sacramento co valor da fraternidade. - Ler e comprender o texto bíblico do «Bautismo de Xesús». UNIDADE 8 Igrexa, Xesucristo e Eucaristía - Coñecer a importancia da Eucaristía na Igrexa católica. - Saber en que consiste o sacramento da Eucaristía e a súa liturxia. Descubrir a relación deste sacramento co valor de compartir. - Ler e situar o texto bíblico da «Cea Pascual» na vida de Xesús. UNIDADE 9 Igrexa, Espírito Santo e Confirmación - Coñecer a presenza do Espírito na Igrexa católica. - Saber en que consiste o sacramento da Confirmación e a súa liturxia. Valorar la relación deste sacramento co valor da autenticidade. - Ler e comprender o significado do texto bíblico do «Día de Pentecostés». RELIXIÓN 2º E.S.O. 1º TRIMESTRE BLOQUE 1 (UNIDADES 1,2) BLOQUE 2 (UNIDADE 3) 2º TRIMESTRE BLOQUE 3 (UNIDADES 4,5,6) TEMPORALIZACIÓN 3º TRIMESTRE BLOQUE 4 (UNIDADES 7,8,9) UNIDADE 1: DEUS, PERSOA E RELIXIÓN CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Competencias clave (CC): comunicación lingüística (CCL), competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT), competencia dixital (CD), aprender a aprender (CAA), competencias sociais e cívicas (), sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) e conciencia e expresións culturais (). Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 116/164

118 - O ser humano é creado por Deus, libre e intelixente e á súa imaxe e semellanza. - A persoa é un ser relixioso: a relixiosidade. - O relato bíblico «Abraham e Isaac». - A espiritualidade e a persoa na Biblia; o sentimento espiritual. - Dimensións e valores da persoa. BLOQUE I. 1. Establecer diferenzas entre o ser humano creado a imaxe de Deus e os animais. BLOQUE I. 2. Relacionar a condición de criatura coa orixe divina Argumenta a dignidade do ser humano en relación aos outros seres vivos Distingue e debate de forma xustificada e respectuosa a orixe do ser humano.,, BLOQUE I. 3. Identificar os personaxes e os valores do relato bíblico «Abraham e Isaac» Escribe o argumento do relato bíblico «Abraham e Isaac» Expresa as ensinanzas deste relato para a vida persoal., BLOQUE I. 4. Recoñecer expresións simbólicas bíblicas sobre as dimensións persoais, en especial a espiritual Investiga, coa Biblia, sobre as dimensións humanas Valora o sentimento espiritual por medio de mándaas., CSIEE, BLOQUE I. 5. Tomar conciencia dos valores e virtudes fundamentais que permiten un desenvolvemento de forma integral Selecciona as dimensións e os valores que debe desenvolver máis para medrar de forma integral., Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 117/164

119 UNIDADE 1: DEUS, PERSOA E RELIXIÓN COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. - Escoita e comprende o mito e o relato bíblico da unidade. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Empregar distintas fontes para a busca de información. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Relaciona os diversos contidos da unidade. - Consulta e investiga en Internet para a elaboración de actividades. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Selecciona valores necesarios para a sociedade actual. - Participa de forma responsable no traballo de parella e de pequeno grupo. Cultural e artística. Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético- moral. Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. - Expresa os seus sentimentos por medio da creación de mandalas. - Valora a achega das relixións na vida das persoas e pobos. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 118/164

120 Competencia de sentido transcendente. Comprender o xeito cristián de ver a vida. - Valora o ser humano desde a perspectiva cristiá. UNIDADE 2: DIGNIDADE E VIDA CRISTIÁ CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - O fundamento da dignidade da persoa. - Características do proxecto persoal de vida cristiá e os principais modelos de vida para o cristián. - O relato bíblico «A parábola dos talentos». - O valor do tempo na Biblia e o sentimento de dignidade. - Os proxectos de vida e os seus valores. BLOQUE I. 1. Explicar a orixe da dignidade do ser humano como criatura de Deus. BLOQUE I. 2. Sintetizar que é o proxecto de vida cristiá. BLOQUE I. 3. Expresar o argumento, a interpretación e a ensinanza principal do relato bíblico «A parábola dos talentos». BLOQUE I. 4. Saber aproveitar ben o tempo e valorar a propia dignidade e a dos demais Valora, en situacións do seu contorno, a dignidade de todo ser humano con independencia das capacidades físicas, cognitivas, intelectuais, sociais, etc Define que son o proxecto persoal de vida e o proxecto de vida cristiá Describe a Xesús de Nazaret e a Virxe María como os principais modelos de vida cristiá Extrae as principais ensinanzas do relato bíblico «A parábola dos talentos» Enumera comportamentos que debería realizar cada día para desenvolver as súas capacidades Describe como investir o tempo para mellorar aspectos da vida persoal Participa nun cine-fórum sobre a dignidade humana.,,,, BLOQUE I Expón algunhas Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 119/164

121 5. Reflexionar sobre os proxectos e valores persoais. Programación de Relixión. Curso ensinanzas para desenvolver un verdadeiro proxecto persoal de, vida. CSIEE UNIDADE 2: DIGNIDADE E VIDA CRISTIÁ COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Tratamento da información e competencia dixital Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. - Escoita, le e comprende os contidos, o relato e as citas bíblicas da unidade. - Expresa os seus sentimentos sobre o tema específico. - Participa nun cine-fórum. Aprender a aprender Social e cidadá Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Fai valoracións sobre a dignidade do ser humano. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Interioriza valores que humanizan as persoas. Autonomía e iniciativa persoal Ser constante no traballo superando as dificultades. - Realiza as súas tarefas aproveitando os tempos. Cultural e artística Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián. - Medita e reflexiona sobre a dignidade humana a partir do visionado dunha película. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 120/164

122 Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético- moral Competencia de sentido transcendente Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Valorar os principais modelos de vida cristiá. - Investiga o fundamento bíblico da dignidade humana. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento dun proxecto persoal de vida. - Descobre a Xesús de Nazaret e a Virxe María como os principais modelos de vida cristiá. UNIDADE 3: ACCIÓN HUMANA E MORAL CATÓLICA CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - Ser humano colaborador da creación de Deus. - Características da ética universal e a moral católica. - O relato bíblico «Xesús de Nazaret e a muller pecadora». - A espiritualidade de María de Nazaret e o sentimento de empatía. - O valor da liberdade. BLOQUE I. 1. Entender o sentido e a finalidade da acción humana. BLOQUE I. 2. Distinguir o fundamental e o máis orixinal da moral católica. BLOQUE I. 3. Interpretar o relato bíblico «Xesús de Nazaret e a muller pecadora» e algunhas das ensinanzas morais Clasifica accións do ser humano que respectan ou destrúen a Creación Deseña, en pequeno grupo, un plan de colaboración co seu centro educativo no que se inclúen polo menos cinco necesidades e as posibles solucións que o propio grupo levaría a cabo Expresa a diferenza e complementariedade entre a ética universal e a moral cristiá Resume o fundamental e o máis orixinal da moral católica Indica o argumento, as claves de interpretación e algunhas ensinanzas morais que se poden extraer do relato bíblico «Xesús de Nazaret e a, CSIEE,, Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 121/164

123 muller pecadora». BLOQUE I. 4. Dialogar sobre a espiritualidade cristiá e reflexionar sobre o sentimento de empatía Participa nun debate sobre a espiritualidade cristiá a partir do modelo de María de Nazaret Autoavalía, a partir dunhas claves de interpretación,, o grao persoal de empatía. BLOQUE I. 5. Descubrir e valorar a verdadeira liberdade humana Busca solucións, desde o exercicio da liberdade, a un dilema moral. UNIDADE 3: ACCIÓN HUMANA E MORAL CATÓLICA COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Tratamento da información e competencia dixital Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. - Escoita, le e comprende os diversos apartados e o relato bíblico da unidade. - Relaciona os diversos contidos da unidade. - Descobre as mensaxes e ensinanzas dunha película. Aprender a aprender Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Social e cidadá Aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Deseña un plan de colaboración no seu centro educativo. Autonomía e iniciativa persoal Asumir as responsabilidades - Participa de forma Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 122/164

124 Cultural e artística. Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético- moral Competencia de sentido transcendente encomendadas e dar conta delas. Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Comprender o xeito cristián de ver a vida. responsable no traballo de grupo. - Manifesta interese pola escenografía e ambientación dunha película. - Interpreta a moral de Xesús de Nazaret como modelo de acción persoal. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns, como o da verdadeira liberdade. - Valora o sentido e finalidade da moral católica como acto de colaboración no plan de Deus. UNIDADE 4: REVELACIÓN E RELACIÓN CON DEUS CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - Deus revélase na historia. - O cristián relaciónase con Deus e acepta a súa revelación. - O relato bíblico «Deus escoita a Hagar e Ismael». - O sentimento de reflexión persoal e a espiritualidade de relacionarse con Deus. - O valor da oración. BLOQUE II. 1. Coñecer e aceptar que Deus se revela na historia. BLOQUE II. 2. Describir pautas para relacionarse con Deus. BLOQUE II. 3. Resumir o relato bíblico «Deus escoita a Hagar e Ismael» e algunhas das ensinanzas que se poden extraer e aplicar hoxe Busca e elixe personaxes significativos do pobo de Israel e identifica e analiza a resposta de fe neles Describe como se relaciona o cristián con Deus Escribe o argumento, a imaxe de Deus presente no texto e as ensinanzas do relato bíblico «Deus escoita a Hagar e Ismael» Investiga a biografía e a resposta de fe de dúas mulleres da Biblia., CAA, Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 123/164

125 BLOQUE II. 4. Reflexionar e aprender a relacionarse con Deus. BLOQUE II. 5. Descubrir e aprender o valor da oración Participa nun cine-fórum para aprender a relacionarse con Deus Indaga por medio dun cuestionario a súa actual relación con Deus Participa nun disco-fórum sobre o valor da oración.,, UNIDADE 4: REVELACIÓN E RELACIÓN CON DEUS COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Tratamento da información e competencia dixital Aprender a aprender Social e cidadá Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Elaborar e publicitar información propia derivada da obtida a través de medios tecnolóxicos. Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Escoita e comprende os textos, contidos e o relato bíblico da unidade. - Expón un traballo e escoita con respecto as preguntas e opinións sobre este. - Selecciona e emprega recursos tecnolóxicos para a elaboración de traballos. - Realiza actividades de autoavaliación. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Descobre o valor cristián da oración. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 124/164

