KONTENI No Zin Ziyet 2013

Transcription

1 1

2 KONTENI No. 109 Zin Ziyet 2013 Editoryal: Kriz Ekonomik li Moter Kriz Politik ek Sosyal... 3 Politik inn Tom dan Domenn Fe Diver, par Lindsey Collen... 5 LALIT an Aksyon... 6 Jabaljas & Bulbak... 7 Apre Arestasyon enn Trale Antrepener: Bann Plan Ponnzi, par Rosa... 8 Aksidan Sorez: Nesesite Demokratiaz Transpor Piblik, par Rajni Lallah... 9 Travayer e Pasaze pa Prioyorite Konpayni, par Manb Brans... 9 Ki Lavenir pu Air Mauritius? Par Kisna Kistnasamy Linondasyon 30 Mars 2013, par Cindy Clelie Supreme Court Order: The Wall, par manb LPT...16 Dizitalizasyon Arsiv Militan GRNW, par Lindsey Collen...17 Nuvo Amenazman kot Sant LALIT, par Rada Kistnasamy Kan Privatiz Servis, par Ram Seegobin CID Tortir Mme Seewoogoolam, par Rajni Lallah Rodrig: Plan Stratezik pu Sekirite Alimanter , par Rada Kistnasamy Sityasyon dan Rodrig: Enn Korespondans, par Y Lavi ki Pe Derule: Konpayni Konstriksyon Inpoz Nuvo Sistem, par FJ Parti LALIT Selebre Fet Travay Nuvo Lalwa Travay & Leta Muvman Sindikal, par Ram Seegobin Lalit ant Klas dan Sekter Resoran par MM LINGUAPAX INTERNATIONAL PRIZE; LPT Gayn Pri Mondyal pu Langaz Info, Info: Tradiksyon an 45 Langaz Ti Bato Papye Walk Out LPT depi MQA Fim k-lib Grand Rivyer, Prosenn FIm: The Tracker Komanter LALIT lor Rapor Geoffrey Robertson lor Lalwa ek Etik Medya par Lindsey Collen Kwin Syantifik: Ki ete Vaksin? Par Ram Seegobin Konser A4 Liber enn Lenerzi Mizikal par Lindsey Collen Analiz Seri TV Paloma, par TG, Manb Brans Bangladesh: Travayer mor akoz Move Konstriksyon, par CIndy Clelie Lasiri: Atal depi Israel, par Alain Ah-Vee Kwin Lar: Sultana Haukim Pu Foto: Remersiman a Eye for Art, Imants Krumins, Yves Pitchen, Ram Seegobin 2

3 EDITORYAL KRIZ EKONOMIK LI MOTER KRIZ POLITIK E SOSYAL Sa sityasyon kriz zeneralize ki Parti LALIT pe predir ek dekrir depilontan,zordilifinnvinnkler pu tu dimunn. Nu finn analiz kriz la apartir kondisyon obzektiv ek sibzektiv ki finn devlope dan peyi, osi byen ki o-nivo mondyal, sirtu dan Lerop. Kriz tu kalite Dan Moris, nu finn truv enn premye kriz sistemik apartir 2005, kanlindistridisikektextilnepli ti benefisye rezim pri ek akse garanti dan Lerop. An 2007 finn ena kriz finansye ek banker ki finn afekte sirtu USA ek Lerop, me finn ena enn lefe negatif lor lekonomi Moris, parski tu guvernman ki nu finn ena finn kontinye anfons lekonomi Moris dan ankor plis depandans. Finn ena kriz petrolye, kriz alimanter, ek sa 2 kriz la finn afekte Moris parski klas kapitalist ek guvernman burzwa finn negliz devlopman lenerzi alternativ, ek negliz diversifikasyon agrikol ek prodiksyon manze de baz. Asterla se Zonn Euro antye ki finn rant an resesyon, apre ki Lespayn,Portigal,Litali,Lairland finn travers pir kriz andetman ki zot finn kone, ek enn to somaz ziska 27%. Etan done ki Lerop tuzur reprezant enn mazer parti marse pu disik, textil, prodwi pwason, turist, alor aster sa resesyon dan Lerop pe kumans ena enn lefe direk lor lekonomi Moris, lor lanplwa, ek lor nivo de vi klas travayer. Guvernman ek kapitalist dan sekter turist finn kumans koz enn moratwar dan konstriksyon nuvo lotel, konstriksyon IRS finn ralanti; Sindika Disik pe poz kestyon lor kot pu vann disik ki prodir dan Moris, etan done ki Lerop pe pans pu eliminn kota ki limit kantite disik ki bann betravye eropein prodir. Aster pe truv bann votur FMI ki pe debarke ek pe sey inpoz losterite ek privatizasyon lor Moris: zot pe sey impoz ogmantasyon kotizasyon travayer dan fon pansyon, zot pe sey re-impoz siblaz dan pansyon vyeyes, eliminasyon sibsid lor diri, lafarinn, gaz menazer. Zot pe sey fors guvernman ogmant tarif dilo ek elektrisite. Kom dabitid, FMI pe propoz bann mezir ki pu fer klas kapitalist kontan, ek ki pu fer klas travayer sarye tu fardo pu kriz ki sistem kapitalist finn provoke. Kriz politik Kriz ekonomik, apar so lefe kriyel lor klas travayer, tikomersan, ti-planter, li osi presipitkrizdansistempolitikek dan sosyete an zeneral. Zordi guvernman PT-PMSD- Transfiz klerman pe travers enn kriz kredibilite: ena o-mwin 8 minis ki an difikilte, ki pe bizin zer sityasyon kriz dan departman ek institisyon ki tom su zot responsabilite: MedPoint pankor fini, finn azut Gooljaury Tower, inondasyon ek aksidan Soreze pu Baichoo, MITD pu Bunwaree, bann sant Namaste pu Martin, lamor enn ti-baba dan lopital pu Bundhoo, lager dan 3 fami pu Aimee, aksidan ek bagar pu Varma, konpayni elektrisite pu fami Seetaram, ek kontestasyon nuvo lalwa travay pu Mohamed. Tu sa 8 minis la su latak, ek ankor ena enn sityasyon malez ant PT ek PMSD ki ti kumanse otur problem Sik Yuen, ek tu sa pe fraziliz guvernman Ramgoolam ek met li lor defansiv. Eski Lopozisyon parlmanter ki reprezante par Lalyans Remake pe kapav explwat sa febles dan guvernman? Eski sa lopozisyon la pe reysi pozisyonn limem kuma enn alternans ubyen enn alternativ.antermennalternans, Remake limem pe travers enn krizlidership,sirtuekrolinsertin ki Berenger pu ena dan lavenir. An term enn alternativ, MMM ek MSM depi lontan finn abandonn tu pretansyon pu prezant enn program ekonomik ek sosyal ki radikalman diferan depi Guvernman Ramgoolam: Remake konsantre tu so stratezi lor denons frod, koripsyon, ek sible bann minis enn par enn pu atake. Alor ena enn vid dan deba politik ant Guvernman ek Lopozisyon, ek li pa etonan ki Ramgoolam ankor pe tini dan sondaz, malgre tu bann mankman dan so guvernman, malgre kriz ekonomik ek sosyal ki pe afekte lamas dimunn. Kriz sosyal Zordi zur Lagazet ranpli ek lartik ki dekrir enn seri evennman ki reprezant enn sityasyon kriz sosyal byen grav: hold-up, vol,

4 vyolans, vyol, trafik ladrog: tandans ver vyolans paret mem finn atenn bann Minis. Ideolozi zugader finn vinn telman repandi ki sa finn favoriz emerzans enn nuvo kalite frod kuma bann sistem Ponzi ki pe afekte par milye dimunn, buku polisye, predikater, avoka, avwe, ek froder tax. Kuma ena par milyar rupi ki implike, sa frod otur bann konpayni Ponzi pu kree enn sikoz dan popilasyon, buku dimunn pu truv zot lekonomi, zot lump-sum disparet; ena mem dimunn ki finn pran loan depi labank pu investi dan sa bann tru-san-fon. Prekarite Kriz ekonomik ek sosyal, ek presyon FMI, pu ena reperkisyon byen grav pu klas travayer, ti-planter, ti-komersan: somaz pe deza ogmante, travay pe vinn deplizanpli preker, sezonye, pri pe ogmante pu bann nesesite de baz. Dan enn tel kontex, nu ti kapav atann ki muvman sindikal ki sipoze defann lintere klas travayer, pu reazir, pu mobilize otur enn platform ek enn program initer. Me ki nu truve? Laklas sindikal, setadir bann birokrat ki finn akapar puvwar dan muvman sindikal, o-detriman kontrol demokratik par travayer, pe vinn de plizanpli fragmante. Dirizan sindikal pur lemoman interpretlalitsindikalkumalalit ant bann sindikalist. Pena okenn linisyativ pu konstrir otur enn program initer, pena okenn linisyativ pu met latet ansam, analize ek devlop enn platform ki kapav inifye tu sindika, tu federasyon, tu konfederasyon. Se lintere birokratik ki dominn taktik, manev, kanpayn denigrasyon.enasindikalistkifinnbatir zot fors de frap ek kudme depite ek minis guvernman kan zot ti konfront baronlindistrisikriyer, kan sa bann sindikalist la ti gayn gran kuvertir dan medya, aster zot truv zot mem izole ek opte pu plis fragmantasyon pu gard kontrol absoli lor bann but ki zot kapav manipile. Mem menas ki bann amandman lalwa travay ki Minis Mohamed pe sey impoze pa finn sifi pu amenn enn serten koperasyon dan muvman sindikal. Sityasyon dan lekel muvman sindikal truv limem rann li byen difisil pu LALIT intervenir pu kree sa platform initer pu klas travayer. Nu finn seye lor enn serten nomb tem kuma Sekirite Alimanter, dekolonizasyon Chagos, me bann birokrat sindikal plis interese ek zot platband ek bann revandikasyon sekter a- kur-term. Me LALIT pu kontinye milite pu ankuraz travayer pa zis zwenn dan enn sindika, me vinn plis aktif ek partisipatif, pu ki demokrasi vinn vivan dan sindika ek bann birokrat aret manipile dan zot prop lintere. 27 Me 2013 Ilistrasyon Marx so liv Manifesto par Fernando Vicente,

5 POLITIK INN TOM DAN DOMENN FE DIVER Se dernye tan, anplas Guvernman ek Lopozisyon amenn deba lor politik, tu latansyon brake lor enn seri ka wounds & blows, abi sexyel, favoritism ek neglizans. Dan LALIT, nu abitye kritik lapres pu so apelasyon fe diver pu insidan ki anfet trazik mem zot konsern enn individi ek so fami, pa sosyete dan so lansanb. Suvan zot servi sa lexpresyon fe diver pu dekrir abi sexyel, wounds and blows dan kwin lari, lamor enn inkoni swit a neglizans, vyol, vol, bay luke. Me seki lexpresyon fe diver ule dekrir se enn insidan ki pa konsern politik nasyonal, ni li pa ena okenn linfliyans lor sime ki listwar sosyal enn pei, ubyen enn rezyon, ubyen lemond, pu pran. Fe diver Me, politik Moris finn rant anplin, sa bann dernye mwa, dan fe diver. E politik Moris meynstriym finn abandonn terin ekonomik, politik, sosyal. Nepli ena enn proze de sosyete dan politik meynstriym. Nepli mem ena enn program. Pena okenn vizyon partaze lor ki kalite sanzman sosyete neseser pu fer li bon viv ladan. E sa dezeneresans ver fe diver, li, a son tur, degrad politik plis ankor. Wounds & Blows Ena de Minis ki pe amenn lalit pu zot sirvi politik lor bann alegasyon wounds and blows. Nu ena Minis Varma. Lalit politik meynstriym inn konsantre lor eski li finn bat ubyen pa finn bat enn zenom sofer loto ki finn tap ar so loto lor enn lakrwaze dan Sodnac. Nu ena Minis Aimée. Lalit politik meynstriym inn konsantre lor eski li finn ubyen pa finn bles so nyes dan enn lager familyal lor kestyon enn lisyen. Nu ena enn lot de Minis ki pe amenn lalit pu zot sirvi politik lor alegasyon abi sexyel delapar kit ofisye ki tom dan kit fason su zot Minister. Nu ena Minis Bunwaree. Lalit politik meynstriym inn konsantre lor eski enn profeser PE ki travay MITD, enn institisyon ki tom su so Minister, inn gayn relasyon sexyel ar enn miner ubyen pa. E si wi, si Minis pe kuver pu li, swadizan akoz li pros ar so ser, u non. Abi sexyel dan hom Nu ena Minis Martin. Deza li ena problem poli-tik ki li enn transfiz, me asterla li ena problem ki finn ena alegasyon abi sexyel dan Foyer Namaste, enn hom kot Minister avoy zanfan. Sa lexanp la, li osi enn lefe direk politik kot Leta pe disosye li progresivman depi so responsabilite politik, atraver privatizasyon. Setadir Minis Martin responsab pu sertin zanfan, akoz li ansarz sa but Leta ki ansarz sa bann zanfan la. Me, bann hom rule par lorganizasyon prive, pa par Leta. Me, deba pa vinn lor kestyon privatizasyon, ni vreman lor kestyon abi sexyel lor zanfan. Demokratizasyon lekonomi Ena enn lot de Minis ki pe lite pu zot sirvi politik, parski zot pe azir dapre program Parti Travayis, setadir pu devlop enn burzwazi deta a traver zot lide demokratizasyon lekonomi. Zot pe donn kudme, personelman. Nu ena Minis Jeetah. Lalit politik meynstriym inn konsantre lor eski li finn amenn so papa dan enn delegasyon ofisyel Sid Afrik lor kestyon biznes ledikasyon tersyer u pa. Ena osi Minis transfiz Seetaram. Lalit politik ki li pe amene se pu sirviv kan li finn rant 5 Travayis depi MSM, e apenn li finn rantre ki so frer benefisye enn but 80 arpan Kowlenn prekot Bambous. Enn bel led pu rant dan gran burzwazi atraver fotovoltaik, si gayn 80 arpan kumsamem. Me deba li pa vinn lor kestyon opoz burzwazi deta, kuma nu opoz burzwazi tukur. Neglizans Ena ankor de Minis ki pe lite pu zot sirvi politik, parski finn ena lamor swit a neglizans. Baichoo, Minis Linfrastriktir Piblik pe lite pu so sirvi politik, swit a lamor dimunn dan Port Louis pandan linondasyon 30 Mars, ki liye ar diferan proze infrastriktir dan Port Louis e Nuvel Rut, osi byen ki lamor aksidan bis Soreze, kot CNT su so sarz antan ki Minis. La osi, ena enn gran kanpayn, sutenir par Guvernman mem, pu ferm CNT ubyen privatiz li, plito ki pu met lord ladan. Plis, nu gayn Minis Bundhoo. Li ena su so sarz enn ti-baba ne prematire ki finn sibir enn brilir, e ki finn mor. Li finn, dan so faver, pa zis exprim so kondoleans anver paran sa tibaba la, me li finn dimann exkiz, setadir rekonet responsabilite ki enn Minis ena. Normalman, enn Guvernman pa tro afekte par tu sa kalite problem la pu enn rezon byen sinp. Minis ti bizin swa demisyone, swa ofer so demisyon. Kan zot res dan Guvernman, lerla Guvernman an antye ki frazilize. Alor, nu gayn enn parfin finde-reyn. E Lopozisyon parlmanter telman san vizyon, so sel kritik politik Guvernman PT-PMSD se sa bann fe diver la. Li totalite zot atak kont Guvernman. Apre