126 Autonomía e iniciativa persoal Cultural e artística. Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético- moral Competencia de sentido transcendente Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Recoñecer e aceptar a revelación de Deus. - Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos aprendidos. - Presenta traballos de investigación de forma creativa. - Mostra interese polos personaxes significativos do pobo de Israel. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. - Descobre que nos podemos relacionar con Deus. UNIDADE 5: REVELACIÓN E FE CRISTIÁ CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Contidos Estándares de aprendizaxe avaliables CC de avaliación - A aceptación da revelación: a fe. - A orixinalidade da fe cristiá. - O relato bíblico «Xesús e o cego Bartimeo». - O don da fe e o sentimento de escoitar. - Os valores da fe cristiá. BLOQUE II. 1. Comprender e valorar que a fe é a resposta á iniciativa salvífica de Deus. BLOQUE II. 2. Expresar a orixinalidade da fe cristiá. BLOQUE II. 3. Expoñer algunhas das principais ensinanzas que se poden extraer do relato bíblico «Xesús e o cego Bartimeo» Interésase por coñecer e valora a resposta de fe ao Deus que se revela Identifica a fe cristiá como a fe antropolóxica máis completa e verdadeira Expón as súas investigacións bíblicas sobre a fe Enumera actitudes e comportamentos que facilitan ou impiden a fe Expresa algunha das ensinanzas que se poden extraer para a vida actual do relato bíblico «Xesús e o cego Bartimeo». Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 125/164

127 BLOQUE II. 4. Dialogar sobre a fe e expresar vivencias sobre o sentimento de escoitar. BLOQUE II. 5. Expresar os valores e virtudes da fe cristiá. Programación de Relixión. Curso Participa nun debate sobre o don da fe formulado nun disco-fórum Escoita e respecta os sentimentos dos demais Participa nun cine-fórum sobre os valores da fe., CSIEE, UNIDADE 5: REVELACIÓN E FE CRISTIÁ COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Tratamento da información e competencia dixital Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. - Escoita e comprende os relatos e o texto bíblico da unidade. - Participa en debates seguindo as pautas establecidas. - Descobre as mensaxes e ensinanzas de cancións e películas. Aprender a aprender Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Realiza un traballo de equipo e expón os resultados á clase. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 126/164

128 Social e cidadá Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Escoitar en silencio e respectar os sentimentos dos demais. Autonomía e iniciativa persoal Cultural e artística. Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético- moral Competencia de sentido transcendente Contidos - Características xerais e clasificación dos libros da Biblia. - Orixe, composición e interpretación dos Libros Sagrados. - O relato bíblico «A historia de Xonás». - A Lectio Divina e o sentimento de comunicarse. - O valor da amizade. Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes presentes na fe cristiá. - Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos aprendidos. - Elabora un diario con sentimentos profundos. - Expresa a orixinalidade da fe cristiá. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. - Confía en Xesús como aquel que é experto en Deus. Recoñecer a intervención de Deus na historia. UNIDADE 6: COMO INTERPRETAR A BIBLIA? CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe avaliables CC de avaliación BLOQUE II. 1. Coñecer e definir a estrutura e organización da Biblia. BLOQUE II. 2. Coñecer e respectar os criterios do maxisterio da Igrexa en torno á interpretación bíblica. BLOQUE II. 3. Interpretar o relato «A historia de Xonás», 1.1. Identifica, clasifica e compara as características fundamentais dos Libros Sagrados mostrando interese pola súa orixe divina Le, localiza e esquematiza os criterios recollidos na dei verbum en torno á interpretación da Biblia valorándoos como necesarios Expón a interpretación e as ensinanzas do relato «A historia de Xonás»., CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 127/164

129 seguindo os criterios católicos.. BLOQUE II. 4. Descubrir os bos sentimentos que produce dialogar con Deus por medio da Biblia. 5. Recoñecer na inspiración a orixe da sacralidade do texto bíblico. BLOQUE II. 6. Describir valores e calidades da verdadeira amizade. Programación de Relixión. Curso Segue unhas pautas e practica a lectio divina Distingue e sinala en textos bíblicos a presenza dun Deus que se comunica, xustificando no grupo a selección dos textos Participa nun debate sobre os valores e calidades da amizade., SIEP UNIDADE 6: COMO INTERPRETAR A BIBLIA? COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Tratamento da información e competencia dixital Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Elaborar e publicitar información propia derivada da obtida a través de medios tecnolóxicos. - Escoita, le e comprende os contidos, experiencias e o relato bíblico da unidade. - Participa en debates seguindo as pautas establecidas. - Describe as aprendizaxes realizadas tras unha investigación. Aprender a aprender Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Realiza actividades seguindo unhas pautas dadas. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 128/164

130 Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Social e cidadá Autonomía e iniciativa persoal Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético- moral Competencia de sentido transcendente Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de colaboración establecidos. Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Tomar conciencia de como a fe cristiá dá resposta ás interrogantes do ser humano. Comprender o valor cristián da Biblia para a persoa humana. - Participa na resolución de actividades e no desenvolvemento de diálogos e debates. - Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos aprendidos. - Valora a importancia da Biblia como a Palabra de Deus. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns como o da amizade. - Expón para que lle serviu coñecer a vida a nivel persoal. UNIDADE 7: O DEUS CRISTIÁN CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Contidos Estándares de aprendizaxe avaliables CC de avaliación - Xesucristo revela a Deus como Trindade. - Orixinalidade do Deus cristián. - O relato bíblico «A parábola do fillo pródigo». - Calidades de Deus un e trino e o BLOQUE III Coñece e describe as 1. Mostrar interese por características do Deus cristián. recoñecer o carácter 1.2. Le relatos mitolóxicos, localiza relacional da divindade na trazos das divindades das relixións, revelación de Xesús. politeístas e contrástaos coas SIEP, características do Deus cristián. BLOQUE III Compara a orixinalidade do Deus 2. Descubrir a trino do cristianismo coa experiencia de orixinalidade do Deus Deus noutras relixións. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 129/164

131 sentimento cristián. - O valor da fraternidade. cristián respecto ás outras relixións monoteístas. BLOQUE III. 3. Describir o argumento, claves de interpretación e ensinanza principal do relato bíblico «A parábola do fillo pródigo». BLOQUE III. 4. Desenvolve a espiritualidade a partir dos atributos de Deus e experimenta o sentimento do amor cristián. BLOQUE III. 5. Vincular o sentido comunitario da Trindade coa dimensión relacional humana. 6. Comprender o valor da identidade persoal Explica o argumento e ensinanza principal do relato bíblico «A parábola do fillo pródigo» Analiza e extrae conclusións dun vídeo sobre a relación con Deus Investiga na Biblia sobre os atributos do Deus cristián Interioriza atributos de Deus e desenvolve a espiritualidade Participa nun disco-fórum sobre o sentimento cristián Recoñece, describe e acepta que a persoa humana necesita o outro para alcanzar a súa identidade a semellanza de Deus Participa nun cine-fórum sobre Xesús, como o maior exemplo de identidade persoal.,, UNIDADE 7: O DEUS CRISTIÁN COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. - Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. - Emprega os conceptos e o vocabulario do tema nas súas exposicións orais e escritas. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 130/164

132 Tratamento da información e competencia dixital Aprender a aprender Social e cidadá Autonomía e iniciativa persoal Cultural e artística. Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético- moral Competencia de sentido transcendente Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de colaboración establecidos. Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realizan na Igrexa. Comprender a orixinalidade do Deus un e trino. - Selecciona material e ideas necesarias para o traballo de clase, individual, por parella e grupal. - Mostra interese polo uso dos recursos propios da unidade. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Participa na resolución de actividades e no desenvolvemento de diálogos e debates. - Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos aprendidos. - Manifesta o seu criterio polas expresións musicais e cinematográficas da unidade. - Investiga sobre os atributos do Deus cristián. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns como o da identidade persoal, tomando como modelo a Xesús de Nazaret. - Expresa o misterio da Santísima Trindade e a súa Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 131/164

133 orixinalidade. UNIDADE 8: FE, CREDO E VIDA ETERNA CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - O Credo, síntese da acción salvífica de Deus na historia. - Características e verdades de fe da escatoloxía cristiá. - O relato bíblico «O Xuízo Final e definitivo». - Os textos bíblicos sobre a vida eterna e o sentimento de recollemento. - O valor de cambiar. BLOQUE III. 1. Descubrir o carácter histórico da formulación do Credo cristián. 2. Recoñecer as verdades da fe cristiá presentes no Credo. BLOQUE III. 3. Resumir as principais verdades da fe cristiá sobre a vida eterna. BLOQUE III. 4. Comprender o significado e as claves necesarias para interpretar correctamente o relato bíblico «O Xuízo Final e definitivo». BLOQUE III. 5. Reflexionar sobre a vida eterna desde o sentimento de recollemento. BLOQUE III. 6. Concienciarse sobre o valor da conversión cristiá Confecciona materiais onde se expresan os momentos relevantes da historia salvífica e relaciónaos coas verdades de fe formuladas no Credo Clasifica as verdades de fe contidas no Credo e explica o seu significado Define o que é a escatoloxía cristiá e as verdades de fe da resurrección, o ceo e o inferno Describe o significado e principal ensinanza do relato bíblico «O Xuízo Final e definitivo» Investiga coa Biblia e extrae conclusións sobre a vida eterna Dialoga sobre o sentimento de recollemento e paz interior Participa nun cine-fórum sobre o valor e a experiencia de cambiar de vida. CCL CD CAA CCL CD CAA CCL CD CAA CCL CD CAA CSIEE CCL CD CAA UNIDADE 8: FE, CREDO E VIDA ETERNA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 132/164

134 COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Tratamento da información e competencia dixital Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. - Escoita, le e comprende os contidos e os relatos bíblicos da unidade. - Emprega o vocabulario específico da unidade nas súas expresións orais e escritas. - Descobre as mensaxes e ensinanzas de materiais audiovisuais. Aprender a aprender Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Investiga e expresa de forma clara e concisa os contidos aprendidos. Social e cidadá Autonomía e iniciativa persoal Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético- moral Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Interioriza a importancia do valor e a necesidade de cambiar. - Selecciona con criterio propio para o bo termo das cuestións formuladas. - Investiga o Credo e a escatoloxía cristiá. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 133/164

135 Competencia de sentido transcendente Valorar a acción salvífica de Deus na historia expresada no Credo cristián. - Clasifica e expresa o significado do Credo. UNIDADE 9: A IGREXA CATÓLICA CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Contidos Estándares de aprendizaxe avaliables CC de avaliación - Expansión da igrexa, as primeiras comunidades. - As notas da Igrexa. - O relato bíblico «A parábola dos xornaleiros da viña». - Espiritualidade do canto relixioso e sociabilidade. - O valor da solidariedade. BLOQUE IV. 1. Comprender a expansión do cristianismo a través das primeiras comunidades cristiás. BLOQUE IV. 2. Xustificar que a Igrexa é unha, santa, católica e apostólica. BLOQUE IV. 3. Narrar o argumento e extraer unha ensinanza persoal do relato bíblico «A parábola dos xornaleiros da viña». BLOQUE IV. 4. Desenvolver o sentimento de espiritualidade por medio dunha canción relixiosa e de sociabilidade. BLOQUE IV. 5. Experimentar o valor 1.1. Localiza no mapa os lugares de orixe das primeiras comunidades cristiás e describe as súas características Reconstrúe o itinerario das viaxes de San Paulo e explica coas súas palabras a difusión do cristianismo no mundo pagán Describe e valora a raíz da unidade e santidade da Igrexa Elabora materiais, utilizando as Tecnoloxías da Información e a Comunicación, onde se reflicte a universalidade e apostolicidade da Igrexa Resume o argumento e a ensinanza que se extrae do relato bíblico «A parábola dos xornaleiros da viña» Investiga coa Biblia sobre a misión da Igrexa Participa nun disco-fórum sobre o tema «Pescador de homes» Avalía e reflexiona sobre o seu grao de sociabilidade e convivencia Analiza, toma conciencia e aplica o valor da solidariedade.,, CSIEE Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 134/164

136 da solidariedade. UNIDADE 9: A IGREXA CATÓLICA COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Tratamento da información e competencia dixital Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Elaborar e publicitar información propia derivada da obtida a través de medios tecnolóxicos. - Escoita, le e comprende os contidos e os textos bíblicos da unidade. - Participa en debates e diálogos respectando as normas de comunicación. - Elabora materiais, utilizando as Tecnoloxías da Información e a Comunicación, sobre os contidos da unidade. Aprender a aprender Social e cidadá Autonomía e iniciativa persoal Cultural e artística Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de colaboración establecidos. Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica...), e - Reflexiona e avalía a partir dun cuestionario de aplicación persoal. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Interioriza valores como a sociabilidade e a solidariedade. - Participa na resolución de actividades e no desenvolvemento de diálogos e debates. - Valora a achega do cristianismo desde as súas orixes misioneiras. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 135/164

137 Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético-moral Competencia de sentido transcendente cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Valorar o papel das primeiras comunidades na expansión da Igrexa. - Investiga sobre as notas da Igrexa. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. - Expresa a misión que recibiron e o papel que xogaron as primeiras comunidades cristiás. TEMPORALIZACIÓN 1º TRIMESTRE 2º TRIMESTRE RELIXION 3º ESO 3º TRIMESTRE BLOQUE 1 (UNIDADES 1,2) BLOQUE 3 (UNIDADES 4,5,6) BLOQUE 4 (UNIDADES 7,8,9) Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 136/164

138 BLOQUE 2 (UNIDADE 3) UNIDADE 1 Título: A persoa busca a Deus Contidos - A persoa pode descubrir a Deus. BLOQUE I. Criterios de avaliación 1. Enumerar as razóns e os camiños máis importantes polos cales a persoa pode descubrir a Deus. Estándares de aprendizaxe avaliables 1.1. Expresa os principais camiños persoais para descubrir e coñecer a Deus. CC CCL CD CAA - Camiños persoais e cristiáns para coñecer e encontrarse con Deus. BLOQUE I. 2. Expresar os medios persoais e cristiáns que propón a Igrexa católica para que a persoa poida encontrarse con Deus Describe os camiños persoais e cristiáns que ensina a Igrexa para encontrarse con Deus. CCL CD CAA - O relato bíblico «Historia de Sansón». BLOQUE I. 3. Identificar os personaxes e os valores do relato bíblico «Historia de Sansón» Le e resume o argumento e a ensinanza do relato bíblico «Historia de Sansón». CCL CAA 3.2. Enumera valores e antivalores dos seus personaxes. CCL CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 137/164

139 - O coñecemento dun mesmo e o sentimento de chorar. BLOQUE I. 4. Desenvolver a espiritualidade mediante o autocoñecemento e a expresión de sentimentos Autoavalíase por medio dun cuestionario de coñecemento persoal. CCL CAA 4.2. Participa en debates sobre os sentimentos. CCL CAA - O valor da fe en Deus. BLOQUE I. 5. Mostrar interese na formulación da fe en Deus Participa nun cinefórum sobre a busca e relación persoal con Deus. CCL CAA COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑO Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os textos bíblicos e documentais da unidade. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Relaciona os diversos contidos da unidade. Tratamento da información e competencia dixital Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Descobre as mensaxes e ensinanzas dunha película. Aprender a aprender Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 138/164

140 Social e cidadá Programación de Relixión. Curso Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Intervén por medio do diálogo seguindo unhas pautas dadas. Autonomía e iniciativa persoal Cultural e artística. Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético-moral Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos. Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade, e mostrar gusto pola estética no ámbito cotián. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Desenvolve as súas actividades nos tempos previstos. Manifesta interese pola escenografía e ambientación dunha película. Valora a achega do cristianismo na busca de Deus. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. Competencia de sentido transcendente Comprender o xeito cristián de ver a vida. Valora a achega da Igrexa católica para satisfacer o desexo de Deus. UNIDADE 2 Título: O sentido cristián da vida Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - A busca de sentido: características do sentido último da vida humana. BLOQUE I. 1. Redactar en que consiste o sentido último da vida humana Define que é o sentido último da vida humana. CCL CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 139/164

141 - Características do sentido á vida segundo as relixións monoteístas. BLOQUE I. 2. Resumir as principais características do sentido á vida que dan o xudaísmo, o cristianismo e o islamismo Resume o sentido da vida que dan as relixións monoteístas. CCL CAA 2.2. Sintetiza en que consiste o sentido cristián da vida. CCL CAA - O relato bíblico «Xesús e Zaqueo». BLOQUE I. - Sentido da vida e Providencia. BLOQUE I. 3. Expresar o argumento e as ensinanzas para aplicar hoxe o relato bíblico «Xesús e Zaqueo». 4. Describir en que consiste a Providencia de Deus e como vivir a vida con maior sentido e felicidade. - Valores que lle dan sentido á vida. 5. Elixir e xerarquizar valores que lle dan sentido á vida Resume o argumento e a ensinanza que se extrae do relato bíblico «Xesús e Zaqueo» Elabora unha lista de valores que permiten transformar a vida para mellor Expresa mediante un bo consello como desenvolver a espiritualidade e vivir máis feliz Participa nun cinefórum sobre a Providencia de Deus Reflexiona e xerarquiza valores e antivalores. CCL CD CAA CCL CD CAA CCL CAA CCL CAA CCL CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 140/164

142 CSIEE COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Tratamento da información e competencia dixital Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Elabora mapas conceptuais cos contidos da unidade. Dialoga sobre as aprendizaxes descubertas nun cinefórum. Aprender a aprender Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. Mostra interese polo uso dos recursos propios da unidade. Social e cidadá Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Participa na resolución de actividades e no desenvolvemento de diálogos e debates. Autonomía e iniciativa persoal Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos e valores aprendidos. Cultural e histórica Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a Investiga sobre o sentido da vida nas relixións Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 141/164

143 Competencia humanizadora e ético-moral Competencia de sentido transcendente síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e no acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Comprender que o ser humano necesita encontrar motivos para darlle un sentido último á súa vida. monoteístas. Expresa como para descubrir o sentido cotián e último da vida é necesario ter unha boa xerarquía de valores. Expón en que consiste o sentido último da vida humana. UNIDADE 3 Título: Pecado, Perdón e Unción Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Deus revélase na historia para curar e perdoar. BLOQUE II. 1. Reflexionar sobre os sacramentos de curación e os seus efectos Explica como Deus intervén na historia para curar e perdoar a persoa. CCL CAA - Características dos sacramentos do Perdón e da Unción. BLOQUE II. 2. Explicar as características fundamentais dos sacramentos do Perdón e da Unción e os ritos da súa liturxia Expresa en que consisten os sacramentos do Perdón e da Unción e as súas respectivas liturxias. CCL CD CAA 2.2. Investiga sobre o sacramento do Perdón. CCL CD CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 142/164

144 - O relato bíblico «O pecado orixinal». BLOQUE II. 3. Contextualizar e interpretar o relato bíblico «O pecado orixinal» Resume o argumento e a principal ensinanza do relato bíblico «O pecado orixinal». CCL CAA 3.2. Elabora un relato actual sobre o pecado. CCL CAA - O perdón na arte e o sentimento de arrepentimento. BLOQUE II. 4. Reflexionar e experimentar a espiritualidade do perdón e do arrepentimento Contempla e expresa o que lle transmite unha obra de arte. CCL CD CAA 4.2. Recoñece erros persoais. CCL CD CAA - O valor de perdoar. BLOQUE II. 5. Concienciarse sobre o valor de perdoar Avalía a súa capacidade para perdoar. CCL CAA COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 143/164

145 Tratamento da información e competencia dixital Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Sintetiza os principais contidos da unidade. Descobre as mensaxes e ensinanzas de materiais audiovisuais. Aprender a aprender Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. Investiga e completa esquemas sobre os contidos. Social e cidadá Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Interioriza valores como os do arrepentimento e do perdón. Autonomía e iniciativa persoal Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. Emprende e executa as súas tarefas con sentido da responsabilidade. Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético-moral Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e no acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Investiga sobre os sacramentos de curación. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns como o de perdoar. Competencia de sentido transcendente Valorar como Deus intervén na historia. Expresa o significado dos sacramentos de curación. UNIDADE 4 Título: Xesucristo, vocación e Orde Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 144/164

146 Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Vocación cristiá xeral e vocacións particulares. BLOQUE III. 1. Valorar a vocación cristiá e as súas formas Enumera e describe as formas de vocación cristiá. CCL CD CAA - Características do sacramento da Orde. BLOQUE III. 2. Resumir as características fundamentais do sacramento da Orde e os ritos da súa liturxia Sintetiza que é o sacramento da Orde e os seus principais ritos e símbolos. CCL CD CAA - O relato bíblico «Conversión e vocación de San Paulo». BLOQUE III. 3. Narrar o argumento e extraer unha ensinanza persoal do relato bíblico «Conversión e vocación de San Paulo» Resume o argumento e a ensinanza que se extrae do relato bíblico «Conversión e vocación de San Paulo». CCL CD CAA - O sentimento de vocación e as vocacións cristiás particulares. BLOQUE III. 4. Reflexionar e expresar sentimentos sobre a vocación Reflexiona sobre a vocación persoal. CCL CAA CSIEE 4.2. Participa nun debate sobre a vocación. CCL CAA CSIEE - O valor do servizo. BLOQUE III. 5. Razoar e dialogar sobre o valor do servizo aos demais Describe os tipos de servizos presentes na súa vida diaria Anota un compromiso persoal ao servizo dos demais. CCL CAA CCL CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 145/164

147 COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Emprega adecuadamente a linguaxe nas súas reflexións e redaccións. Tratamento da información e competencia dixital Empregar distintas fontes para a busca de información. Usa as tecnoloxías adecuadamente para o desenvolvemento das actividades que o requiren. Aprender a aprender Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. Reflexiona e avalía a partir dun cuestionario de aplicación persoal. Social e cidadá Autonomía e iniciativa persoal Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Desenvolve o valor do servizo. Participa na resolución de actividades e no desenvolvemento de diálogos e debates. Cultural e histórica Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 146/164 Investiga sobre os conceptos relacionados coa vocación cristiá.