6 ki zot finn fini ar Mme. Soornack, zot pe atak lezot Minis enn-parenn lor zafer similer. Sanki zot mem exprim bann prinsip ki inplike. Me, tusala ena inplikasyon politik. PT ek MMM, raprosman? Ramgoolam pa finn kapav apros MMM pu diskit okenn Lalyans pre-elektoral (avan 2015) parski li ti ena tro buku dimunn pu garde kuma Minis. Me, si enn-par-enn, ena 8 Minis ki li kapav revoke sanki zot baz dan Travayist kapav lev dibri, lerla li ena posibilite sa nuvo lalyans ar MMM la. Dayer, PMSD dan enn move postir dan Guvernman. Minis Sik Yuen, enn Minis PMSD, finn res Minis mem li paret li nepli dan PMSD. Anmemtan, Re-make MMM- MSM pa finn vreman pran avek enn gran deklik. Navin Ramgoolam ankor ase for. Alor, avek problem lasante Paul Bérenger, li vinn posib asterla ki aksepte pu al Reduit, li. Lerla, kan Ramgoolam pe dir li pu amenn enn White Paper lor Reform Elektoral ziska Ziyet par la, lerla nu kone ki sa rawn koz-koze kapav abuti pa neseserman pu bann gran reform elektoral pu plis demokrasi, me petet pu 30% fam kandida, petet pu kit formil a-la-balancy kot kapav poz kandida si u parti fini dir li pa pu pran Best Loser, petet ver enn Prezidan avek plis puvwar plitar, kan Ramgoolam met li dan sa plas la. Me, antuka, li permet enn lalyans. E antretan, sityasyon ekonomik pe vinn deplizanpli grav. Somaz ek travay preker pe ogmante. Li pu vinn ase fasil pu Ramgoolam met tusala lor latet Xavier Duval, fors li kit Guvernman. Li finn deza ase imilye li lor zafer Sik Yuen. E Xavier finn deza dir li pa zis montre figir kuma Ramgoolam, apre enn dram. Tusala donn enn lide kifer LALIT dir ki nu bizin ranforsi nu parti, ki pa amare dan sa mem lamar politikay, sa mem burbye fe diver deplizanpli grav. Tu lezot lafors politik permet zot patoz ladan. Tusala pu dir dir ki nu bizin enn nuvo kalite politik baze lor analiz, program ek mobilizasyon lor baz enn konpreansyon an komin enn program an komin. Samem politik dan so vre sans. Pran depi lepok Aristot, travers par Karl Marx, vinn ziska zordi. Setadir enn politik pu amenn enn nuvo sosyete. Lindsey Collen LALIT AN AKSYON Distribisyon trak an Mars Vandredi 1 Mars gramatin, LALIT finn distribiye trak lor lagar Kirpip, Rozil ek Porlwi Lenor ek Sid ek Lalwiz. Trak la explik lor rasinn kriz politik aktyel, e fas a sa, ki LALIT pe propoze. Linondasyon Grand Rivyer Manb ek sinpatizan LALIT ek Ledikasyon Pu Travayer finn ena enn travay imans pu retablir batiman Grand Rivyer kot biro LALIT truve. Apre dernye Revi, enn 100enn kamarad finn travay dir pu sovtaz batiman, meb, lekipman ek konteni nu sant dokimantasyon.enn semenn apre linondasyon, le 8 Avril, LALIT finn fer enn konferans de pres pu komant linondasyon. Li rar ki enn parti politik viktim direk neglizans guvernman. Sant Dokimantasyon LALIT vinn dizital Linondasyon finn akseler prosesis dizitaliz nu Sant Dokimantasyon. Apre linondasyon, manb ek sinpatizan finn bizin sap sak fey papye enn par enn, fer li sek ant 2 fey papye sek. Lerla prepar tu sa bann papyela pu skann ek indexe elektronikman. Nu Sant Dokimantasyon li enn zuti inik pu devlop konesans politik (tulede teorik ek pratik) sak militan, ek demokratiz akse a sa konesans la. Lir lartik dan Revi ki montre a ki pwin sa Sant dokimantasyon la inik o-mond. Kan nu Sant Dokimantasyon vinn elektronik, buku dokiman pu vinn direk lor nu websayt. Militan LALIT prezan dan manif kont ERA Ti ena militan LALIT prezan kan ti ena protestasyon sindikal kont amandman a Employment Relations Act ek Employment Rights Act. Dan LALIT, nu sirtu pe amenn kanpayn kont sa 2 lalwa-la parski zot fonsyerman dan lintere patron. (Plis detay dan lartik lor Nuvo Lalwa Travay ek Leta Muvman Sindikal). Fet Travay 1 Me Zis enn mwa apre linondasyon, LALIT finn an-mezir selebre Fet Travay le 1 Me dan Orl Mama Bul Later kuma nu abitye. Li ti enn zurne spesyal dan lesans ki anmemtan ki nu finn kontinye nu mobilizasyon kont 2 lalwa ERA, nu finn selebre sa travay kolektif extraordiner ki manb ek sinpatizan LALIT, Ledikasyon Pu Travayer ek Muvman Liberasyon Fam finn fer pu retablir Horl. Survey lor lozman Curepipe Brans LALIT Curepipe finn kumans enn seri intervyu dan Curepipe lor kestyon lozman. Komisyon sindikal Komisyon sindikal LALIT ti zwenn an Me pu analiz sityasyon muvman sindikal apre Fet Travay. Nu finn osi pas an revi travay pu mobiliz klas travayer ki neseser dan lepok aktyel. 6

7 Jabaljas ek Bulbak Jabaljas: Mo ena enn zafer byin inportan pu koze ar twa, Bulbak. Bulbak: Ki zafer, to ena kik linformasyon lor enn remaniman ministeryel? Jabaljas: Ek twa la, nek ena plotik ki tro truv inportan. Non sa enn zafer ki kapav fer nu vinn milti-milyoner enn ku. Ek lerla tu devyen posib, kuma zot dir lor radio. Bulbak: Mo kone ki to pu dir mwa: to finn zwenn enn astrolog ki finn dir twa li kapav predir ki sis bon nimero pu sorti lor loto. Jabaljas: Ala to be badine, kom dabitid. Non mo dir twa sa li enn zafer dan sir: banker, mo dir twa. Bulbak: Ale koze, mo pe ekut twa. Sirtu pa vinn rakont mwa enn zistwar badinaz. Jabaljas: Ekut mwa byen: yer gramatin mo finn al aste dipin kot bulanzri, mo dan lake ek enn pake dimunn. Zis divan mwa dan lake, ena enn madam. Bulbak: Sirman madam la osi finn vinn aste dipin, si li dan lake dan bulanzri. Jabaljas: Atann, mo pu rakont twa ki finn arive. Madam la get mwa drwat dan mo lizye, ek li dir mwa li truve mo enn garson serye. Bulbak: Enn sel kut gete, madam la fini kone to enn garson serye. Sirman li enn espes klervwayan. Jabaljas: Atann mo dir twa: madam la dir mwa li ena enn don. Bulbak: Samem mo ti dir twa, li enn klervwayan. Jabaljas: Ala to pe fer mwa perdi pasyans ek to bann koze initil. Non madam la dir mwa li ena don fer larzan duble anplas anplas. Bulbak: Sa enn mari don, sa. Madam la devet byen ris: sirman so Mercedes ti park divan bulanzri. Jabaljas: Mo truve to pa krwar li ena sa don la. Mwa osi mo pa ti ena konfyans dan kumansman: les mo rakont twa ki li finn fer. Li dir mwa donn li enn som larzan, li pu pruve anplas ki li vremem ena sa don la. Mo ti ena enn koyn 10 dan mo lame, pu pey pu dipin. Bulbak: To finn ena rezon seye ek enn ti som: forse to nepli ti pu ena larzan pu aste dipin, anka madam la ti enn eskro. Jabaljas: Ekute, to pu tande ki pu arive: madam la met mo koyn 10 dan so sak, li dir enn de parol dan enn langaz ki mo pa finn konpran, lerla li tir 2 koyn 10 depi so sak ek donn mwa. Ki to dir aster? Bulbak: Mo espere madam la ti ena larzan reste pu aste so dipin. Jabaljas: Atann, to pu tande la. Sa dimunn ki ti deryer mwa dan lake finn truv tusala arive. Li osi finn rod seye: li finn donn madam la enn biye 25, ek madam la met sa biye la dan so sak, dir so bann parol, lerla tir enn biye 50 depi dan so sak, ek donn sa misye la. Bulbak: Mo sipoze to finn gayn ful konfyans. Jabaljas: Abe normal. Kan nu finn fini aste dipin, mo finn al koz ar madam la divan bulanzri: mo finn dir li mo ti pu kontan fer mem soz ek enn pli gro som. Li ti lafin dimwa, mo ti ena enn biye mil dan mo pos. Bulbak: Pa dir mwa to finn donn litobiyemil. Jabaljas: Abe normal, mo sir nimport ki sannla ti pu tant zot sans: enn ku to fer enn profi mil rupi. Alor mo finn donn li sa biye mil la. Sirtu ki sa lot misye ki ti dan lake, ek ki ti benefisye sa 25 rupi la, li ti la kuma temwin. Bulbak: La mo pe kumans trakase pu to par. Mo pe kumans santi enn loder larnak. Jabaljas: Pena pu to trakase, Bulbak. Madam la finn dir mwa ki mil rupi, sa enn gro som ek li pu bizin fer sistem la kot li, parski li pu pran letan, ek li pu amenn mo 2 mil rupi landime divan bulanzri. Lerla li finn ale. Bulbak: To finn les li pran to mil rupialetrankil. Jabaljas: Mo dir twa pena pu trakase: avan li ale li finn donn mwa so nom ek so ladres. To truve mo ti ena rezon fer li konfyans. Bulbak: Abe, kuma madam la apele? Jabaljas: Li ena enn bon nom, enn nom italyen ki mo pa finn tande avan: li finn dir mwa li apel Madam Ponzi. 7