148 Competencia humanizadora e ético-moral Programación de Relixión. Curso Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e no acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns como o de servizo. Competencia de sentido transcendente Valorar a eficacia e as achegas do sacramento da Orde. Expresa o significado do sacramento da Orde e os ritos da súa liturxia. UNIDADE 5 Título: Xesucristo, moral e vida Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Feitos e comportamentos actuais a favor e en contra da vida humana. BLOQUE III. 1. Enumerar feitos e comportamentos relacionados coa cultura da morte e coa construción da cultura e da moral da vida humana Enumera feitos e comportamentos relacionados coa actual cultura da morte e coa cultura da vida humana. CCL CD CAA - Características, fundamentos, principios éticos e comportamentos morais da moral católica da vida humana. BLOQUE III. 2. Resumir os fundamentos, principios éticos e comportamentos morais que compoñen a moral católica da vida humana Define qué é a moral católica da vida humana. CCL CAA - O relato bíblico «Caín e Abel». BLOQUE III. 3. Sintetizar o argumento, as principais claves de interpretación e algunhas das ensinanzas que se poden extraer do relato bíblico «Caín e Abel» Cita principios e exemplos de comportamentos cristiáns a favor da vida humana Resume o argumento e a ensinanza do relato bíblico «Caín e Abel». CCL CAA CCL CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 147/164

149 - A vida humana e o sentimento de vivir. BLOQUE III. 4. Constatar e expresar como a espiritualidade mellora a vida humana, que se concibe como o maior ben, valor e regalo Investiga na Biblia sobre a vida humana. CCL CD CAA 4.2. Escribe unha poesía para dar grazas pola vida. CCL CD CAA - O valor de celebrar a vida. BLOQUE III. 5. Participar nun discofórum Establece diferenzas entre a letra da canción «Celebra la vida» e o texto sobre a vida humana de YOUCAT. CCL CAA COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os contidos, textos, citas e o relato bíblico da unidade. Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. Expresa os seus sentimentos por medio dunha poesía. Tratamento da información e competencia dixital Empregar distintas fontes para a busca de información. Investiga sobre un tema empregando diversas fontes. Aprender a aprender Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... Fai valoracións críticas sobre a «cultura da morte». Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 148/164

150 Social e cidadá Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Interioriza valores que conducen a aproveitar a nosa vida para ser feliz con Deus, cos demais e con un mesmo. Autonomía e iniciativa persoal Ser constante no traballo e superar as dificultades. Executa as súas tarefas aproveitando os tempos. Cultural e artística Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Realiza un poema con sentido estético. Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético-moral Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Investiga e descobre na Biblia o concepto de vida humana. Valora e defende toda vida humana. Competencia de sentido transcendente Valorar os principais modelos de vida cristiá. Comprométese para rematar cos actuais atentados contra a vida humana. UNIDADE 6 Título: Xesucristo, moral e consumo Contidos Criterios Estándares de aprendizaxe avaliables CC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 149/164

151 de avaliación - A persoa transformada polo encontro con Xesús. BLOQUE III. 1. Recoñecer que o encontro con Cristo cambia a forma de comprender o mundo, a realidade e as persoas Expresa xuízos respectuosos sobre a novidade que o encontro con Cristo introduciu na forma de entender o mundo. CCL CD CAA - Características, principios éticos e comportamentos morais da moral católica do consumo. BLOQUE III. 2. Resumir a moral católica sobre o consumo Define qué é a moral católica do consumo. CCL 2.2. Enumera comportamentos e valores que son necesarios para solucionar algún problema actual derivado do consumismo inmoral, insolidario e anticristián. CAA - O relato bíblico «A multiplicación dos pans e dos peixes». BLOQUE III. 3. Expresar as principais claves e ensinanzas para interpretar adecuadamente o relato bíblico «A multiplicación dos pans e dos peixes» Resume o relato bíblico «A multiplicación dos pans e dos peixes» e algunha das súas ensinanzas para solucionar as consecuencias do actual consumismo. CCL CAA - As virtudes e os pecados capitais, e o sentimento de xenerosidade. BLOQUE III. 4. Redactar unha crítica moral e cristiá aos antivalores que propón a publicidade enganosa Analiza e critica un anuncio publicitario desde a óptica dos pecados capitais e das súas respectivas virtudes. CCL CAA CSIEE 4.2. Participa nun discofórum para desenvolver o sentimento de xenerosidade. CCL CAA CSIEE - O valor da caridade. BLOQUE III. 5. Recoñecer a caridade como a práctica de amar a Deus e aos demais como irmáns Dialoga nun debate sobre unha película seguindo unhas pautas dadas. CCL CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 150/164

152 COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os textos e o relato bíblico da unidade. Tratamento da información e competencia dixital Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Participa por medio do diálogo nas diversas propostas da unidade. Descobre as mensaxes e ensinanzas dunha película. Aprender a aprender Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Social e cidadá Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Selecciona valores, relacionados coa moral católica do consumo, necesarios para a sociedade actual. Autonomía e iniciativa persoal Cultural e artística. Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético-moral Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade, e mostrar gusto pola estética no ámbito cotián. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Participa de forma responsable no traballo de grupo. Manifesta interese pola escenografía e ambientación dunha película. Valora a achega da moral católica para consumir de forma solidaria, ecolóxica e cristiá. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns, en especial o da Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 151/164

153 caridade. Competencia de sentido transcendente Comprender o xeito cristián de ver a vida. Valora como o encontro con Cristo transforma a vida. UNIDADE 7 Título: Misión e organización da Igrexa Contidos - A Igrexa, lugar de encontro con Cristo. BLOQUE IV. Criterios de avaliación 1. Tomar conciencia do vínculo indisoluble entre o encontro con Cristo e a pertenza á Igrexa. Estándares de aprendizaxe avaliables 1.1. Expón como o encontro con Xesús cambia a vida e converte as persoas en discípulos seus e membros da Igrexa. CC CCL CAA - A organización da Igrexa católica e a súa tripla misión. BLOQUE IV. 2. Expresar a tripla misión da Igrexa e as características da organización que ten actualmente a Igrexa católica Resume cal é a tripla misión da Igrexa. CCL CD CAA 2.2. Redacta quen forma a Igrexa católica e cal é a súa organización actual. CCL CD CAA - O relato bíblico «A primeira comunidade cristiá». BLOQUE IV. 3. Resumir o relato bíblico e a súa ensinanza principal sobre «A primeira comunidade cristiá» Le e sintetiza o relato bíblico «A primeira comunidade cristiá» e algunha das ensinanzas e dos valores que se poden extraer para mellorar a vida actual. CCL CD CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 152/164

154 - A práctica da espiritualidade cristiá e o sentimento de colaboración. BLOQUE IV. 4. Afirmar como o desenvolvemento da espiritualidade leva consigo o exercicio de colaborar na misión da Igrexa Participa en debates sobre «como practicar a espiritualidade», tema formulado nun cinefórum. CCL CAA CSIEE 4.2. Expresa o sentimento de colaboración por medio dun poema ou dunha oración. CCL CAA CSIEE - O valor da solidariedade. BLOQUE IV. 5. Afondar no verdadeiro sentido da solidariedade Toma conciencia, de forma colaboradora, da importancia de ser solidario. CCL CAA CSIEE COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Tratamento da información e competencia dixital Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Escoita, le e comprende os relatos e o texto bíblico da unidade. Participa en debates seguindo as pautas establecidas. Descobre as mensaxes e ensinanzas dunha película. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 153/164

155 Aprender a aprender Programación de Relixión. Curso Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... Realiza un traballo colaborador e exponlle os resultados á clase. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Social e cidadá Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Dialoga e participa en debates para extraer conclusións sobre os temas analizados. Autonomía e iniciativa persoal Cultural e artística. Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético-moral Competencia de sentido transcendente Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e no acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Recoñecer os fundamentos que xustifican a ensinanza moral da Igrexa católica, e orientan a relación do home con Deus, consigo mesmo e cos outros. Promove un clima de traballo eficaz nas dinámicas de grupo. Compón un poema ou unha oración. Expresa a importancia da organización da Igrexa para a súa misión. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. Recoñece e aprecia o sentimento de colaboración e o sentido cristián da solidariedade. UNIDADE 8 Título: Historia da Igrexa Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 154/164

156 - A dobre dimensión da Igrexa. BLOQUE IV. - Acontecementos e personaxes da historia da Igrexa na Idade Antiga e na Idade Moderna. 1. Expresar a dobre dimensión humana e divina da Igrexa. BLOQUE IV. - O relato bíblico «Simón, o meigo». BLOQUE IV. 2. Enumerar os principais acontecementos, personaxes e ensinanzas da primeira metade da historia da Igrexa. 3. Sintetizar a principal ensinanza moral e relixiosa do relato bíblico «Simón, o meigo» Explica en que consiste a dobre dimensión humana e divina da Igrexa Define os conceptos de concilio, herexía e cisma Resume dous importantes acontecementos, personaxes e ensinanzas da primeira metade da historia da Igrexa Escribe o argumento e a principal ensinanza que se pode extraer do relato bíblico «Simón, o meigo». CCL CD CAA CCL CD CAA CCL CD CAA CCL CD CAA - A interioridade e o sentimento de fe. BLOQUE IV. - O valor de cooperación. BLOQUE IV. 4. Reflexionar e experimentar a historia persoal desexada e as crenzas máis profundas. 5. Cooperar na preparación e no desenvolvemento Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 155/ Investiga sobre os significados do termo «maxia» Reflexiona sobre a historia persoal que desexaría vivir Expresa as crenzas máis profundas que lle dan sentido á vida. CCL CD CAA CCL CAA CCL CAA 5.1. Participa nun concurso de forma cooperativa. CCL CAA

157 dun concurso. CSIEE COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Tratamento da información e competencia dixital Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. Participa en debates seguindo as pautas establecidas. Investiga en Internet para obter informacións. Aprender a aprender Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso de aprendizaxe. Realiza propostas de traballo seguindo unhas pautas dadas. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Social e cidadá Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Participa de forma cooperativa na preparación e no desenvolvemento de concursos educativos. Autonomía e iniciativa persoal Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos aprendidos. Cultural e histórica Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a Valora a permanencia de Xesús na historia da Igrexa. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 156/164

158 síntese teolóxica. Programación de Relixión. Curso Competencia humanizadora e ético-moral Competencia de sentido transcendente Tomar conciencia de como a fe cristiá lles dá resposta aos interrogantes máis radicais do ser humano. Descubrir como a fe motiva a cambiar o mundo, a transmitir valores... Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento da súa propia vocación. Expresa a importancia da fe para dotar a vida de sentido. UNIDADE 9 Título: Fe, arte e cultura Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Relación entre a fe, a arte e a cultura. BLOQUE IV. 1. Indicar as principais razóns polas cales as relixións son creadoras de arte e cultura Redacta unha síntese que relacione a fe coa arte e a cultura. CCL CD CAA - Achegas do cristianismo ao patrimonio artístico e cultural da humanidade. BLOQUE IV. 2. Expresar as principais achegas da Igrexa católica ao patrimonio cultural e artístico da humanidade Escribe exemplos de achegas da Igrexa católica ao patrimonio cultural e artístico da humanidade. CCL CD CAA - O relato bíblico «Salomón e o templo de Xerusalén». BLOQUE IV. 3. Sintetizar o argumento, as claves de interpretación e as ensinanzas que se extraen do relato bíblico «Salomón e o templo de Xerusalén» Enche a ficha do relato bíblico «Salomón e o templo de Xerusalén». CCL CD CAA - Espiritualidade das peregrinacións e sentimento de piedade. BLOQUE IV. 4. Tomar conciencia, desde a dimensión espiritual, das peregrinacións e da piedade cristiá Explica o sentido das peregrinacións cristiás. CCL CD CAA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 157/164

159 4.2. Interpreta unha obra de arte. CCL CD CAA - O valor da tolerancia. BLOQUE IV. 5. Comprender o valor da tolerancia Obtén información sobre a tolerancia. CCL CAA CSIEE 5.2. Aplica o valor da tolerancia ao estudo de casos, como o culto das imaxes cristiás. CCL CAA CSIEE COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. Expresa os seus sentimentos sobre o tema específico. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 158/164

160 Tratamento da información e competencia dixital Empregar distintas fontes para a busca de información. Investiga sobre un tema empregando diversas fontes. Aprender a aprender Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... Fai valoracións críticas sobre actitudes e comportamentos intolerantes. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. Social e cidadá Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo, e para a resolución de conflitos. Fai propostas para solucionar conflitos sobre un tema dado. Autonomía e iniciativa persoal Ser constante no traballo e superar as dificultades. Realiza as súas tarefas seguindo os obxectivos establecidos. Cultural e artística Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético-moral Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica...), e cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e no acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Expresa a súa valoración sobre as achegas do cristianismo e da Igrexa católica ao desenvolvemento do patrimonio cultural e artístico da humanidade. Recoñece a importancia do patrimonio artístico, cultural e histórico da Igrexa. Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. RELIXIÓN 4º E.S.O. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 159/164

161 TEMPORALIZACIÓN 1º TRIMESTRE BLOQUE 1 (UNIDADES 1,2) BLOQUE 2 (UNIDADE 3) 2º TRIMESTRE BLOQUE 3 (UNIDADES 4,5,6) 3º TRIMESTRE BLOQUE 4 (UNIDADES 7,8,9) UNIDADE 1: RELIXIÓNS UNIVERSAIS CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Competencias clave (CC): comunicación lingüística (CCL), competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCT), competencia dixital (CD), aprender a aprender (CAA), competencias sociais e cívicas (), sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE) e conciencia e expresións culturais (). Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - O desexo de atoparse con Deus. - As relixións: busca do sentido da vida. - O relato bíblico «Rut, a estranxeira». - A espiritualidade da paz interior e o sentimento de busca de sentido. - O valor do diálogo. BLOQUE I. 1. Resumir a vida e as ensinanzas de Buda. BLOQUE I. 2. Aprender e memorizar os principais trazos comúns das relixións. BLOQUE I. 3. Investigar os valores que se propoñen no relato bíblico «Rut, a estranxeira» Redacta datos sobre a vida e as ensinanzas de Buda Identifica e clasifica os trazos principais (ensinanza, comportamento e culto) das relixións monoteístas Busca información e preséntalle ao grupo as respostas das distintas relixións ás preguntas sobre o sentido da vida Le e resume o argumento e a ensinanza do relato bíblico «Rut, a estranxeira» Describe valores necesarios para mellorar situacións conflitivas actuais relacionadas coas relixións., CEC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 160/164

162 BLOQUE I. 4. Recapacitar sobre a paz nas relixións e a busca de sentido Recapacita e medita sobre a paz Participa en debates sobre a busca de sentido da vida., CEC BLOQUE I. 5. Reflexionar sobre o valor do diálogo Autoavalía a súa capacidade de diálogo., CEC UNIDADE 1: RELIXIÓNS UNIVERSAIS COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de colaboración establecidos. - Escoita, le e comprende os textos bíblicos e os contidos da unidade. - Relaciona os diversos contidos da unidade. - Descobre as mensaxes e as ensinanzas dunha película. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Intervén por medio do diálogo seguindo unhas pautas dadas. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 161/164

163 Autonomía e iniciativa persoal. Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos. - Desenvolve as súas actividades nos tempos previstos. Cultural e artística. Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético- moral. Competencia de sentido transcendente. Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Comprender que o ser humano necesita dar un sentido á súa vida. - Manifesta interese pola cultura, a arte e a busca de sentido das diversas relixións. - Valora a achega das relixións e do cristianismo na busca de sentido. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente relixiosos. - Expón en que consiste o sentido da vida humana. UNIDADE 2: EXPERIENCIA RELIXIOSA E REVELACIÓN DE DEUS CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Experiencia relixiosa e experiencia cristiá. - A experiencia cristiá, plenitude da revelación relixiosa. - O relato bíblico «Noé e o diluvio universal». BLOQUE I. 1. Explicar en que consisten a experiencia relixiosa e a experiencia cristiá Define brevemente a experiencia relixiosa e a experiencia cristiá Describe a experiencia relixiosa de Xesús. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 162/164

164 - Actitude relixiosa e éxtase relixiosa. - O valor de seguir un bo mestre. BLOQUE I. 2. Comparar e distinguir a intervención de Deus na historia dos intentos humanos de resposta á busca de sentido. BLOQUE I. 3. Enumerar os feitos e ensinanzas relixiosos do relato bíblico «Noé e o diluvio universal» Razoa por que a revelación é a plenitude da experiencia relixiosa Analiza e debate as principais diferenzas entre a revelación de Deus e as relixións Resume o argumento e a ensinanza que se extrae do relato bíblico «Noé e o diluvio universal» Participa en debates sobre ensinanzas presentes no texto., BLOQUE I Descubrir a actual actitude relixiosa e experimentar o sentimento de éxtase relixiosa Analiza e reflexiona sobre a súa actitude relixiosa Participa nun disco-fórum sobre a contemplación., BLOQUE I. 5. Identificar a Xesús de Nazaret como o mellor mestre para a vida Participa nun cine-fórum sobre o valor de seguir un bo mestre., UNIDADE 2: EXPERIENCIA RELIXIOSA E REVELACIÓN DE DEUS COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. - Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 163/164

165 Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético-moral. Competencia de sentido transcendente. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de colaboración establecidos. Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián. Comprender que a experiencia cristiá se caracteriza pola revelación amorosa de Deus. - Presenta unha exposición sobre contidos e exprésaos oralmente. - Dialoga sobre as aprendizaxes descubertas por medio das dinámicas de discofórum e cine- fórum. - Valora a achega da unidade no seu progreso de aprendizaxe. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Participa na resolución de actividades e no desenvolvemento de diálogos e debates. - Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos e valores aprendidos. - Descobre a experiencia relixiosa como a máis completa. - Expresa actitudes e valores que derivan do sentido relixioso do ser humano. - Expón as achegas da experiencia cristiá ao ser humano. UNIDADE 3: DEUS, HISTORIA E IGREXA Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 164/164

166 CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - A fidelidade de Deus á alianza co ser humano. - A dobre realidade da Igrexa na historia da Idade Moderna e da Idade Contemporánea. - O relato bíblico de «O profeta Xeremías». - O agradecemento e o sentimento de aproveitar o tempo. - O valor da fidelidade. BLOQUE II Recoñecer e valorar as accións de Deus fiel ao longo da historia. BLOQUE II. 2. Expresar a dobre dimensión, humana e divina e de acertos e erros, que se dan na vida da persoa e na historia da Igrexa. BLOQUE II. 3. Indicar a principal ensinanza moral e relixioso do relato bíblico «O profeta Xeremías». BLOQUE II. 4. Reflexionar e experimentar a espiritualidade de agradecemento e o sentimento de aproveitar o tempo Identifica e aprecia a fidelidade permanente de Deus que atopa na historia de Israel Resume en que consiste a dobre realidade da Igrexa na historia Extrae conclusións sobre a historia da Igrexa nos séculos XV a XXI Expresa o argumento e principal ensinanza do relato bíblico «O profeta Xeremías» Toma conciencia e agradece os momentos da súa historia nos que recoñece a fidelidade de Deus Dialoga sobre a dimensión espiritual do agradecemento Reflexiona sobre o sentimento de aproveitar o tempo., CSIEE,, Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 165/164

167 BLOQUE II. 5. Concienciarse sobre o valor da fidelidade Participa nun cine-fórum sobre a fidelidade. UNIDADE 3: DEUS, HISTORIA E IGREXA COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. - Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. - Sintetiza os principais contidos da unidade. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Descobre as mensaxes e ensinanzas de materiais audiovisuais. - Investiga e completa esquemas sobre os contidos. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Interioriza valores como os do agradecemento, aproveitar o tempo e a fidelidade. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 166/164