8 Depi bann dernye semenn, ena enn mo ki nu finn tande buku dan lapres lokal: Ponnzi. Sa fer swit a bann ka kot dimunn ki tinn met larzan an depo kot sertin konpayni prive pa nn reysi regayn zot larzan. Finn dekuver ki sa bann konpayni la pa ti ena permi depi lotorite pu pran larzan an depo. Alor ki lanket lapolis pe kontinye, ena buku depozan ki pa pu kapav regayn zot larzan. BANN PLAN PONNZI Kimanyer plan Ponnzi marse? Ala enn explikasyon byen sinp. Kuma plan Ponnzi fonksyone? Sa bann konpayni prive la ti fonksyonn dan lafason swivan: - Zot pran larzan kuma depo fiks depi depozan par promet tolintere mirobolan e ki depas de lwen tu seki labank kapav normalman peye kuma to-lintere lor depo. Alor ki labank pey otur 3 a 4% par lane lor depo an rupi, sa bann konpayni la ti ofer 10% par mwa, setadir 120% par lane. Dan sa fason la, zot finn kumans gayn buku depozan e finn ramas plizir milyon rupi. Sa to-lintere la ti paret tro atiran. - Seki zot fer dan kumansman, pu mintenir zot kredibilite vizavi bann depozan e pu atir lezot depozan, zot kumans par efektivman pey lintere 10% par mwa. - Kuma eski zot reysi pey enn lintere osi for? Anu sey konpar avek labank tradisyonel. Labank normalman pran larzan depi depozan e pret larzan a anprenter ubyen investi par egzanp dan bondi-trezor avek labank santral. Lintere ki zot gayne depi anprenter ubyen lor zot investisman dan bon-di-trezor, zot pey enn parti ladan a bann depozan. Ladiferans vinn zot profi. - Par kont, bann konpayni prive ki inplike dan sa frod la, zot finn defalke (probableman a letranze) Desin Escher Bonds of Union ek dilapid enn bon parti larzan depozan (par egzanp aste loto de liks). Lerla seki zot fer, zot pey bann premye depozan lintere byen for ki zot ti promet, me avek larzan ki bann dernye depozan fek donn zot. - Seki zot fer osi, zot fer tu pu dekuraz depozan pu repran so larzan kan ariv matirite so depo fiks. Zot fer sa dan 2 fason: uswa a-traver kree tu kalite difikilte pu ki u retir u depo, ubyen a-traver promet u to-lintere ankor pli atiran e pli for ki ti peye lor u premye depo. Kuma zot ekrule? - Me selman, sa kalite plan Ponnzi la, pu zot kontiyn marse e tini, bizin ki tultan ena nuvo depozan pe met larzan pu ki konpayni la kapav servi sa larzan la pu pey lintere byen for a de-pozan a-mezir ki ariv dat pu pey lintere. - Plan Ponnzi la kapav ekrule si aret gayn nuvo depozan ubyen pa ase pu kapav pey lintere bann premye depozan. Ala rezon kifer sa bann konpayni la, zot fer buku kannvasing pu gayn nuvo depozan. Dan Moris, nu truve ki finn servi individi dan zidisyer, lapolis e mem dan la-relizyon pu sey rasir e atir nuvo depozan. - Li sifi ki dimunn perdi konfyans dan konpayni la a-traver bann difikilte ki zot gayne, uswa pena ase depozan akoz puvwar dasa inn bese, uswa lekonomi kapitalis pe pas par enn peryod kriz, lerla plan Ponnzi zot ekrule kuma domino ki pe tom enn-lor-lot. - Se dayer pandan ki lekonomi kapitalis dan plin kriz finansye an 2008 ki ti aret Bernard Madoff, enn kurtye dan tranzaksyon laburs, ki ti konstrir enn plan ki resanble e inspire par sistem Ponnzi. Li ti deturn pu enn valer 65 milyar dolar o-detriman kliyan investiser e ti inplik grangran institisyon finansye internasyonal dan sa frod la. - Se osi pandan enn peryod kriz profon dan lekonomi kapitalis internasyonal, dan bann lane 1920 (otur peryod seki ti apel Gran Depresyon ) ki Charles Ponzi, ki ti enn biznesmenn Italyen, ti konstrir so plan ki finn vinn enn (move) legzanp pu buku lezot eskro ziska zordi-zur. Nu pu re-koz lor la dan prosen revi. Rosa 8

9 AKSIDAN SOREZE EK DEBA LAKOZ AKSIDAN NESESITE DEMOKRATIZ TRANSPOR PIBLIK Aksidan trazik Soreze kot 10 dimunn finn truv lamor pe devwal manyer ki guvernman apre guvernman pe permet CNT tom dan larwinn. Pe ena deba piblik ek lanket lor lakoz aksidan, lor kimanyer CNT uver tennder pu aste bis, lor sistem travay ki fer ki travayer dan enn pozisyon febles pu refiz travay kan pa respekte norm sekirite. Kote travayer transpor osi pe ena deba lor ki bann fakter ki diminye sekirite pu travayer ek pasaze dan sekter transpor. Nesans CNT CNT ti pran nesans kan ti ena enn gran mobilizasyon travayer pa zis dan sekter transpor, me partu dan pei. An , plizyer konpayni transpor ti pe menas fermtir. Travayer transpor ti zwenn an-blok dan lagrev zeneral an Enn bann gran demand lagrev 79 se pu nasyonaliz transpor piblik su kontrol travayer. An Septam 1980, mobilizasyon travayer ek militan politik kontinye. Ek finalman, CNT ne. Selman, dan larealite, se nomini Guvernman ki kontrol CNT, pa travayer. A lepok, sa demand pu travayer kontrol CNT, li ti enn demand santral muvman sindikal. Prosesis ver privatizasyon amenn rwinn CNT Kan finn ena demobilizasyon travayer apartir bann lane 1980 ek kan guvernman Jugnauth, Berenger, ek Ramgoolam tur-atur kumans inpoz politik neoliberal, CNT finn sibir plizyer kalite atak dan enn prosesis ver privatizasyon: 1. Sistem travay finn ek pe kontiyn sanze kot travayer pena sekirite anplwa, alor zot ena mwins lafors pu ekzize ki bann norm sekirite respekte. Anmemtan, pe diminye nomb travayer, kuma par introdiksyon nuvo sistem kot ena zis sofer. Kan pena kontroler dan bis, sa li diminye sekirite ankor plis. 2. Pena kontrol travayer ek kontrol demokratik lor tennder pu akerir bis, ni lor okenn laspe manejmennt CNT ki afekte sekirite, etan done ki CNT administre par enn Bord konpoze prinsipalman par nomini Guvernman. 3. Reveni CNT kumans diminye parski, enn kote, li kuver tu laliyn ki lezot konpayni refiz kuver akoz zot pa rantab me li pa gayn laliyn ki amenn plis reveni ek, lot kote, ti-vann maron (ki pena permi) sarye pasaze dan ler pwint. Seki vedir ki reveni CNT finn diminye lane apre lane ek sa pe prepar terin pu privatizasyon, ki sekter prive ek lapres pe ule. Bizin demokratiz CNT Lefet ki pa finn ena enn form nasyonalizasyon ki su kontrol demokratik travayer ek pasaze kuma travayer ti pe demande depi avan nesans CNT vedir ki CNT limem lane apre lane finn rwine ek finn birokratize a enn tel pwin ki sekirite travayer ek pasaze nepli enn priyorite pu sa birokrasi ki rul CNT. Kumsa ki Guvernman pe prepar terin pu privatizasyon. Veritab solisyon se pu nasyonaliz transpor piblik an-antye ek demokratiz li anmemtan pu ki li vinn su kontrol travayer ek pasaze. Kumsa lintere pasaze ek travayer transpor vinn enn priyorite permanan. Sa ti bizin enn priyorite pu muvman sindikal osi. Sa pu definitivman kontribiye pu diminye frekans aksidan. 9 Rajni Lallah PWIN DE-VI ENN TRAVAYER TRANSPOR TRAVAYER E PASAZE PA PRIYORITE KONPAYNI Kan u get seki finn arive lor larut Soreze sa Vandredi Nwar la(3 Me, 2013), lerla ki u truv sertin lalang kumans delye pu denons difikilte ki travayer transpor ramase depi lontan. Ki ete sa bann difikilte la? Bis pa bon. Pena bon antretyen. Si travayer anvi byen vi par sef dan so travay dan enn sekter parey, sertin dir u U ferm u labus, tu pu mars korek! Ena sertin konpayni osi, ki zame met enn klasman dibut pu travayer rilif. Li met enn kaye divan u, u met u prezans. Lerla kan tu travayer anplwaye fini gayn travay pu sa zur la, lerla kumans get lor kaye seki finn met so prezans avan, li pu gayn travay. Lezot ful-kan, al lakaz. Asterla, si u gayn lasans, u pu gayn travay sa zur la. Me, u pu bizin pran bis la kuma li vini. Laru lis. Pena sonet. Kusin kase. Ubyen plin lezot problem ankor ki kapav existe kote moter karote, debreyaz difisil rantre. Swa u rod u zurne, me si u pa ule, ena lot pe atann deryer u. Li pu pran zurne la. Si u ena enn fami pu sweyne ek u bizin kas, ki u pu fer apar travay? Asterla, u dir u rant dan sindika pu kapav diskit pu u. Buku sindika pa dan u lintere. Zot plito dan zintere misye la. Sa vedir kot u buze, u liku lor biyo. Ek si u tro rebel, sabot u, donn u bis pli fay ki ena, ubyen pir, pa donn u zurne. Akoz, selon zot, kan u dan u drwa, sa vedir ki u enn travayer a-problem, ek ki u pa kopere avek konpayni la. Zot riske arsel u ziska u plin, kit travay, ale. Tusala pu montre ki ena dan transpor, de pwin de vi travayer. Si tu travayer dan enn sel lamas zeneral dir, Non, nu ule travay dan enn meyer kondisyon, kifer pa pu ena koperasyon? Nu travayer transpor ki sorti nu lakaz dan nwar ek rant

10 nu lakaz dan nwar, kuma travay pa fer nu per, pu inir nu lafors osi pu enn meyer kondisyon, sa osi bizin pa fer nu per. Ek lor la, dapre lalwa konpayni, ena ki pu anplway u lor 3 an kuma rilif, lot lor 5-6 an, ek konpayni pli mari, zis lor 9 an travay tuzur kuma rilif. U rilif, pran pasyans. Pa dir ki travayer ki anplwaye pa ramas bez. U finn atann 8-9 banane pu u anplwaye, dir u si u pa furni tan zur travay dan enn banane, lerla so lane answit u pa pu ena drwa a sik ek lokal. Abe, kot u drwa, mem kuma anplwaye? Sa vedir si u gayn maladi ki dimann pran u konze, ubyen enn vwayaz ki u anvi fer deor, konpayni pa rant ladan, li. U pa finn furni kantite zur ki li finn dimann u, abe u pena drwa sik lokal so lane answit. Tut long u lavi ki u travay dan transpor, ramas bez mem, san konte seki nu ramase lor sime ek sertin pasaze ki pa tro fasil. Seki anvi bat kontroler u sofer, seki anvi pa peye dan bis, ubyen pli pir. Tusala pu explik enpe bann difikilte ki ena dan transpor. E osi pu fer enn lapel a piblik vwayazer pu donn kudme rann nu travay pli fasil, sirtu par donn kudme koz ar pasaze difisil. S N, manb Brans LALIT Rislye Desin Frida Kahlo, The Bus, 1929 KI LAVENIR PU AIR MAURITIUS? Nu pe truv enn tandans mondyal ki pe pus deplizanpli ver fizyon bann konpayni avyasyon. Buku konpayni pe menas bankrut si zot pa reysi amalgame. Nu finn gayn enn seri fizyon, nu pe sit enn de pu gayn lide sa tandans mondyal la: * 2004 Fizyon KLM Royal Dutch Airlines avek Air France ki asterla apel Air France KLM * 2010 Carribean Airlines akerir Air Jamaica * Ant 2008 ek 2010 Fizyon Northwest Airlines avek Delta Airlines, e li vinn pli gro transporter pasaze an 2008 * Ant 2008 ek 2010 Fizyon United Airlines avek Continental Airlines, e li vinn ranplas Delta Airlines kuma pli gro transporter pasaze mondyal * 2010 Fizyon Iberia Group avek British Airways * Zanvye 2012 Etihad Airways aste 40% par dan Air Seychelles e vinn partner stratezik * Fevriye 2013 Fizyon American Airlines ek US Airways * Mars 2013 Lakor partnarya lor 5 an ant Emirates (Dubai) ek Qantas (Lostrali) Sa tandans lor plizyer lane demontre ki partnarya ek fizyon pe vinn enn model kuran pu konpayni avyasyon. Ena plizyer fakter ki pe pus dan sa direksyon la. Parmi ena bes dan reveni akoz kontex ekonomik mondyal, ogmantasyon dan ku loperasyon avek bann flanbe pri lesans. Bann mem fakter ki pe pus konpayni avyasyon atraver lemond ver fizyon, li usi pe afekte Air Mauritius. Air Mauritius finn osi an difikilte otur problem hedjinng kot li finn aste lesans an avans pu sey kontre bann flanbe pri lesans, me lerla, pu rezon ki pa su so kontrol, pri lesans ti al bese plito ki monte. Alor Air Mauritius inn pey pri lesans pli ser ki lesans ti pe vande lor marse mondyal. 10 Anmemtan, manejmennt Air Mauritius finn travers enn long peryod instabilite e Guvernman pa finn resi kapav stabiliz li pu bann rezonplitopolitik. Kriz ekonomik e resesyon dan Lerop pe azut presyon lor Air Mauritius. Amezir kriz aksantye, Air Mauritius so reveni pe diminye. Lefe direk enn resesyon dan Lerop se ki ena mwins marsandiz e mwins exportasyon textil ki al ver Lerop. Sa vedir mwins reveni depi air cargo ek fret. Akoz sekter turism depann buku lor turist ki sorti Lerop, kan ena resesyon dan Lerop, ena mwins turist depi Lerop. Sa vedir ena mwins pasaze lor bann vol Air Mauritius lor Lerop e reveni depi biye avyon osi diminye. Dernye sif Statistics Mauritius pe demontre ki sekter turism pe bizin koriz so prediksyon krwasans dan sa sekter la. Bann siyn kriz pe kumans fer sirfas. Dan period Zanvye-Mars 2013, finn ena bes de 7.5% arive depi Lerop. Pli gro bes an term nomb turis par pei rezidans se Lafrans sorti 89,626 pu vinn 78,120 avek enn bes de 11,000, apre gayn Litali sorti 14,306 pu vinn 10,010 avek enn bes de 4,300 ek apre gayn Larisi sorti 15,863 pu vinn 11,529 avek enn bes de 4,300. Xavier Duval ti anons 2 milyon turis an Pa zis li nepli pe dir sa. Me, asterla, li pe dir bizin enn moratwar lor konstriksyon lotel. Avek ogmantasyon 5% lasam lotel, deza sa pe fer to okipasyon bese. Si kontinye mont ankor lotel baze lor ansyin prozeksyon 2 milyon turist an 2015, e kan ena mwins arive turist, lerla to ranplisaz lotel pu kontinye bese. Si turist depi Lerop kontinye bese, Air Mauritius so rezo koneksyon vol lor Lerop pu, a son tur, usi afekte. Avek resesyon dan Lerop e si lindistri turism pe reoryant li ver Les, Air Mauritius an difikilte si pena vol dan sa bann

11 Desin Escher, Lanwit-Lizur pei e pena turist depi bann pei kot lienavol.sienavol,penaturis,li ena bann vol avek avyon vid, u pena ase pasaze. Examp, Air Mauritius eliminn enn seri vol ver sertenn destinasyon, li rant an konfli avek patrona lotel. Lotel proteste parski pena ase vol, e Air Mauritius kennsel vol akoz pena ase pasaze. Dan sa bann kondisyon la, Air Mauritius inn vinn enn prwa potansyel gro konpayni predater ki ena bann lanbisyon Indyin Oseanik/Es Afrikin. Nu finn truv sa exprime dan dernye konferans Komisyon Losean Indyin 2-3 Me 2013 dan Moris. Jean Claude de L Estrac, sekreter zeneral COI depi li pran so pos an Ziyet 2012, li finn dir dan enn intervyu ki li ti fer dan L Express, ki top priyorite lor so azanda se met dibut enn konpayni aeryin pu Losean Indyin. Dan Konferans COI ki ti fer le 2-3 Me dan Moris, nu pe truv bann diskur diferan. L Estrac pe koz enn konpayni rezyonal ki regrup Air Austral, Air Mauritius, Air Seychelles e Air Madagascar. Li propoz disud bann konpayni nasyonal dan enn konpayni rezyonal. Enn konpayni avyasyon Osean Indyin kot 4 sa konpayni rezyonal fizyone avek enn partner stratezik komin ki ena enn lanvergir internasyonal e paret pu gayn sutyin finansye Linyon Eropein. Arvin Boolell, li pe dir bizin idantifye bann mwayin pu rapros bann zil Losean Indyin avek bann pei lor lakot Les Lafrik. Dass Thomas, Prezidan konsey administrasyon Air Mauritius dir ki MK pankor pare pu donn kudme pu kree enn konpayni rezyonal. Etihad Airways ti osi prezan dan sa konferans, atraver Vijay Poonoosamy ansyen direkter Air Mauritius. Etihad Airways deza prezan dan Losean Indyin kuma partner stratezik Air Seychelles kot li kontrol 40% aksyon. Malgre bann diskur ki kapav paret rezyonalist, tu bann muv ziska ler ena bann zintere komersyal lor kisannla pu kontrol heb pu bann vol ki konekte Losean Indyin ver leres lemond. Si Air France, par exanp, pran kontrol, li baze dan Paris, e li ena enn konpayni rezyonal su COI avek kom bayer de fon Linyon Eropein, tu vol depi Losean Indyin pu al ver Paris e depi Paris fer koneksyon vol ver leres lemond. Par kont, si li Emirates ki baze dan Dubai, tu vol pu al ver Dubai e depi Dubai fer koneksyon vol ver leres lemond. Etihad ki baze dan Abu Dhabi, ki deza an partnarya avek Air Seychelles pu ule dir vol ver Abu Dhabi e depi Abu Dhabi koneksyon ver leres lemond. Enn konpayni avyasyon kuma Air Mauritius pu tultan an difikilte akoz li depann tro buku lor 2 sekter lekonomi ki byin frazil. 11 Sekter Textil e exportasyon marsandiz e prodwi Textil pu so reveni fret e sekter turism, pasaze turist, pu gayn pasaze pu ranpli so avyon. Bann lanze byen ot. Kan enn grup Larisi finn montre lintere, enn NGO Amerikin reprezante par Mme. Kathy Austin, finn deswit denons zot kuma trafikan zarm. Proze konpayni avyasyon rezyonal pa vyab osi lontan ki pena enn stratezi komin lor turism dan rezyon Losean Indyin. Bann fakter kuma pri petrol, lepidemi, katastrof natirel ena enn lefe direk me zot bann fakter lor lekel zot pena okenn kontrol. Enn rezyon pa kapav batir so stratezi devlopman lor enn sekter kot ena telman buku fakter ki andeor so kontrol. Li vo lapenn fer enn mizan gard kont enn form re-kolonizasyon atraver sa bann mitasyon la sirtu par rapor a pwa ki Larenyon e Lafrans ena. Nu bizin rapel ki Jean Claude de L Estrac zordi sekreter zeneral COI, limem Minis su guvernman MMM-MSM an 1982 ki ti deklar Lafrans pei riverin Losean Indyin. So muv pu enn konpayni avyasyon Osean Indyin pa neseserman inosan. Kisna Kistnasamy

12 Dilo dilo divan batiman Ledikasyon pu Travayer ek LALIT, 30 Mars

13 LINONDASYON 30 MARS 2013 Navin Ramgoolam finn blam sanzman klima pu linondasyon le 30 Mars dan Port Louis ek Canal Dayot, GRNW. Nu tu finn tann koz sanzman klimatik. Sertin syantis finn demontre enn korelasyon ant resofman planet avek inondasyon extrem ki nu pe sibir enpe partu dan lemond. Sanzman klimatik vedir ogmantasyon intansite ek frekans inondasyon, ansam avek siklonn, vag saler, lasesres, insandi, tanpet, tornad. Sa li akoz sanzman klima li inplik sanzman dan presipitasyon, tanperatir, frekans divan, presyon atmosferik ek imidite. Responsabilite Guvernman Linondasyon le 30 Mars 2013 dan Por lwi akoz flash flood pe vinn montre ki sanzman klimatik li enn menas serye ek li pe anpire. 11 dimunn finn truv lamor. Me, si li vre ki sanzman klima pe amenn katastrof, li usi vre ki Guvernman Ramgoolam ek patrona sekter prive Moris finn kontribiye pu rann sa bann katastrof la mortel. Pandan ki dan sa 200 banane klas kapitalis Moris finn ansarz lekonomi, diferan rezim opuvwar finn azir kuma zuti pu asire ki klas kapitalis gard kontrol lor bann desizyon ki sipoze kolektif ek demokratik. An 2002 ti met Enviroment Impact Assessment (EIA) dibut pu analiz linpak sosyal a lon term tu proze devlopman. Me Guvernman finn amenn enn dereglemantasyon, mem dipwendevi lanvironnman. Avan u kumans enn lantrepriz, u ti bizin enn rapor Environment Impact Assessment (EIA) pu gete si sa lantrepriz la pu afekte lanvironnman, me asterla non u pa bizin atann plis ki 3 zur, u nek kumans enn lantrepriz. Nek apre ki pu gete si sa lantrepriz la pe rwinn larivyer akote, ubyen pe anpwazonn vwazen. Devlopman ekonomik ek infrastriktirel sovaz ki finn amene par kontriksyon simin, konstriksyon drin ki pa apropriye ek pa antreteni, tu pasaz natirel dilo bloke partu par konstriksyon sovaz, drin kuver ek konblaz lamer prinsipal responsab pu gravite sa evennman la. Konsekans Inondasyon Samdi 30 Mars finn gayn 153mm lapli dan lespas 2er tan dan Por Lwi, ek pre 180mm dan Pailles. Flash flood li buku gro lapli ki tonbe pu enn but letan san arete ek li provok enn inondasyon instantane. Sa katastrof klimatik la finn koz lamor 11 dimunn dan Por lwi ek buku dimunn dan Port Louis ek GRNW finn perdi zot lakaz, zot meb, zot linz, tu. Mem tu zot komisyon finn usi detrir dan sa gran dilo la. GRNW ek Kanal Dayot Kote Gran Rivyer, kan Kanal Dayot finn deborde ek 2 pye dilo finn mont lor Grand Rut, pa finn ena okenn pasaz atraver lekel sa dilo la ti kapav evakye ver lamer. Okontrer, se Guvernman limem ki finn fer konstriksyon sovaz, kan li finn mont enn miray 4 met oter an beton arme, zis enpe anba Route Royal. Rezilta apepre 5 pye dilo deor dan lakur, kuma kot kartye zeneral LALIT, setadir batiman LPT. Militan LALIT ek lezot kamarad konbat dilo ek labu Andan dan nu batiman finn gayn 3 6" dilo, ek apepre 5 pye dilo andeor batiman. Enn kar nu arsiv, dokiman surs primer, kupir de pres indexe, ki nu pe servi ek anrisi depi 35an finn perdi, ek enn lot kar ti andomaze. Tu nu lekipman ki esansyel pu travay militan politik kuma LALIT fer, setadir laptop, kompyuter, prinnter, polikopyer, 13 prozekter, skanner finn rwine parski dilo labu finn mont enn pye pli ot ki tu latab. LPT so linprimri ofset KORD 64 finn byen andomaze. Arsiv inik omond Anmemtan ki LALIT finn perdi buku so dokimantasyon, Ledikasyon Pu Travayer ek Muvman Liberasyon Fam finn usi perdi enn kar zot dokimantasyon, zot osi. Apartir premye zur inondayson, tulezur depi 7er dimatin ziska 7er aswar bann manb ek sinpatizan, bann kamarad ek bann pros, finn donn kudme avek enn lenerzi ek enn devosyon inkrwayab. Avek enn tenasite remarkab. Sak minit, dimunn finn lite pu sey sov seki kapav, avan li puri dan dilo ek labu. Nu finn perdi dokiman ki surs orizinal inik dan nu sant dokimantasyon ek sa li enn lapert inportan, parski li form parti nu listwar lor nu refleksyon kolektif lor bann aksyon politik ki nu finn inisye. Li osi reprezant enn arsiv lor devlopman langaz Kreol ekrit. Nu finn usi perdi liv presye ekrir par gran panser, ekrivin ek aktivis sosyalis kuma Marx, Engels, Lenin, Trotsky, Victor Serge, Rosa Luxembourg, Gramsci, e lezot kuma Raymond Williams, Franz Fanon, Stephen Jay Gould, Noam Chomsky, Neville Alexander, ek John Bellamy Foster. Ek pandan ki nu ti sey sap enn parti dokimantasyon dan tu sa mare dilo, labu, manb LALIT finn bizin gard nu lespri politik an evey, kontinye zwenn dan brans, komite santral, komisyon, reynion program, ek azir politikman anmemtan. Li ti enn moman kriz ki LALIT finn traverse. E li finn permet nu mezir responsabilite Guvernman dan degre sufrans tu dimunn dan sa linondasyon la.