168 Autonomía e iniciativa persoal. Cultural e artística. Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético- moral. Competencia de sentido transcendente. Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Valorar como Deus intervén na historia. - Emprende e executa as súas tarefas con sentido da responsabilidade. - Elabora creativamente unha tarxeta cun consello para empregar ben o tempo. - Investiga sobre a historia da Igrexa. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns como a fidelidade. - Expresa que Deus se revela e realiza unha alianza co ser humano que cumpre ao longo da historia. UNIDADE 4: O MESÍAS E A MORAL DA VIDA PÚBLICA CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - A figura mesiánica do Servo de Iavé. - Características da moral católica da vida pública. - O relato bíblico «A historia do rei Saúl». - A práctica da fe cristiá e o BLOQUE II. 1. Comparar e apreciar a novidade entre o Mesías sufridor e o Mesías político Identifica, clasifica e compara os trazos do Mesías sufridor e do Mesías político Esfórzase por comprender a novidade do Mesías sufridor como criterio de vida., Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 167/164

169 sentimento de sufrimento. - O valor do compromiso social. BLOQUE II. 2. Sintetizar as características da moral católica da vida pública Argumenta desde os principios da moral católica da vida pública. BLOQUE II. 3. Describir as ensinanzas persoais e sociais que se poden extraer do relato bíblico «A historia do rei Saúl» Resume e extrae unha ensinanza do relato bíblico «A historia do rei Saúl» Expón as calidades dun bo gobernante segundo a Biblia. BLOQUE II. 4. Valorar a importancia de practicar a fe e o sentimento de sufrimento Reflexiona ante dilemas morais que formula a vida pública Participa nun cine-fórum sobre o sentido do sufrimento. BLOQUE II. 5. Estimar o valor do compromiso social Aplica o método verxulgar-actuar ante un problema actual da sociedade e a política., CSIEE UNIDADE 4: O MESÍAS E A MORAL DA VIDA PÚBLICA COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. - Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 168/164

170 Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais. Empregar distintas fontes para a busca de información. Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os seguintes en función dos resultados intermedios. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. - Emprega adecuadamente a linguaxe nas súas reflexións e redaccións. - Usa as tecnoloxías adecuadamente para o desenvolvemento das actividades que o requiren. - Reflexiona e actúa seguindo unhas pautas metodolóxicas. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Aprecia o valor do compromiso social. - Selecciona, describe, xulga e actúa ante un problema actual da sociedade e a política. Cultural e histórica. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. - Investiga sobre os conceptos relacionados co servo de Iavé e o mesianismo. Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Valorar a revelación de Deus na historia. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns como o do compromiso social e político. - Expresa que Deus se revela e intervén na historia para ofrecer o seu amor e salvación. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 169/164

171 UNIDADE 5: XESUCRISTO, IGREXA E MISIÓN CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - A chamada de Xesús a colaborar con El xera unha comunidade. - Compromisos para actualizar a misión de Xesús. - O relato bíblico «Xesús chama os primeiros discípulos». - Comunicación con Xesús e sentimento de entrega persoal. - O valor da crítica moral. BLOQUE III. 1. Descubrir a iniciativa de Cristo para formar unha comunidade que orixina a Igrexa. BLOQUE III. 2. Achar compromisos cristiáns para actualizar a misión de Xesús Localiza, selecciona e argumenta en textos evanxélicos a chamada de Xesús Busca e identifica persoas que actualizan hoxe a misión de Xesús e expón en grupo por que continúan a misión de Xesús. BLOQUE III. 3. Coñecer e apreciar o convite de Xesús a colaborar na súa misión. BLOQUE III. 4. Constatar e expresar como a comunicación con Xesús xera o sentimento de entrega persoal Resume e explica o argumento, as ensinanzas e a simboloxía da pesca milagrosa Le de xeito comprensivo un evanxeo, identifica e describe a misión salvífica de Xesús Imaxina e expresa que lle comunicaría a Xesús Participa nun cine-fórum sobre a entrega persoal.,, Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 170/164

172 BLOQUE III. 5. Aprender a ver, xulgar e actuar cristiamente Describe como ser críticos e evitar ser manipulados polos medios de comunicación social., CSIEE UNIDADE 5: XESUCRISTO, IGREXA E MISIÓN COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. - Escoita, le e comprende os contidos, textos, citas e o relato bíblico da unidade. - Expresa correctamente os contidos traballados na unidade. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Empregar distintas fontes para a busca de información. Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. - Investiga sobre un tema empregando diversas fontes. - Fai valoracións críticas e morais sobre a manipulación nos medios de comunicación social. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Experimenta o sentimento de entrega persoal. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 171/164

173 Autonomía e iniciativa persoal. Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. - Participa no método de aprender a ver, xulgar e actuar cristiamente. Cultural e artística. Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético-moral. Competencia de sentido transcendente. Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade e gusto pola estética no ámbito cotián. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Valorar os principais modelos de vida cristiá. - Dialoga sobre diversos aspectos relacionados coa arte presentes na unidade. - Investiga e descobre a relación entre Xesucristo, a súa misión e a Igrexa. - Aprecia o sentimento de entrega persoal e o valor da crítica moral. - Expresa compromisos concretos para actualizar a misión de Xesús. UNIDADE 6: XESUCRISTO, SACRAMENTOS E MATRIMONIO CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Os sacramentos e a súa clasificación. - Características dos sacramentos da Igrexa católica e do sacramento do Matrimonio. BLOQUE III. 1. Resumir as principais características dos sacramentos da Igrexa católica Clasifica e define os sacramentos da Igrexa católica. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 172/164

174 - O texto bíblico «Canto ao amor cristián». - Poesía amorosa da Biblia e o sentimento de salvar o matrimonio. - O valor da coherencia persoal e cristiá. BLOQUE III. 2. Sintetizar o sacramento do Matrimonio e a súa liturxia. BLOQUE III. 3. Enumerar as características máis orixinais do amor cristián segundo o texto bíblico do «Canto ao amor cristián» Describe en que consiste o sacramento do Matrimonio e cal é a súa liturxia Le o texto bíblico do «Canto ao amor cristián» e expresa en que consiste este amor., BLOQUE III. 4. Expresar a espiritualidade amorosa e o sentimento de fortalecer o vínculo matrimonial Reflexiona e expresa creativamente a espiritualidade amorosa Participa nun cine-fórum sobre como salvar un matrimonio., BLOQUE III. 5. Argumentar ante dilemas con coherencia persoal e cristiá Participa nun role- playing a partir dun dilema sobre o casamento. UNIDADE 6: XESUCRISTO, SACRAMENTOS E MATRIMONIO COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. - Escoita, le e comprende os textos e o relato bíblico da unidade. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 173/164

175 Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Participa por medio do diálogo nas diversas propostas da unidade. - Descobre as mensaxes e as ensinanzas dunha película. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Reflexiona e interioriza valores relacionados coa convivencia da parella. - Participa de forma responsable en dinámicas como o role-playing. Cultural e artística. Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Concibir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ela. Comprender o xeito cristián de ver a vida. - Mostra creatividade na confección dunha tarxeta de voda. - Valora a achega dos sacramentos como medio de encontro con Xesucristo. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns, en especial o de coherencia persoal. - Valora como o encontro con Cristo transforma a vida. UNIDADE 7: IGREXA, MORAL E SEXUALIDADE CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 174/164

176 Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - A pertenza a Cristo na Igrexa ilumina todas as dimensións do ser humano. - Características, fundamentos, principios éticos e comportamentos da moral católica da sexualidade humana. - Os relatos bíblicos de «A Creación do home e a muller». - Afectividade e sentimento de namoramento. - O valor do amor. BLOQUE IV. 1. Sintetizar os trazos fundamentais da sexualidade humana. BLOQUE IV. 2. Resumir as características máis importantes da moral católica da sexualidade humana. BLOQUE IV. 3. Aplicar as claves para interpretar correctamente os dous relatos bíblicos de «A Creación do home e a muller» e indicar as súas ensinanzas Expón o que é a sexualidade humana Describe as características máis importantes da moral católica da sexualidade humana Expresa o significado dos relatos bíblicos de «A creación do home e a muller»., BLOQUE IV. 4. Descubrir e valorar que Cristo xera unha forma nova de usar a razón e a liberdade, e de expresar a afectividade da persoa Elabora xuízos a partir de testemuños que exemplifiquen unha forma nova de usar a razón e a liberdade e de expresar a afectividade Expresa o seu sentimento cara a Cristo por medio dunha poesía., Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 175/164

177 BLOQUE IV. 5. Discernir o verdadeiro amor Resolve un dilema moral relacionado co verdadeiro amor., CSIEE, UNIDADE 7: IGREXA, MORAL E SEXUALIDADE COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de colaboración establecidos. Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. - Escoita, le e comprende os relatos e o texto bíblico da unidade. - Participa en debates seguindo as pautas establecidas. - Descobre as mensaxes e as ensinanzas dunha película. - Realiza un traballo colaborador e expón os resultados á clase. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Dialoga e participa en debates para extraer conclusións sobre os temas analizados. - Promove un clima de traballo eficaz nas dinámicas grupais. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 176/164

178 Cultural e artística. Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. Recoñecer os fundamentos que xustifican a ensinanza moral da Igrexa católica, e orientan a relación do home con Deus, consigo mesmo e cos outros. - Compón un poema. - Toma conciencia de que Cristo ilumina todas as dimensións do ser humano. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. - Valora o sentimento de namoramento e o sentido cristián do amor. UNIDADE 8: IGREXA, AUTORIDADE E VERDADE CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - Autoridade positiva e autoritarismo. - A autoridade eclesial ao servizo da verdade. - O relato bíblico «Susana, Daniel e os dous xuíces». - A verdade do ser humano e o sentimento de sinceridade. - O valor da verdade. BLOQUE IV. 1. Diferenciar entre autoridade positiva e autoritarismo. BLOQUE IV. 2. Distinguir que a autoridade está ao servizo da verdade Define e diferencia os termos autoridade legal e xusta, autoridade moral e autoritarismo Identifica persoas que son autoridade na súa vida e explica como recoñece nelas a verdade Localiza e xustifica tres acontecementos da historia nos que a Igrexa defendeu a verdade do ser humano Recoñece e valora na Igrexa distintas figuras que son autoridade, polo servizo ou polo testemuño. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 177/164

179 BLOQUE IV. 3. Expresar o argumento e a mensaxe relixiosa e moral do relato bíblico «Susana, Daniel e os dous xuíces» Sintetiza o argumento e a mensaxe relixiosa do relato bíblico «Susana, Daniel e os dous xuíces». BLOQUE IV. 4. Reflexionar sobre a defensa da verdade do ser humano e a sinceridade Enumera acontecementos da historia nos que a Igrexa defendeu a verdade do ser humano Analiza o seu nivel persoal de sinceridade., BLOQUE IV. 5. Indagar sobre o valor da verdade Participa nun disco- fórum sobre a verdade., UNIDADE 8: IGREXA, AUTORIDADE E VERDADE COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Tratamento da información e competencia dixital. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. - Participa en debates seguindo as pautas establecidas. - Investiga en Internet para obter informacións. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 178/164