14 Li finn osi fer nu rapel danze ki sistem kapitalis, limem, tuzur reprezante. 150 banane desela, Karl Marx ti predir ki, tanki sistem kapitalis li res enn lekurs efrene pu akimilasyon profi, li pu amenn bann lafors destriktif dan nu sosyete. Alor kalamite natirel,lipaosinatirelkisa.likalamite sistem kapitalis. Dan dernye enn an dan lemond depi dan Lostrali, Nuvo Orlean ziska Kenya finn ena ogmantasyon dan frekans flash flood ek inondasyon. Guvernman ek Lopozisyon Me kan nu get bann parti politik opuvwar aktyelman dan Parlman, zot pa mem rekonet rasinn problem enn tel sityasyon kriz dan sistem kapitalis ki pe amenn destriksyon lanvironnman ek menas legzistans lavi imin ek tu lezot espes plant ek zanimo avek ki nu partaz nu lavi lor bul later. E Lopozisyon, avek rezon, kritik Guvernman pu so neglizans kote proze infrastriktir ki finn agrav linondasyon, me san ki li osi kritik sistem kapitalist debride. Guvernman Travayis pe dir ki li responsabilite Minisipalite MMM ek Minisipalite MMM pe dir li responsabilite Guvernman Travayis. Sakenn pe avoy blam lor lot. Guvernman PT-PMSD finn pran pozisyon ki zot responsab infrastriktir piblik selman. Lot kote, administrasyon minisipalite Por Lwi ki kontrole par MMM finn pran pozisyon ki Minis Administrasyon rezyonal pa finn donn zot bidze pu instalasyon ek antretyen bann drin. Donk ena enn dezakor fondamental lor ki lotorite ki bizin met lord dan zer infrastriktir ek drin lavil. Li pa difisil pu konpran kimanyer enn tel trazedi finn arrive. Eski ti kapav evit sa 11 lamor? - Kan nu get bann evennman 6 semenn avan gran linondasyon le 30 Mars, setadir le 13 Fevriye 2013, ki nu truve. Nu truve ki sa premye ti-linondasyon dan sant Por Lwi, kan Plas di Ke ti nwaye net, ti devet azir kuma enn warning pu bann lotorite. Nu pa gayn linpresyon ki finn ena sifizaman prekosyon ki finn pran ant le 13 Fevriye ek le 30 Mars. Par exanp, obstriksyon ki ti ena Rwiso di Pus pa finn debleye. - Dan ka Kanal Dayot, kot batiman LALIT ete, nu ena enn lexanp konkre manyer ki blokaz birokratik kapav responsab pu evennman grav. Ant nu batiman ek lamer, Minister Jennder finn al mont enn batiman ek konstrir enn miray lanturaz an beton arme 4 met oter, ki finn blok tu pasaz dilo linondasyon ver lamer. LPT ek LALIT finn anfet fer tu demars posib, tu demars imazinab, vizavi diferan Minister, Minisipalite Port Louis, nu mem finn al donn depozisyon lapolis, tusala pu anpes terminn sa miray la, akoz li blok pasaz abityel dilo linondasyon. Me, zot finn al delavan, blok enn kur-do. Tu sa demars kont miray la ti lane dernyer. Alor, kan Kanal Dayot finn deborde ek 2 pye dilo finn mont lor Grand Rut, pa finn ena okenn pasaz atraver lekel sa dilo la ti kapav evakye vit ver lamer. Aktyelman ena enn ka Lakur Siprem ki Ledikasyon Pu Travayer finn mete pu dimann kas sa miray la. Sa montre ki nu bizin chalennj Leta parski li pe anpir lefe enn katastrof natirel. (Get lartik an Angle lor Writ dan Revi pli divan.) Nesesite enn Lapros Kolektif Kan nu get sa kriz dan zesyon lavil par rapor a bann sanzman klimatik ki rezilta direk enn sistem ekonomik sovaz ki get zis lintere profi, nu truve ki nu bizin enn sanzman profon dan fason ki imin viv avek lanatir, dan fason ki bizin prodwir ek reprodwir dan tu laspe nu lavi, seki Fred Magdoff finn apel kree enn sivilizasyon ekolozik. Seki nu pe vize li pa zis enn re-organizasyon sistem kapitalis me enn tel revolisyon ki pa zis klas travayer pran puvwar, me kot sistem ekonomik li armonize avek lanvironnman natirel, li form parti enn balans ekolozik. 14 Li enn travay politik dir. Sa li parski ena bann klas avek lobi pwisan ki benefisye sityasyon ekonomik existan malgre li o- detriman lamazorite dimunn, ek zot reziste sa sanzman la malgre ki, apre enn tel trazedi imin, li evidan ki nu bizin enn sanzman profon. Lanatir (kuma ler, lamer, later) li enn dibyen kolektif ki zordi menase dan enn fason ireversib ek potansyelman mortel avek devlopman ekonomik sovaz, konstriksyon sovaz, e par politik privatizasyon lespas piblik ek resurs natirel; anmemtan mem remed minimal kuma Protokol Kyoto bloke sistematikman par konpayni miltinasyonal. Sa amenn nu a enn nesesite absoli pu enn apros kolektif ek osi internasyonalist. Se muvman klas travayer, zenn, fam, ti-prodikter, ansam avek muvman ekolozi, ki bizin a lavangard lalit pu protez planet: initil fye lor patrona ek benevol. Dan LALIT, nu re-afirm nesesite pu demokrasi kan pe pran desizyon lor devlopman ekonomik ek nesesite kontrol kolektif mwayin prodiksyon. Dan sa lalit la, dimunn pli oprime dan nu sosyete, an partikilye klas travayer kuma enn lansanb, ena lintere pu sutenir Program LALIT. Nu, antan ki manb, ena devwar propaz nu program. Nu ule deklans enn muvman pu enn kontrol demokratik lor lanvironnman, osi byen ki lor lekonomi. Lalit pe propoz pu mobiliz dimunn lor baz bann demand ki pu permet nu sorti depi sa espes katastrof ekonomik ek ekolozik kot nu ete asterla, ek al ver enn veritab transformasyon demokratik ek sosyalist nu lekonomi. Cindy Clelie Lartik pu lir: 1. Lartik Lindsey Collen lor Inondasyon lor 2. Program LALIT Pu enn Lekonomi Alternatif 3. Program LALIT lor Lenerzi Renuvlab

15 Miray 4 met oter Minister Jennder so Drop in Centre avek tru ki finn bizin fer pu permet pasaz dilo 15

16 SUPREME COURT ORDER THE WALL Friday afternoon, Justice Chan Kan Cheong issued a Court Order. This followed Ledikasyon pu Travayer s move for a Writ of Injunction against the State and the Gender Ministry, an injunction to the effect that they refrain from rebuilding the re-enforced concrete enclosure wall so as to permit future floodwater to find its usual way to the sea at GRNW, where the LPT building and LALIT headquarters are situated. The Infrastructure Ministry had drilled a 2 metre by 2 metre opening following the 30 March 2013 floods, so as to prevent a repeat of the flooding. But on Thursday 9 May, the Gender Ministry had started to re-build the wall. Ledikasyon pu Travayer and Mr. Michael Chan Chun Pong, a neighbour even more affected by the Wall, protested, and then moved for an injunction. Affidavits were sworn by LPT and Mr. Chan, and the Writ of Injunction was sought on Tuesday 21 May, in the form of either an immediate ex-parte Interim Order, or failing that, an Interlocutary Order. The Judge on the same day issued an Order, unusually saying neither yes nor no to the move for an Interim Order, but directly summoning parties for the Friday Chambers Case. The Judge then formalized in his Order the State s undertaking not to close up the Wall, pending the continuation of the Case. The State and the Ministries and the Municipality had all come to Court without any affidavit. The Gender Ministry and the Municipality came to Court without legal representatives. During the informal discussion before the Judge, the engineers for the Ministry of Public Infrastructure and the NDU, and the LPT representative, Lindsey Collen, gave their views and arguments, while the Gender Ministry representative said the Ministry intended to open the Centre in June. Lindsey Collen requested that the Judge ask how long the Centre had already been built, and she mentioned Parliamentary Questions having even been asked about the delays. The MPI and NDU engineers came up with conflicting views, although they are in the same team. One moment they said that there was no point in not rebuilding the wall, because there was earth just behind it anyway, and that future flood waters would not get through. Lindsey Collen replied that the ranplisaz behind the wall is as new as the Wall itself and is part of the same problem as the Wall, i.e. it prevents floodwater from taking its usual cour d eau. A few minutes later, contradicting their previous stand, an engineer stated that the Wall could be reconstructed above the level of the earth only, because then the floodwater would be absorbed by the half of the wall through the ranplisaz. Their main contention, however, is that there is an overall plan for the whole of the area, which is all to the good, and which has been actively sought by LPT for over 15 years; the point, LPT maintains, is that in addition to the big storm drains that have been promised for years now, there must be a solution for the problem of their own and Mr. Chan s property, as well as the overall plan, certainly not instead of it. Here is a copy of the Judge s Order issued yesterday afternoon: 16 IN THE SUPREME COURT OF MAURITIUS In the matter of 1. Ledikasyon pu Travayer 2. George Michael Chan C. Pong APPLICANTS Versus 1. The State of Mauritius 2. The Ministry of Gender Equality, Child Development & Family Welfare, RESPONDENTS In the presence of: 1. The Ministry of Public Infra-structure, National Development Unit, Land Transport & Shipping. 2. Municipal Council of Port Louis CO-RESPONDENTS ORDER: Mr Attorney G Ng Wong Hing appears replacing Mr Attorney J M Leclezio for the applicants and files the return of service 22 May Ms Attorney A Oogarah, State Attorney appears replacing Mrs F Moolna, Chief State Attorney for respondent No 1 and co-respondent No 1 and moves for a postponement to take a stand. Applicant No 1 is represented by Ms Lindsey Collen Applicant No 2 is present Respondent No 2 is represented by Mr A Appadoo, Planning & Research Officer who states that the Ministry will write to the State Law Office and moves for a postponement to take a stand. Co-Respondent No 1 is repre-sented by Mr S A Anadachee, Senior Engineer, Mr R. Rambojun, Assistant Secretary and Mr A Futloo. Co-respondent no 2 is represent-ed by Mr O Domah and prays for some time to retain services of legal advisers. After an exchange of views be-tween the parties and in light of my observations thereof, the respond-ents and corespondent No 1 under-take not to proceed with the walling up of the opening made after the floods of 30 March 2013 in the enclosure wall of the property found at GRNW, adjacent to the property of the applicant no. 2. Upon hearing the parties, I adjourn the matter to Friday 31 May 2013 at 9:30 am for Mention for case to be in shape. Chambers, Friday 24 May, 2013 (SD) D Chan Kan Cheong, JUDGE

17 ENN ARSIV MILITAN EXTRA-ORDINER DIZITALIZASYON ARSIV LALIT Enn arsiv militan, li form parti sa memwar kolektif indispansab pu ki enn parti politik reysi amenn progre, Kisna Kistnasamy, manb dan ladireksyon LALIT, finn dir. Li osi reprezant enn aprofondisman sa demokrasi dan akse a linformasyon ki LALIT tultan finn nercher parmi so manb. Kisna Kistnasamy ti al swiv enn kur an Swis lor sistem OASIS, Open Access to Information Storage, e so konesans finn azir kuma preparasyon pu nu Sant Dokimantasyon. Ladan ti deza, depi sa lepok la, setadir 1983, pu li dizitalize. A son tur, Kisna Kistnasamy finn antrenn bann zenerasyon militan LALIT. Ziska zordi ena zenn pe aprann ar li dan LALIT. Avan linondasyon Anfet depi kumansman Mars 2013, avan linondasyon, LALIT finn rant dan enn prosesis dizitalizasyon. Asterla inn ariv enn grup 8 dimunn fultaym ki pe konverti tu LALIT so dokimantasyon an form elektronik dokimantasyon lor lalit ki klas travayer ek dimunn oprime dan Moris finn amene depi Lindepandans. Sa vedir pe skann paz, enn par enn, e pe kiy sak dokiman par bann heading, an Angle, swivan: Type of item, source of item, date, author, Title, Language. Lerla sak item pu gayn ziska 5 kiy-word, depi enn lalist bloke 120 kiy-word. Travay dizitalizasyon la pu pran 5 mwa antu. 3 mwa travay fini fer. Me, finn gayn 3 kalite problem swit a linondasyon batiman GRNW ki prekot Kanal Dayot, kot enn kar total dokiman finn detrwir par dilo ek labu, finn perdi skanner, kompyuter, server, etc. plis nu finn perdi 2-3 semenn travay, akoz ti bizin met fey sek enn par enn pu sap enn lot porsyon dokimantasyon. Alor, LALIT, ansam ek Ledikasyon pu Travayer ek Muvman Liberasyon Fam finn lans sa travay dizitaliz totalite nu bann arsiv, sa arsiv militan extraordiner la. Enn bon parti seki skann pu kapav gayne lor innternet lor sayt LALIT, dimunn ki ena akse a innternet pu ena akse. Lezot pu dan form elektronik pu manb sak sa 3 lorganizasyon. Memwar kolektif lalit alabaz LALIT finn kumans realiz linportans bann dokiman ki li finn garde lor tu bann gran muvman de-mas ek lor tu lorganizasyon politiko-sosyal Moris, zis kan nu ti anbark nu depi 2-3 an pu prepare pu dizitaliz enn parti nu arsiv, setadir nu kupir depres ki sorti lagazet kotidyen ek ebdomader Moris. Amizir nu finn examinn nu corpus (enn mo teknik ki nu finn aprann ki vedir totalite enn arsiv ), nu finn realize ki ena sirtu 2 lezot zafer ki buku, buku pli inportan ki nu koleksyon kupir lagazet, mem lefet ki kupir indexe kuma nu ena, ena enn valer extra-ordiner. Me, dekuvert gran valer (valer inestimab) sa lezot seksyon nu dokimantasyon finn anmemtan etonn nu, anmemtan emervey nu. Sa 2 laspe inik e vreman presye nu dokimantasyon se: - Prezervasyon memwar bann lalit onivo labaz, grassroots dan Moris. - Dokimantasyon detaye preske totalite matyer ekrit an Kreol, amizir form ekrit Kreol pe devlope. 17 Nu arsiv lalit alabaz li enn koleksyon diferan kalite dokiman ki prodir pandan bann diferan lalit ki dimunn dan kartye, dan travay, dan lavi tulezur amene. Nu pran enn lexanp. Enn lexanp: lalit pu lakaz Zur kikenn debark kot kartye zeneral LALIT dan GRNW pu dir Guvernman inn avoy zom kraz lakaz enn sel misye dan Paul Taureaux, Port Louis, 2 militan LALIT finn ale, proteste anplas. Sa zot aksyon sa zur la. Alor, dan dayeri batiman GRNW, pu ena enn dat enn ler ek enn explikasyon ki sa 2 militan la finn al fer avan zot ale zot pu ekrir X ek Y finn al Paul Taureaux, akoz Z finn pase pu apel nu akoz Guvernman pe kraz enn lakaz enn dimunn. Anfet Guvernman ti pe kumans enn seri aksyon pu detrir lakaz skwaterz. Anmemtan LALIT ti deza ena pozisyon kont politik lozman Guvernman a lepok. Minis Cuttaree ti pe mont apartman ki so lwaye ti plis ki saler dimunn ki pena lakaz. Dimunn dan Sirkonskripsyon Nimero 3 ti konn pozisyon LALIT akoz nu ti fer enn 30-enn miting dan kanpayn, e nu finn koz lor la. Samem zot inn vinn apel nu. Lerla, pu ena trak kot pe invit dimunn ki res KowLenn vinn dan reynion, ena kupir de pres lor aksyon LALIT, ena kreasyon muvman lakaz, ena so bann konvokasyon, so bann minits, so bann azanda, so lafis, so Kominike de Pres, kontrandi konferans de pres, so bann let uver, so bann let a Minis ki sak dimunn ki pena lakaz finn ekrir, so bann rezis, bann resi, bann program, bann manifesto, bann position paper, bann liv kont, bann petisyon ki finn avoy