180 Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético moral. Competencia de sentido transcendente. Planificar os recursos necesarios e os pasos que cómpre realizar no proceso de aprendizaxe. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de colaboración establecidos. Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Tomar conciencia de como a Igrexa está ao servizo da verdade do ser humano. Descubrir a autoridade da Igrexa unida á misión de Xesús e ao servizo da verdade. - Realiza propostas de traballo seguindo unhas pautas dadas. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Participa de forma cooperativa na preparación e desenvolvemento das propostas de grupo. - Experimenta unha actitude positiva derivada da interiorización dos contidos aprendidos. - Valora a importancia e as achegas da Igrexa na historia. - Mostra interese pola verdade e defensa do ser humano. - Expresa que a autoridade eclesial está ao servizo da verdade. UNIDADE 9: OS CRISTIÁNS E A CIVILIZACIÓN DO AMOR CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 179/164

181 - A misión da Igrexa no mundo. - Características da civilización do amor que constrúen os cristiáns por todo o mundo. - O relato bíblico «O ceo novo e a terra nova». - Espiritualidade ecolóxica e sentimento de eternidade. - O valor de cambiar o mundo. BLOQUE IV. 1. Resumir a misión da Igrexa e a súa relación co Reino de Deus. BLOQUE IV. 2. Relacionar a misión do cristián coa construción do mundo Sintetiza por escrito en que consiste a misión da Igrexa e a súa relación co Reino de Deus Investiga e debate sobre as iniciativas eclesiásticas do seu contorno que colaboran na construción da civilización do amor.,, BLOQUE IV. 3. Indicar algunhas claves para interpretar correctamente o relato bíblico «O ceo novo e a terra nova» Cumpre a ficha do relato bíblico «O ceo novo e a terra nova» Responde afirmacións erróneas con argumentos propios. BLOQUE IV. 4. Desenvolver e vivenciar a espiritualidade ecolóxica e o sentimento de eternidade Explica a importancia de valorar cada persoa, cada cousa e cada momento Participa nun cine-fórum sobre a vida eterna., BLOQUE IV. 5. Comprender o valor de cambiar o mundo Interioriza e enumera comportamentos necesarios para cambiar o mundo., CSIEE, Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 180/164

182 UNIDADE 9: OS CRISTIÁNS E A CIVILIZACIÓN DO AMOR COMPETENCIAS CLAVE: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia. - Escoita, le e comprende os contidos e o relato bíblico da unidade. - Expresa os seus sentimentos sobre o tema específico. Tratamento da información e competencia dixital. Aprender a aprender. Social e cidadá. Autonomía e iniciativa persoal. Cultural e artística. Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas. Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes (artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica...), e cara ás persoas que contribuíron ao seu desenvolvemento. - Investiga e presenta en formato dixital os contidos aprendidos. - Responde con propios argumentos a diversas opinións sobre un tema dado. - Logra experiencias de aprendizaxes conscientes e gratificantes. - Participa activamente no traballo colaborador e grupal. - Propón medidas concretas para cambiar o mundo. - Expresa a súa valoración sobre as achegas do cristianismo e da Igrexa católica ao servizo da civilización do amor. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 181/164

183 Cultural e histórica. Competencia humanizadora e ético moral. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntese teolóxica. Coñecer e apreciar os valores e virtudes xerados na mensaxe e acontecemento cristián, que se realiza na Igrexa. - Recoñece a importancia da misión da Igrexa. - Mostra actitude motivadora para o desenvolvemento de valores xenuinamente cristiáns. TEMPORALIZACIÓN RELIXIÓN 1º BACHARELATO 1º TRIMESTRE. UNIDADES 1,2 2º TRIMESTRE UNIDADES 3,4 3º TRIMESTRE UNIDADES 5,6 Unidade 1: O INVENTO DA RELIXIÓN OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Recoñecer a importancia e a universalidade do fenómeno relixioso nas diferentes culturas, en particular do cristianismo. - Detectar e valorizar a experiencia relixiosa como actividade humana fundamental que confire identidade a persoa e as diversas culturas. - Comprender ao ser humano como ser que busca dar resposta as preguntas fundamentais do seu interior e a través das relixións atisba un sentido último. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 182/164

184 - Familiarizarse coa linguaxe mítica e os relatos fundantes e omnicomprensivos. - Relacionar o concepto de dignidade da persoa coa súa condición creatural. Programación de Relixión. Curso CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - O home, ser relixioso que busca un sentido á vida. BLOQUE I. ANTROPOLOXÍA CRISTIANA. 1. Recoñecer e respectar a necesidade de sentido no home Reflexiona sobre acontecementos mostrados nos medios de comunicación e emite xuízos de valor sobre a necesidade de sentido. CCL CD CAA CSYC CEC - Expresións históricas do sentido relixioso. BLOQUE I. ANTROPOLOXÍA CRISTIANA. 2. Comparar manifestacións históricas que permitan desvelar dende sempre o sentido relixioso do ser humano Identifica e diferenza a diversidade de respostas salvíficas que amosan as relixións. CCL CD CAA CSYC SIEP CEC - O misterio da persoa humana. BLOQUE I. Antropoloxía CRISTIANA. 3. Dar razón da raíz divina da dignidade humana Descubre, a partir dun visionado que mostre a inxustiza, a incapacidade da lei para fundamentar a dignidade humana. Compara con textos eclesiais que vinculan a dignidade do ser humano a súa condición de creatura. CCL CD CAA CSYC CEC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 183/164

185 - Fundamento da súa dignidade Investiga, obtén datos estatísticos e analiza sacando conclusión, comportamentos de los mozos que defenden ou atentan contra a dignidade do ser humano. CCL CMCT CD CAA CSYC SIEP CEC Unidade 2: EU TEÑO ALGO QUE DICIR DE DEUS OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Coñecer as respostas que proporciona a Doutrina Social da Igrexa ante os problemas sociais, económicos e laborais que ten plantexada a sociedade. - Descubrir a radical dimensión social da mensaxe cristiá. - Valorizar a voz da Igrexa Católica no compromiso por defender con rigor e claridade a dignidade do home, os seus dereitos e a súa promoción. - Distinguir a dimensión moral, ademais da legal e ética, da actuación humana. - Familiarizarse coas encíclicas sociais do Maxisterio da Igrexa Católica. - Analizar a relacio n da fe coa cultura actual, valorizando a su aportacio n mutua. - Recoñecer os contidos e ticos da mensaxe cristiá e sabelos aplicar na construción da sociedade. - Analizar os valores do cristianismo, contrastándoos cos valores dos humanismos do noso tempo. - Conseguir progresivamente unha síntese coherente e vital da mensaxe cristiá, que lles sirva para dialogar con outras confesións relixiosas e coa cultura contemporánea. CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - Orixe e evolución da doutrina social da Igrexa. BLOQUE II. DOUTRINA SOCIAL DA IGREXIA. 1. Coñecer e valorar o contexto no cal nace a ensinanza da doutrina social da Igrexa Identifica problemas sociais de finais do século XIX. Estuda a súa evolución ata a actualidade e analiza as respostas da doutrina social da Igrexa. CCL CMCT CD CAA CSYC CEC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 184/164

186 - Principios fundamentais da doutrina social da Igrexa. BLOQUE II. DOUTRINA SOCIAL DA IGREXIA. 2. Identificar a dignidade humana como clave para unha convivencia xusta entre os homes, diferenciándoa dos recoñecementos que o Estado realiza a través das leis Elabora unha definición persoal sobre os termos, legal, ético e moral. Explica publicamente as diferenzas entre os termos coa axuda de medios audiovisuais. CCL CD CAA CSYC SIEP CEC BLOQUE II. DOUTRINA SOCIAL DA IGREXIA. 3. Coñecer e aplicar os principios fundamentais da doutrina social da Igrexa a diversos contextos Comprende e define con palabras persoais o significado de ben común, destino universal dos bens e subsidiariedade. Aplica a situacións concretas dichos principios xustificando o pensamento social da Igrexa. CCL CAA CSYC SIEP CEC Unidade 3: SER CRENTE OU SER DISCÍPULO? OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Recoñecer a importancia e universalidade do fenómeno relixioso nas diferentes culturas, en particular do cristianismo. - Asimilar, desenvolver e cultivar a dimensio n relixiosa do home como ser aberto a trascendencia. - Sintetizar os contidos fundamentais da mensaxe cristiá desde as fontes bíblicas e doctrinais da Igrexa - Coñecer os servicios que a Igrexa aporta ao mundo contemporáneo e o seu sentido. - Despertar o sentido cri tico ante os medios de comunicacio n e aplicarlles os criterios e xuicios de valor evanxe licos. - Comprender o papel desempeñado polas relixións como xerador de cultura e arte. CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 185/164

187 Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables CC - Significado do termo e dimensións da cultura. BLOQUE IV. A IGLESIA XERADORA DE CULTURA AO LONGO DA HISTORIA. 1. Coñecer e comparar diferentes acepcións do termo cultura Estuda, analiza e define o concepto de cultura en diferentes épocas e o contrasta co carácter antropolóxico da ensinanza da Igrexa. CCL CCA CEC BLOQUE IV. A IGREXIA XERADORA DE CULTURA AO LONGO DA HISTORIA. 2. Ser consciente que a persoa es xeradora de cultura Identifica os elementos propios de diversas culturas e elabora un material audiovisual onde as compare criticamente. CCL CD CCA CSYC SIEP CEC Unidade 4: A FE, AXUDA OU ESTORBO? OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Recoñecer a importancia e a universalidade do fenómeno relixioso nas diferentes culturas, en particular do cristianismo. - Asimilar, desenvolver e cultivar a dimensión relixiosa do home como ser aberto a trascendencia. - Descubrir o sentido da dignidade do ser humano, partindo da súa creación, o valor da súa vida e a súa transcendencia. - Analizar a relación da fe coa cultura actual, valorando a súa aportacio n mutua. - Respectar e valorizar a coherencia persoal e as diferentes posturas ante a relixión, xa sexa como crentes ou como agnósticas ou ateas, cando se basan nunha aposta auténtica pola verdade. - Conseguir progresivamente unha síntese coherente e vital da mensaxe cristiá, que lles sirva para dialogar con outras confesións relixiosas e coa cultura contemporánea. CONTENIDOS DE LA UNIDAD - CRITERIOS DE EVALUACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAJE EVALUABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 186/164

188 - Diversas posturas ante o feito relixioso na sociedade actual. BLOQUE I. ANTROPOLOXÍA CRISTIANA. 4. Identificar e contrastar no momento actual diversas respostas de sentido Cualifica as respostas de sentido que ofrece o ateísmo, agnosticismo o laicismo e as contrasta coa proposta de salvación que ofrecen as relixións. CCL CAA CSYC SIEP CEC Unidade 5: CANDO DEUS CONVIRTESE EN VIDA OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Sintetizar os contidos fundamentais da mensaxe cristiá desde as fontes bíblicas e doutrinais da Igrexa. - Recoñecer os contidos éticos da mensaxe cristiá e sabelos aplicar na construción da sociedade. - Analizar os valores do cristianismo, contrastándoos cos valores dos humanismos do noso tempo. - Conseguir progresivamente unha síntese coherente e vital da mensaxe cristiá, que lles sirva para dialogar con outras confesións relixiosas e coa cultura contemporánea. - Entender a opción da vida monacal como seguimento radical da vida de Xesús e o seu compromiso por realizar o Reino de Deus xa na Terra desde a aposta pola espiritualidade. - Relacionar aspectos comúns que presenta a figura dun monxe nas distintas relixións. CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - A vida monacal, fonte de cultura. BLOQUE IV. A IGREXIA XERADORA DE CULTURA AO LONGO DA HISTORIA. 1. Caer na conta do cambio que o monacato introduce na configuración do tempo e o traballo Coñece e respecta os trazos da vida monástica. Identifica a súa influencia na organización social e a vida laboral Valora o traballo dos monxes por conservar o arte e a cultura grecolatina, elaborando un material audiovisual no que se recolle a síntese do seu estudio. CCL CCA CSYC CEC CCL CD CCA SIEP CEC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 187/164

189 Unidade 6: DEUS ESTÁ EN TODAS PARTES OBXECTIVOS DIDÁCTICOS - Incorporar o saber da fe no conxunto dos demais saberes, dado o carácter científico do ensino da relixión. - Sintetizar os contidos fundamentais da mensaxe cristiá desde as fontes bíblicas e doutrinais da Igrexa. - Descubrir o sentido da dignidade do ser humano, partindo da súa creación, o valor da súa vida e a súa transcendencia. - Analizar a relación da fe coa cultura actual, valorizando a súa aportacio n mutua. - Descubrir a complementariedade dos saberes e linguaxes científicas e relixiosas para asomarse e tratar de abordar a complexidade do real. - Reflexionar sobre unha concepción para o home da Ciencia e a Técnica. CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES - COMPETENCIAS CLAVE Criterios Estándares de aprendizaxe Contidos CC de avaliación avaliables - Formas de coñecemento ó largo da historia con as que o ser humano descubre a realidade e a verdade. BLOQUE III. RELACIÓN ENTRE A RAZÓN, A CIENCIA E A FE. 1. Coñecer e distinguir os diferentes métodos utilizados pola persoa para coñecer a verdade Identifica, a través de fontes, os diferentes métodos de coñecer a verdade na filosofía, a teoloxía, a ciencia e a técnica. Distingue qué aspectos da realidade permite coñecer cada método. CCL CMCT CAA SIEP CEC - Recorrido histórico das relacións entre a ciencia e a fe. BLOQUE III. RELACIÓN ENTRE A RAZÓN, A CIENCIA E A FE. 2. Coñecer e aceptar con respecto os momentos históricos de conflito entre a ciencia e a fe, sabendo dar razóns xustificadas da actuación da Igrexa Recoñece con asombro e se esforza por comprender a orixe divino do cosmos e distingue que non provén do caos ou do azar Se informa con rigor e debate respectuosamente, sobre o caso de Galileo, Servet, etc. Escribe a súa opinión, xustificando razoadamente as causas CCL CMCT CAA SIEP CCL CMCT CD CAA CSYC CEC Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 188/164

190 e consecuencias de ditos conflitos. - Vínculo indisoluble entre ciencia e ética. BLOQUE III. RELACIÓN ENTRE A RAZÓN, A CIENCIA E A FE. 3. Ser consciente da necesidade de relación entre ciencia e ética para que exista verdadeiro progreso humano Aprende, acepta e respecta que o criterio ético nace do recoñecemento da dignidade humana Analiza casos e debate de xeito razoada as consecuencias que se derivan dun uso da ciencia sen referencia ético. CCL CAA CSYC CEC CCL CMCT CAA CSYC CEC COMPETENCIAS CLAVE: DESCRIPTORES Y DESEMPEÑOS Competencia Descriptor Desempeño Comunicación lingüística Comprender o sentido dos textos escritos e orais. Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticales para elaborar textos escritos e orais. Comprende os contidos de cada unha das seccións da unidade. Emplea adecuadamente a linguaxe nas súas reflexións e exposicións. Tratamiento da información e competencia dixital Emplear distintas fontes para a búsqueda de información. Usa as tecnoloxías adecuadamente para o desenrolo das actividades que o requiren. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 189/164

191 Aprender a aprender Desenrolar estratexias que favorezan a comprensión rigurosa dos contidos. Realiza actividades seguindo unhas pautas dadas. Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcio ns executivas Logra experiencias de aprendizaxe conscientes e gratificantes. Social e cidadana Autonomía e iniciativa persoal Cultural e artística Cultural e histórica Competencia humanizadora e ético-moral Competencia de sentido trascendente Aprender a comportarse dende o coñecemento dos distintos valores. Optimizar o uso de recursos materiais personais para a consecución de obxectivos. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Valorar os diversos núcleos temáticos que conforman a síntesis teolóxica. Concebir unha escala de principios e valores propia e actuar conforme a ella. Valorar a espiritualidade como dimensión humana. Desenrola o valor da espiritualidade. Selecciona con criterio propio para o bo término das cuestións plantexadas. Desenrola a propia capacidade artística a través da expresión plástica. Amosa interés e curiosidade polos relatos bíblicos. Amosa actitude motivadora para o desenrolo de valores xenuinamente cristianos. Valora o sentido e finalidade da Igrexia ao servizo da humanización. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 190/164

192 20. ANEXOS. 1. AUTOEVALUACIÓN DO NIVEL DE DESENVOLVEMENTO NO APARTADO «EXPERIENCIAS HUMANAS E CRISTIÁNS» Título da experiencia Entendín o seu significado? Podo explicala coas miñas propias palabras? Podo responder ás cuestións que se formulan? Ben Regular Mal Ben Regular Mal Ben Regular Mal O mito da caixa de Pandora San Francisco de Asís, patrón dos ecoloxistas Conto: O viaxeiro Conto de Azorín: O primeiro milagre Dous bos corazóns Experiencias próximas á morte (ECM) Débese bautizar Antonio? María del Pino, de atleta a misioneira A Confirmación de Tamara Falcó Elixe unha das experiencias e debuxa un símbolo que a represente Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 191/164

193 Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 192/164

194 2. RÚBRICA SOBRE AS APRENDIZAXES DOS CONTIDOS DA UNIDADE DIDÁCTICA A INTRODUCIÓN DO APARTADO Describe de forma precisa o contido principal do tema. Se expresa empregando un vocabulario específico e apropiado ao contido. Describe de forma elemental o contido principal do tema. Se expresa empregando un vocabulario axustado ao contido. Describe de forma confusa o contido principal do tema. Se expresa empregando un vocabulario pouco apropiado. Non describe de forma acertada o contido principal do tema. Non se expresa empregando un vocabulario apropiado. DESENVOLVEMENTO DOS CONTIDOS: EPÍGRAFES Comprende adecuadamente os contidos de cada epígrafe. Resume cada apartado detalladamente. Realiza mapas conceptuais e esquemas. Extrae ensinanzas que sabe aplicar a súa vida persoal. Comprende basicamente os contidos de cada epígrafe. Resume cada apartado de forma elemental. Completa mapas conceptuais e esquemas. Extrae ensinanzas que sabe aplicar a súa vida persoal. Comprende de forma pouco precisa los contidos de cada epígrafe. Lle costa completar frases a partir de expresións ou palabras relacionadas co contido. Extrae algunhas ensinanzas dos contidos. Non comprende con claridade os contidos de cada epígrafe. Lle costa completar frases a partir de expresións ou palabras relacionadas co contido. Non obtén ensinanzas dos contidos. VOCABULARIO E SABÍAS QUE? Amosa interese e comprende o vocabulario específico do novo tema. Emprega axeitadamente o vocabulario nas súas exposicións. Sintetiza os conceptos clave do apartado «Sabi as que?» de cada unidade de forma precisa. Comprende o vocabulario específico do novo tema. Emprega ocasionalmente o vocabulario nas súas exposicións. Sintetiza os conceptos clave do apartado «Sabi as que?» de cada unidade de forma básica. Amosa pouco interese polo vocabulario específico do novo tema. Apenas emprega o vocabulario nas súas exposicións. Ten dificultade en sintetizar os conceptos clave do apartado «Sabías que?» de cada unidade. Non amosa interese polo vocabulario específico do novo tema. Non emprega o vocabulario nas súas exposicións. Ten dificultade en sintetizar os conceptos clave do apartado «Sabi as que?» de cada unidade. IMAXEN, MAPAS E ESQUEMAS Interpreta de xeito eficaz e precisa as imaxes, os mapas conceptuais e os esquemas presentes na dobre páxina de contidos. Interpreta axeitadamente as imaxes, os mapas conceptuais e os esquemas presentes na dobre páxina de contidos. Ten algunha dificultade en interpretar axeitadamente as imaxes, os mapas conceptuais e os esquemas presentes na dobre páxina de contidos. Ten serios problemas á hora de interpretar axeitadamente as imaxes, os mapas conceptuais e os esquemas presentes na dobre páxina de contidos. Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 193/164

195 3. DIANA DE AUTOAVALIACIÓN DOS COÑECEMENTOS SOBRE A BIBLIA Realizo unha síntese oral ou escrita sobre o relato bíblico Conozo onde se encontra o texto na Biblia e cando se redactou Colorea cada queixiño da cor que expresa mellor o que sabes. Verde. Si Amarelo. Regular Vermello. Non Interpreto a imaxe referente a este apartado Enumero e ofrezo datos sobre os principais protagonistas do relato Podo extraer ensinanzas presentes no texto bíblico Explico, coas miñas propias palabras, claves para interpretar este relato Departamento de Relixión do I.E.S. Virxe do Mar - 194/164