18 Lekip kamarad ki pe tir labu ek netway andan batiman LPT ek LALIT 18

19 lotorite, bann dokiman lakur kan gayn kes, dokiman lapolis. Kapav tras enn muvman depi so nesans kuma enn lide E tusala, li form parti sa memwar kolektif. Ladan, u kapav tras nesans enn nuvo lide. U kapav tras devlopman sa lide la dan form enn demand, e finalman li pran form enn program. Ki ete enn program? Li enn analiz ki finn fer lor letan ki dimunn ariv partaze, plis enn seri demand ubyen revandikasyon profon ki al ver enn nuvo kalite sosyete, plis finalman enn mobilizasyon lamas dimunn lor baz enn konpreansyon sa premye de fakter la. Li enn larises fantastik. E li existe an-parti e fann-fane partu dan lespri buku dimunn, dan latet buku dimunn mizer, fane enpe partu dan Moris, e dan memwar bann manb LALIT ki rakont sa listwar la oralman ase suvan parmi manb ek sinpatizan, e li existe dan form ekrit dan nu arsiv GRNW. Samem arsiv ki nu pe dizitalize. Samem ki ena valer inestimab. Li anfet enn tras dimunn ordiner so lalit pu kontrol so prop destin garde anform ekrit. Li enn larises extra-ordiner pu enn parti politik, e li explik kifer LALIT tultan ena sa lafors ki emervey lezot dimunn kan li azir. E se sa ki ede pu ki nu finn reyelman reysi sanz politik lozman Guvernman, ziska enn sertin degre. Par zot mobilizasyon ansam ek LALIT, buku dimunn finn anfet gayn lakaz. Lexanp: Kont britalite polisyer E natirelman li pa zis lor size lozman. Sa li zis enn lexanp. Nu pe dizitaliz nu arsiv lor lalit kont britalite polisyer. Tu sa bann zom ki finn pran kuraz temwayn zot tortir ek bate, kan zot arete, kan zot dan kaso. Seki zot finn dir finn garde. Dan minits, dan let a Lotorite. Nu kapav tras devlopman lide depi sa koler kont sa vyolans par ofisye Leta, ziska kreasyon bann demand, ki finalman ariv vinn enn program ki anfet finn sanz latitid dimunn Moris anver britalite polisyer. Ena dimunn finn gayn konpansasyon depi Leta. Ena finn gayn zot ka divan Lakur. Me, seki pli inportan, ena enn tras dan listwar sa kuraz pu denons sa vyolans gratwit ki sertin CID servi lor deteni. Alor, lor buku size, e dan buku lorganizasyon ena tu sa arsiv ris ki finn garde. Ena LALIT, e tu so brans, tu so komisyon, tu so aksyon: so invitasyon, so azanda, so minits, so trak, so Revi, so lagazet, so lafis, so koleksyon liv, so piblikasyon livre, so priz de pozisyon, so dokiman intern, so papye seminar, so papye konferans, so lartik ki finn pibliye ek lartik ki pa finn pibliye avan. Plis ena listwar ekrit tu sa analiz ek mobilizasyon, tu sa refleksyon ek aksyon fer dan lorganizasyon ek fron komin. Arsiv lor langaz ek ledikasyon Ena Ledikasyon pu Travayer, ek so analiz ek aksyon lor langaz maternel, so devlopman enn demand pu ledikasyon miltileng baze lor langaz maternel, so pedagozi byen avanse pu literesi, so kur lor tu kalite size, so kanpayn Konesans pu Tu Dimunn avek so Public Lecture, ena so partisipasyon dan All Workers Conference lor 4-5 an, kot finn mem gayn bann White Paper avan ki Guvernman tir pu li. Ena LPT so liv ek piblikasyon. Ena tu sa lantre an Kreol dan so 6 konkur literer. Ena so materyel pu literesi. Ena parol zelev alfabetizasyon. Arsiv lalit fam Ena osi Muvman Liberasyon Fam e tu so travay lor natir patriarsi, lor sosyete anti-fam, lor lavortman, lalwa matrimonyal, drwa fam, feminism. Ena devlopman bann lide, depi kan zot zerme dan enn komite, re-note dan enn Konferans, e finalman vinn enn platform komin, kuma Sart lor Lalwa Matrimonyal. Ena dokiman extreman ris ki MLF pe dizitalize ansam ek LALIT ek LPT. 19 Fron ek muvman larz Plis ena buku fron komin ek muvman larz, ki finn kit enn eritaz imans anterm prodiksyon lide dan form dokiman. Ena Komite Anti- Lager, Fron Komin Transpor, Solidarite Fam, Fron Komin Lorganizasyon Fam, Fron Zonn Frans, Fron Lavortman, Fron Sutyen Ilwa, Komite Kordinasyon Anti-Inperyalist, Muvman Anti-Kominalism JUSTICE, Intersindikal avek so brans kote profeser, infermye, travayer CHA, ek so gran muvman travayer DWC avan li vinn sindika CAWU. Ena Fron Fam Travayer, ena Muvman Solidarite Anti- Repression ek so manifestasyon kot prizon Bo Basin, ena Solidarite Morisyen Anti-Apartheid, ek Fron Anti-Apartheid. E sa zis enn bann lexanp. Tusala, ena so tras dan tu kalite diferan dokiman dan arsiv LALIT. Ena osi bann arsiv trak ek minits ek azanda pu gran muvman kuma Muvman Lagrev Zeneral Ut 79 ek sulevman nasyonal travayer an Septam Par limem ena enn arsiv poster/ lafis. Ena lor tu size, bann dizayn extra-ordiner, kuler varye. Ek enn bon slogan lor enn lafis ki kuma enn distilasyon enn program anantye. Enn lexanp, se LALIT so lafis: BIZIN PLANT MANZE LOR LATER TABLISMAN! Arsiv langaz Kreol ekrit E sa dezyem gran valer dan nu arsiv: nu ena plis ki 95% tu seki existe an Kreol ekrit, depi kumans lekritir an Kreol dan nu arsiv. Sa, li si nu met de-kote bann liv dan istasyon lapolis, kot dimunn donn depozisyon an Kreol, e kot li marke an Kreol. Me, ena byen tigit langaz kot so listwar ekrit finn garde. LPT ek LALIT e lezot lorganizasyon pros ar sa 2 la, finn gard enn arsiv antye. Deza Paris VII ena enn kontra avek LALIT ek enn lot avek LPT pu servi nu data-base pu analiz sintax langaz Kreol Morisyen. Asterla, nu pu ena enn corpus

20 imans an Kreol, kan dizitalizasyon termine. Spesifisite enn arsiv politik kuma arsiv LALIT Laplipar arsiv zot bann koleksyon dokiman ki finn fer avek bi pu gard koleksyon la, pu ki kapav servi pu resers plito akademik. Me, enn arsiv politik so bi se pu ki lalit politik kapav al pli divan. So bi, se pu anrisi aksyon dan lavenir. Alor, nu arsiv li devlope preske par li-mem akote nu aksyon politik. Li pa ditu enn bi, dan limem, kuma Arsiv Nasyonal Moris. Alor, nu dan LALIT, nu finn realize ki nu arsiv li enn dokimantasyon anform ekrit tutenn-listwar lepep oprime dan Moris, depi nu ti kumanse kuma enn piblikasyon semi-klandestin an 1976 kan pe sorti dan Leta Dirzans, ziska asterla an 2013, kan nu kontiyn samem lalit pu sosyalism. Li enn lalit nob ek anrisisan pu nu-mem. Lindsey Collen PS Kan nu arsiv al lor sayt pu ena instriksyon byen kler pu rann li fasil rod linformasyon. APRE INONDASYON NUVO AMENAZMAN KOT SANT LALIT Pu tu dimunn ki ti prezan dan selebrasyon Fet 1 Me LALIT, GRNW, devet finn truv manyer finn re-amenaz bann lespas apre inondasyon le 30 Mars. Sa re-amenazman finn posib gras a kudme e solidarite plis ki 100 dimunn ki finn donn kudme e ki ankor pe donn kudme pu permet LALIT ek LPT repran bann aktivite normalman. Pu selebrasyon Fet Travay, LALIT ti organiz enn demi zurne aktivite dan Horl Mama Bul Later, kot finn partaz lespas abityel ar travay dizitalizasyon ki ti finn kumanse avan inondasyon. Sa dizitalizasyon finn bizin transfer dan Horl apre ki dilo finn fer gro dega a lekipman ek bann dokiman ki ti truv anba. Sa travay re-amenazman pe kontinye ek ena diferan lekip kamarad volonter ki pe ede dan travay repar meb, pintire ek netwayaz anzeneral. Apre fet travay, Fim-kLib finn resi al delavan avek enn seans fim pu tu so bann manb, Vandredi le 10 Me. Sa aktivite la derule sak premye vandredi dimwa, me finn vinn difisil pu al delavan an Avril akoz ti ankor ena gro travay pu met bann dokiman sek ek osi rod nuvo lekipman pu Fim-kLib. Bann lorganizasyon ki servi batiman GRNW anprosesis pu gete kimanyer pu amenaze sirtu ki danze flash flood ankor la. Ziska ler apar enn tru dan miray, Guvernman pankor konfirm ki plan li ena pu sistem drin pu kanaliz dilo lapli ek larivyer dan enn pasaz natirel ver lamer. Rada Kistnasamy Desin Escher, Concave and Convex,

21 INTRODIKSYON LANGAZ KREOL KUMA MEDYOM PARLMAN PREMYE MINIS KAREMAN REFIZE Dan seans Parlman Mardi 28 Avril 2013, depite MMM Steeve Obeegadoo finn dimann Premye Minis si, apre dernye sif Resansman lor langaz Kreol, li pu otoriz ek fasilit itilizasyon formel langaz Kreol dan ladministrasyon, inkli Parlman, minisipalite e konsey vilaz, lakur ek pu prosedir aplikasyon pu gayn alokasyon sosyal ek pu hawzing. Dan so repons Navin Ramgoolam finn dir dabor ki se so guvernman ki finn donn rekonesans ofisyel Kreol Morisyin ek apruv so introdiksyon dan lekol. Me li finn azute ki ena bann inplikasyon ki bizin pran ankont avan ki anvizaz itlizasyon formel lang Kreol dan Parlman. Anplis li finn exprim so retisans pu introdir Kreol dan parlman etan done langaz vilger ki servi kan koz Kreol pandan seans parlman. Alafin li finn deklare ki fode fer atansyon ki nu pa donn linpresyon ki dimunn Moris pa konpran Franse ek Angle. Repons Premye Minis Repons Premye Minis expoz so lespri kolonize, so latitid retrograd ek so prezize anti langaz Kreol. Kimanyer N. Ramgoolam kapav truv so prop langaz e langaz plis ki 80% dimunn Moris kuma vilger? Eski li konsidere ki zis dan langaz Kreol ki ena zure, ubyin vilgarite? Pa limem ki ti servi enn mo byin vilger an Angle dan samem Parlman la enn semenn avan. Li ti dir, I don t give a sh..!, enn lexpresyon ki byen vilger an Angle. Dayer, dapre Hansard, Spiker ti fer li retir sa lexpresyon la parski li pa konvenir pu servi dan seans Parlman. Anfet eski Premye Minis pe panse ki zanfan Ferst ek Segonn pe koz nek vilger dan klas Kreol? Eski ena zis vilgarite dan kur formasyon profeser Kreol ki MIE pe fer. Vilgarite, mo grosye, zure existe dan tu lang. Dan plizir pyes Shakespeare pa mank expresyon, long tirad kot ena vilgarite. Dan fim Tenue de soiree, Michel Blanc ek Gerard Depardieu etal tut enn panopli vilgarite dan langaz Franse. Me li nek enn parti infim tu larises lexpresyon ek vokabiler ki ena dan sak lang. Dan tu lang ena enn larz palet lexikal pu tu kalite rezis koze ki imin servi. Langaz Kreol Morisyin deza finn demontre so larises atraver varyete literatir ki finn pibliye, atraver tradiksyon sedev literer depi lezot lang. Eski Ramgoolam kone ki ena sedev literer, e tex relizye finn tradir an Kreol? Kuma Shakespeare, Khalil Gibran, Moliere, Prevert, Baudelaire, St Exupery, Shelley, Keats, Blake, George Orwell, Hans Christian Andersen, Aesop, La Fontaine, Kurt Schwitters, Omar Khayyam, ena Nuvo Testaman, Koran, Sante Soufi, Tiruvaruvar, Bhagavad Gita ek semeri Mahabharata. Anfet li vre ki ena ase buku lonorab depite ek lonorab Minis ki akomod zot ar lefet lang maternel mazorite Morisyin interdi dan Parlman pu deba, e lerla zot servi lang Kreol inikman pu fer komanter degradan, sexist e parfwa rasis. Enn tel sityasyon vinn expoz absirdite lefet ki tu mamb Parlman koz Kreol dan tu miting, renyon, program tv-radyo pandan kanpayn elektoral me kan zot eli dan Parlman zot aret koz dan zot lang maternel, zot aksepte renye zot prop lang maternel. Seki koz vilger, li koz vilger dan tu langaz. Seki koz byen, li koz byen dan tu langaz. Me, li enn drwa demokratik pu tu dimunn kapav exprim li dan so lang maternel dan tu sirkonstans, sirtu dan Parlman kot pe diskit e pran desizyon ki 21 konsern lavi tu dimunn, an partikilye pu gran mazorite dan klas travayer ki konpran ek servi samem langaz la tulezur. Li vre ki sa guvernman PT- PMSD ki finn introdir langaz Kreol ek Bhojpuri dan lekol kuma Premye Minis finn insiste dan so repons. Me li pa enn kado ki pe gayne lor plato. Si zordi Kreol ekrit finn rant dan sistem ledikasyon, li rezilta enn lalit plis ki 35 an pu rekonesans ofisyel nu lang maternel ek enn travay konstan pu devlop so lekritir ek literatir dan sa lang la. Ni PT ni PMSD pa finn kontribye ladan. Lortograf deza la Aster ki ena enn lortograf ofisyel, enn liv gramer, diksyoner Kreol- Kreol ki Premye Minis mem ti fer lansman li pa difisil introdir lang Kreol dan Parlman. Introdiksyon lang Kreol kuma size opsyonel dan lekol, li pa enn finalite. Bizin kontiyn fer presyon kont polisi langaz Guvernman ki pe fer ditor zanfan lekol ki li kote kognitif, emosyonel, sikolozik ubyin sosyal. Pu aret fer ditor zanfan e permet devlopman so ful potansyel bizin ki lang Kreol vinn medyom pu anseyn Matematik, Syans, Listwar. Bizin sanz lalwa pu permet servi lang Kreol e kot neseser Bhojpuri dan tu linstisyon Leta, dan Parlman, dan tu minister, tu minisipalite, konsey distrik ek vilaz ek osi dan tu lakur. Kumsa ki Moris pu kumans konplet so prosesis dekolonizasyon e anmemtan donn so ful rekonesans nu langaz maternel. E dan sa fason la montre respe pu tu dimunn ki servi langaz Kreol ek Bhojpuri e rann lepep Repiblik Moris so dinite ki finn kraze par plis ki 2 syek kolonizasyon. Alain Ah-Vee

22 KAN PRIVATIZ SERVIS An Avril, bel bruyaz dan Parlman ek gran polemik piblik finn expoz kontradiksyon ki leve kan guvernman privatiz sertin servis sosyal olye ofer servis la limem. Sa li parski li tuzur ena responsabilite ministeryel pu servis sosyal la. Guvernman maske lefet ki li pe fye lor sekter prive atraver CSR, kan li fer ONG pran sarz zanfan dan problem. Li nepli paret pe depanse, limem. Me, de lot kote, guvernman pe ramas buku lamerdman ar nuvo sityasyon ki li kree ar sa privatizasyon la. Premye gran bruyaz dan Parlman ant Madam Martin (Minis Jennder ek Welfer Lafami) ek Lopozisyon parlmanter ti lor ka alege abi sexyel lor enn zanfan dan enn Foyer Namaste, kot Minister refer zanfan. An repons a enn kestyon parlmanter, Minis Martin finn rod repons rezonab, me li pa finn kapav evit sa kontradiksyon fondamantal kot li-mem li responsab antan ki Minis pu sa bann zanfan la, me li pena kontrol reyel lor staf uswa rulman Sant la. Alor, li ti redwir a enn sel opsyon: azir dan enn fason ki amenn fermtir tu le 6 sant Namaste. Enn semenn plitar, mem Minis inplike dan enn polemik liye ar problem kimanyer okip zanfan abandone. Ankor enn fwa, se enn ONG, Safire, ki pe okip zanfan ki pas tu zot letan dan lari, me se Minister ki responsab. An zeneral, totutar bann Minis pu sirman kumans realize ki, mem si li paret enn solisyon pli fasil pu zot privatiz otan servis sosyal ki posib konform a filozofi neoliberal Labank Mondyal ek Fon Moneter Internasyonal, zot pu uver nuvo terin konfli ek nuvo kalite konfli pu zot-mem. Bann lekter Revi kapav lir enn analiz pli profon lor lefe stratezi CSR dan Letter from USA dan seksyon News nu websayt date 13 Zanvye 2011, lor paz 8. Ram Seegobin, tradir par Rajni Lallah An Fevriye ek Mars sa lane-la, Madam Amila Seewoogoolam, enn madam vev 49 an finn sibir tortir par ofisye lapolis, CID, dan 2 stasyon, Quatre Bornes ek Sodnac, apre ki li finn sekestre. CID finn anpes li gayn kontak ar so fami uswa avek avoka pandan enn semenn antye. Lasosyasyon JUSTICE: Kont Vyolans par Ofisye Leta finn sutenir Mm. Seewoogoolam, finn denons sa kalite arestasyon arbitrer, sekestrasyon ilegal, ek tortir brital la. JUSTICE finn osi proteste opred Sef Ziz, depite Quatre Bornes ek Minis Lazistis Varma. Finn dir zot pran aksyon pu asire ki nepli ena sa kalite tortir par ofisye lapolis. Arestasyon Arbitrer Ka Mm. Seewoogoolam devwal tu bann febles institisyonel ki permet ki britalite polisyer kontiyne persiste. Lekip CID Monvoisin finn pran Mm. Seewoogoolam Pereybere, kot li reste asterla, le 28 Fevriye. Li pa ti ena okenn lide ki bann la pe aret li. Tu seki CID finn dir li se ki li bizin vini tutswit akoz sanse so garson finn fer aksidan, sanse li lopital. Olye zot amenn li lopital, zot amenn li stasyon Quatre Bornes. Ondire enn trik. Laba ki Mm. Seeowoogoolam aprann ki li finn anfet arete. LI aprann ki li su detansyon. CID finn aret so 2 garson osi. Rezon ki zot done se ki Mm. Seewoogoolam finn swadizan kokin meb so ansyin propriyeter enpe lane avan. Sa lepomk la li ti pe res lokater Quatre Bornes, avan li al ranz lakaz Pereybere. Tortir JUSTICE EK LALIT EXPOZ KA BRITALITE POLISYER CID TORTIR Mme SEEWOOGOOLAM Kan li ek so 2 garson refiz konfese akoz zot pa aksepte sa sarz kokin meb la, ofisye lapolis finn bat zot tuletrwa, finn tortir zot. Kan zot fini bat Mm. Seewoogoolam, zot finn gard li sekestre dan stasyon Sodnac san 22 ki li ena kontak ditu ni avek so fami, ni avek okenn avoka. Sitan li finn gayn bate, lapolis mem finn bizin amenn li, fer admet li lopital Candos. Me, kuma li gayn desarz, CID amenn li Lakur Rose-Hill, menas li ki, si li dir Mazistra ki li finn gayn bate, li pu gayn plis bate ankor. Malgre menas, Mm. Seewoogoolam finn reysi dir Mazistra ki finn ariv li. Me Mazistra pa finn fer nanye. Kuma li sorti Lakur, li regayn plis bate ankor. Li ti selman enn semenn apre so arestasyon ki li finn reysi gayn avoka. Li ti ankor byin blese alor so 2 avoka finn dir lapolis reamenn li lopital. Me lapolis finn kareman refize. Kan avoka fer demars pu gayn Madam la so dosye medikal lopital Candos, so dosye finn misteryezman perdi. Finalman avoka finn reysi fer admet li dan enn klinik prive. Li finn pran pre enn mwa pu ki Mazistra liber Mm. A. Seewoogoolam lor kosyon. Sitan li finn blese, Madam la finn bizin res klinik plizyer semenn apre ki finn larg li lor kosyon. Demand Justice ek LALIT Ka Mm. Seewoogoolam montre lirzans ki sanz lalwa lor kestyon konfesyon. Fode pa konfesyon tusel li sifi pu ki gayn konviksyon Lakur. Si zame enn deteni swazir pu fer enn konfesyon, li ti devet divan Zidisyer. Kumsa li ete dan Lenn. Fode pa li sifi pu swadizan konfese divan polisye. Se lalwa lor konfesyon ki insit ofisye lapolis servi vyolans ek tortir pu fors deteni fer konfesyon. JUSTICE ek LALIT depi plizyer lane aster pe lite pu ki ena enn protokol pu Mazistra, pu dokter, pu avoka ek pu zurnalist, pu ki sak profesyon kone ekzakteman kimanyer pu azir pu evit ki ena vyolans ek tortirpolisyer. Rajni Lallah

23 R O D R I G PLAN STRATEZIK PU SEKIRITE ALIMANTER Plan Stratezik pu Prodiksyon Alimanter anons plizir mezir ki viz pu konble defisit ki ena lor prodiksyon agrikol dan Rodrig ek Moris, tulde. Sa plan ki finn pibliye dan dokiman Food Security Fund,lor sayt Minister Lagrikiltir, donn detay lor kimanyer kapav ogmant prodiksyon kote agrikol ek elvaz. Asterla prodiksyon dan pei li selman 25% seki nu konsome ek exporte. Plan stratezik pe viz pu ogmant prodiksyon pu prosenn 3 an, pu atenn obzektif 33% otosifizans alimanter. Konsernan Rodrig, Plan Stratezik konstat sitiasyon aktyel e anons enn seri aksyon pu prosenn 2-3 an. Dan sa kontex la finn alwe enn bidze anviron 171 milyon rupi, pu devlop plantasyon ek lelvaz pu ziska Anfet prodiksyon alimanter Rodrig tultan byen limite par labsans okenn vre proze pu stokaz dilo irigasyon. Difikilte planter ek elever fer fas Rodrig, dapre Plan la Dapre Plan la, ena enn seri difikiltekibizinrezud. * Ogmantasyon dan pri fertilizan, insektisid ek pestisid ogmant ku prodiksyon * Problem erosyon, kot planter pe abandonn zot plantasyon. * Mank mindev ek vyeyisman bann planter ek elver. * Problem irigasyon ek stokaz dilo. * Problem foraz pu zanimo. Sanzman klimatik, swa lasesres, swa inondasyon. Aksyon ki Plan propoze *Asir furnitir dilo pu irigasyon * Mekanizasyon leze pu planter * Konstriksyon 3 lakuzinn kominoter, ki kapav ede pu devlop lantrepriz transformasyon ek preservasyon manze * Plan de-rokinng, ranz drin ek fer terasman later agrikol * Devlopman treyning (sant inkibater, pu transmet konesans zenerasyon a zenerasyon) pu prosesing agro alimanter * Konstriksyon bann workshop avek lekipman * Met dibut enn seed booster scheme pu planter prodwir plis semans pu prodwi kuma zariko ruz, pomdeter, zonyon ek lay * Met fasilite pu stokaz zonyon pu long peryod * Sansibilizasyon planter ek konsomater lor prodiksyon kafe * Kanpayn sansibilizasyon lor manz fri lokal, kuma enn mwayin pu kree demand pu fri lokal * Reget sistem marketing pu gayn maximem pri ek lavant an pli gran kantite pu bann prodwi agrikol * Devlop sistem ramasaz dilo lapli * Ogmant resurs sirplas pu devlopman sekter agro-alimanter * Defresi e devlop later agrikol ki finn abandone * Adopsyon enn lapros ki preserv lanvironnman, e ki pa vinn agrav problem liye ar sanzman klimatik * Met dibut enn sant treyning pu promuvwar prodiksyon agroalimanter parmi zenn * Promuvwar itilizasyon nuvo teknolozi atraver formasyon prodikter, fasilit akse a kredi Sa plan stratezik la pa sifizan ditu, fas a lanpler problem sekirite alimanter dan lemond ki menas Rodrig ek Moris. Me omwin nu espere ki Guvernman met an pratik sa minimam mezir, anmemtan onivo LALIT, nu pu kontiyn kanpayn mobilizasyon pu enn lekonomi alternativ. 23 DEPI RODRIG KORESPONDANS Sityasyon dan Rodrig: Rodrig pe viv enn period plito inkyetan. Somaz inn vinn enn problem mazer. Buku famiy pe sufer akoz sa, ena plas kot zom ek fam dan mem lakaz pa travay e zot ena plizir zanfan. Guvernman met buku bann kur pu dimunn dan Rodrig, me apre kan kur fini pena lanplwa pu zot. Dimunn dir ki bann kur la pe fer dan vid. Buku zenn pe buz lor Moris kot osi pa fasil pu gayn travay. Kapav dir tu dimunn pe pleyne lavi inn vinn byin ser e ena mem buku komersan atraver pei pe dir ki zot bizines anba lao. Y (Rodrig). LAVI KI PE DERULE KONPAYNI KONSTRIKSYON INPOZ NUVO SISTEM Ena plizyer konpayni konstriksyon pe introdwir nuvo sistem travay kot diminye plas travay lor santye. Zot pe fer sa pu redwir depans lor lapey. Olye pran lakantite travayer ki bizin pu travay lor santye, zot pran mwins travayer ek pey plis lor overtaym. Mem si sa vedir santye res uver lor plis letan: enn travay enn an kapav pran enn an edmi, dizon. Me kantite travayer ki pran pu travay lor santye diminye akoz sak travayer pe travay plis lerdtan. Lontan, konpayni ti pe anplway travayer konstriksyon kot travayer gayn pansyon retret ek ena tan servis. Lerla konpayni finn diminye lakantite travayer anplwaye ziska lamazorite travayer ki li pran, li pran lor kontra lor baz tanporer. Asterla, konpayni konstriksyon pe servi nuvo sistem travay pu li kup depans lor lapey ankor plis, mem si sa sistem la diminye plas travay. F.J

24 ENN MWA APRE LINONDASYON KATASTROF 30 MARS PARTI LALIT SELEBRE FET TRAVAY Sa lane la Fet Travay dan Moris finn selebre enn mwa zis apre sa linondasyon trazik dan Port Louis. Alor, LALIT finn mark sa zur la dan enn enn lot manyer, enn manyer ki apropriye a sityasyon dan lekel batiman ti ete, lanvironnman nu kartye Kanal Dayot ti ete, setadir naryen pa ti parey kuma lezot lane. Foto lor zefor imin tir labu Manb sinpatizan e zot fami ti zwenn ansam dan batiman LPT avek lekel LALIT partaz lokal dan GRNW. Pu sa evennman la ti ena Alain Ah-Vee ek Anne- Marie Sophie Joly ki ti ko-prezide dan enn Orl prepare pu sak lokazyon la. Lazurne ti kumans avek enn prozeksyon 200 foto lor gran lekran. Dan sa bann foto la, nu finn truv zefor imin dan tu so form. Zefor imin bann kamarad pu tir labu 3" andan dan batiman, enn kus labu ki reste kan 3 6" dilo andan dan batiman ti finalman bese e sorti par laport. Zefor imin buku kamarad pu nu ti reysi anlev 2 pye labu depi nu lantre e depi nu lakur. Zefor imin ti mem bizin pran form rekur a enn Bobcat ek enn JCB pu lev labu dan lakur. Zefor imin ti inplik lapenn minisyez pu tir fey par fey dokiman presye ek inik dan nu sant dokimantasyon, ki ti kol ansam ar labu kuma papye mashe, dokiman lor tu bann lalit lamas dimunn dan Moris depi Lindepandans, ki ti bizin separe par fey papye sek enn par enn, dokiman inik ki kontenir preske totalite listorik reyel devlopman langaz Kreol ekrit. Tu dimunn ki ti pe donn kudme sa premye 4-5 zur ti travay kuver ar labu, depi latet ziska lipye. Enn viziter ti kapav krwar ki LALIT ti finn transforme dan enn SPA kot fer terapi masaz labu! Sa bann foto manyifik Yves Pitchen la ti akonpayne par mizisyen ki ti fer morso instrimantal, lamizik ki ti anmemtan ena enn tristes anmemtan exprim enn vibrasyon for. Lor lagitar, ti ena Mark Joseph ek Bernard, swivi pr Rajni Lallah lor so pyano. Rapor lor Miray Jennder Apre ti ena prozeksyon foto ki ti pran par Ram Seegobin, ki ti baze lor rezon deryer gravite linondasyon kot batiman LPT ek dan landrwa, setadir miray grotesk an beton arme konstrir par Guvernman otur so nuvo Sant Gender, setadir drop in Centre. Ti ena foto ki finn tire dan bann zur apre linondasyon ki montre ki manyer Minister Infrastriktir Piblik finn kaptile, fer fuy enn tru 2 met par 2 met dan Guvernman so prop miray. Apre sa seans foto, manb enn par enn finn koz lor zot lexperyans personel ki zot finn viv pandan linondasyon le 30 mars ek pandan ki zot ti pe sweyn lakur, batiman, dokiman, meb pu LALIT ek LPT. Laval finn dir kuma li finn vini landime avek lide pu truv dilo kot finn monte, kot finn arive, me li pa finn ditu mazine ki epeser labu ki dilo finn sarye, kite anplas. Li finn explik komye travay ti bizin fer pu tir sa labu la. Lerla Marday finn dekrir an detay kuma sa ti dir sa mem zur la pu marse dan lakur ziska laport par deryer/ Telman labu ti epe. Li ti bizin apiy ek miray vwazin pu li kapav buze san tonbe. Sadna, par kont, ti vini zur linondasyon mem, enn ertan apre dram la. Li finn explike ki ti deza ena 3 manb la avan li. Li ti bizin travers dan dilo labu ziska so lestoma. So garson ki li ansam ar li, Sadna ti dir, ti pe gayn traka lisyen LALIT, Tupi, ki ti finn anfet pas dan enn tromatis dan tu sa dilo ek dezord la. Lindsey ti dir ki li ek Ram ti tase kan sirkilasyon ti bloke net alor li ti desann, marse 24 e li finn ariv batiman an premye, limem. Ek la, li finn truv telman dilo partu, but-but dibwa, kuler nwar partu, salte, ki li pa ti pe konpran. Sa, li dir, ti enn senn dezolasyon. Li finn dir kuma li ti danzere pu sey marse dan sa dilo la, ki ti ariv ziska so lerin. Labu ti nn ariv ziska so lerin, labu ti pe may otur so sevi, anpes li marse. Lerla li finn atann lezot kamarad ariv kot batiman la. Andan dan batiman, li finn truv enn dezord epuvantab: ti ena kompyuter pe flote anbao-lao nepli lor latab, tuzur apandan ek zot kab elektrik dan pleg, me sanki zot lor latab. Sak sez pa kone kifer ti anba lao. Dilo ti finn rantre avek enn tel presyon ki li ti mem sulev sali kot laport. Gro gro blok beton ti nn dekale, monte. Tusala dan enn dezord indeskriptib. Dilo Linondasyon sorti batiman su presyon Ragini Kistnasamy ti explike kimanyer par sirkonstans li ti truv limem dan enn drol rol, res lor telefonn, gard kontak ek diferan manb ki pe rod vinn osekur kot nu batiman. Li dir li ti perdi so sanfrwa kan Lindsey finn dir li ki dilo dan batiman finn kumans sorti depi dan batiman su presyon. Kan li kumans repet sa linformasyon la ar lezot dimunn lor telefonn, zot kumans kriy ar li, Abe ki to pe ule dir? Ki to pe koze? Me, normal limem li pa pe kapav mazine kuma sa ete, ki Lindsey pe dir. Fode truve pu konpran. Vwar pu krwar. Me, li finn dir sel zafer ki finn sap li, se fason ki tu kamarad ti pe donn kudme, travay dan lakorite, okip tu kolektivman pandan enn irzans total, ki finn dire plizir zur. Ziska sa zur la, li finn dir, nu ankor dan leta dirzans. Li finn santi enn nuvo kuraz politik par kuraz ek determinasyon ki tu lezot kamarad

25 dan sa travay kolektif pu retablir ek rekonstrir nu Sant. Talan Kasye Rajni Lallah finn dekrir talan kasye ki diferan manb ena. Enn kamarad ki li kone konn ekrir zoli dokiman LALIT, li finn dekuver, ena enn kapasite inkrwayab fer travay manyel dir ek san relas. Li pa ti mazine ki li ena sa talan la. Parey kuma enn lot kamarad, enn delege sindikal, ki li ti panse zis konn fer travay klark, anfet finn montre so kapasite fer travay kuma enn veritab zuvriye experimante. Li finn dir kuma li-mem Rajni li pa ti ena kuraz pu fer fas al gete ki ti nn arive dan arsiv LALIT, enn sant ki kontenir tu sa listwar lalit dimunn ordiner. Li finn deside pu plito zwenn lekip tir labu andan dan meb, dan tirwar, dan bife, dan tib dan letazer, etc. Sa zefor imin ki li finn temwayne dan so bann kamarad ti azir kuma enn inspirasyon pu li sa zur la. Alor, zur Fet Travay, li osi, li inspire par sa natir sakre travay ek zefor imin. Lezot manb finn dekrir zot travay dan bann zur ki finn swiv. Plitar dan selebrasyon Fet Travay, Ram Seegobin ti fer diskur pu LALIT, so tem ti Lalwa Travay ek Sityasyon Muvman Sindikal. (Get transkripsyon so diskur dan form enn lartik dan sa Revi 109 la.) Li finn fye lor so talan explik realite politik byen difisil explike, dan so fason lisid ek sinp. Pu li fer sa li paret koze dan form enn striktir, ki otur bann serk, enn seri serk diferan lanpler, avek mem pwen di-milye, ziska tu dimunn gayn enn bon konpreansyon sa bann pwen difisil la. Sa zur la, Fet Travay, kan dimunn vini an fami, ena dimunn tu kalite ki prezan ena seki konpran buku dan politik, e ki swiv tu ogrin, tandi ki ena osi dimunn ki zet enn kudey anpasan lor politik, e pa tro swiv. Ena seki byen informe, ena seki zame pa finn reflesi lor bann size ki Ram pe koze. Li finn explike kimanyer kan an 2008 nuvo lalwa travay Employment Rights ek Relations Acts ti pase dan Lasanble Nasyonal dan enn moman byen presi, setadir kan klas travayer ti ariv enn pwen byen feb dan listwar. Desin Escher, Cycle, 1938 Parlman ti vot IRA, parey ERA kan klas travayer afebli Li finn dir sa ti ariv parey-parey, kan an 1973 Industrial Relations Act ti vote ek an 1975 Labour Act ti vote, e se sa 2 lalwa la ki Employment Rights Act ek Relations Act pe ranplase. Sa lepok la ti ena Leta Dirzans. Zordi febles sindika li diferan, dan lesans ki li rezilta enn bankrut enn birokrasi sindikal ki finn provok fragmantasyon dan muvman sindikal pu so prop lintere birokratik. Tu dimunn prezan ti pe dimande, Eski finn anrezistre? Pu nu kapav re-ekute? Me, natirelman non, parski tu lekipman LALIT, tu so kompyuter, so rikorder, etc finn rwine dan linondasyon. Ram Seegobin finn rapel nu tu ki buku zuti de-lit finn anfet detrir, e nu bizin rekonstrir zot ar pasyans. Li finn osi dir bann brans pe fonksyonn byen, dan sa moman dir pu Santral, dan enn fason desantralize, e li bon. Antretan, nu pe rekonstitye nu larises zuti, inklir nu zuti intelektyel, setadir nu dokimantasyon. 25 Alain Ah-Vee, antan ki Cher, finn donn randevu manb ek sinpatizan pu reynion Labaz Intersindikal, nuvo seri stedi grup Ledikasyon Politik. Li finn osi anons nuvo dat pu Revi LALIT no 109, ki pu sorti avek enn retar enn mwa akoz linondasyon. Prosenn lekol de kad finn osi anonse. Cindy ek Emilie finn lir mesaz internasyonal sutyen. E zot ti explik nu lyen ek sa bann parti politik la, ena dan Lostrali, Lafrans, Gran Bretayn, ek grup politik Nizerya, Kennya, Swazilenn, Namibi ek sindika ek individi dan Lamerik. Ena grup ki finn deza avoy nu liv teorik, pu nu kumans rekonstrir nu bibliyotek. Marlene Joseph finn sant enn sante Cry me a River dan enn mod jazz, ki nuvo pu li, enpe bluz ek enpe kare-kare. Tu dimunn ti sant Linternasyonal ansam, kutpwin leve. Apre, tu dimunn ti partaz manze ki zot finn amene, enn kwizinn varye ek ris, kom tuzur. Sa pa finn sanze, lindasyon ubyen pa. Ti ena enn festin lor tu latab. Tu dimunn ti pe riye, koze, pas enn moman dus ansam. Tradir depi web par AMS LALIT ANT KLAS SEKTER RESTORAN Kumansman mwa Me, inpe zur apre Fet Travay, dan enn restoran dan Grand Bay, enn sef kwizinye ki azir kuma sef dan restoran finn donn lord enn server amenn sandriye pu li fime dan enn landrwa dan restoran kot pa gayn drwa fime. Server-la finn refize parski pena drwa fime dan sa landrwa-la. Sef kwizinye finn fer lisansye sa server-la anplas. Kan lezot server finn tann sa, 12 server lor 14 finn sumet zot let demisyon anmemtan, apre konsertasyon. Zot finn zize ki bizin enn sel regleman pu tu travayer ek staf lor kestyon lizyenn ek sekirite. M.M.

26 NUVO LALWA TRAVAY ek LETA MUVMAN SINDIKAL Sa lartik la li rezime diskur LALIT, alokazyon rasanbleman Fet Travay 2013, par Ram Seegobin. Sink an desela, ti ena buku deba otur nuvo lalwa travay, setadir Employment Rights Act ek Employment Relations Act. Nu ti proteste kont lalwa la, 2 lalwa ki byen anti-travayer e ki reprezant enn menas pu travayer, me an 2008 sa 2 lalwa la ti finalman vote. Apre vot la, e sindika e patrona finn reklam diferan amandman. E la, nu pu truve, e sa premye pwen mo pe fer, ki muvman sindikal finn tom dan enn pyez. Pandan dernye 6 mwa, tu deba finn turn otur amandman ki Minis Travay, Shakeel Mohamed finn propoze, e finn finalman vote. Pandan 6 mwa, anplas kontiyn opoz lalwa ki ti vote an 2008, limem an antye e tu so lozik deryer li zot finn opoz zis sertin sa bann amandman la. Sa vreman ti enn pyez. E malerezman zot finn tom ladan. Sa 2 nuvo lalwa travay la, ki sanzman zot fer? Alor, ki ete sa 2 relativman nuvo lalwa travay la? Employment Rights Act (2008), ki vinn ranplas Labour Act (1975), li etablir kondisyon travay debaz. Li definir kontra travay, li definir dan ki kondisyon kapav lisansye, e ki kalite severenns alowenns, e li definir manyer kalkil overtaym, par exanp, patron bizin peye enn fwa edmi. Par kont, Employment Relations Act (2008), li vinn ranplas Industrial Relations Act (1973). Li plito reglemant relasyon ant patrona ek sindika. Li definir prosedir pu anrezistreman ek rekonesans sindika, prosedir pu negosyasyon, pu lakor kolektif, e lidefinirkilagrevkilegal,kilagrev kiilegal. Desin Hokusai, Peser Ki definir natir lalwa travay? Nu finn tann buku sindikalist koz lor nesesite enn lalwa travay ki protez travayer. Me, sa revandikasyon la li donn enn lide enpe fose lor ki rezon-det enn kad legal pu travay dan enn sistem kapitalist. Ena sertin lalwa, par exanp, otur Health and Safety, ki zot, zot efektivman sipoze protez travayer kont danze dan travay, kuma aksidan, anpwazonnman, maladi, blesir. Me, kad legal pu travay, sa li enn lot zafer. Sa kad legal la, sa lalwa travay ki enn Guvernman vote, li depann lor 2 fakter: Ki politik ekonomik ki sa Guvernman la ena. E sa bann parti o-puvwar la, zot dir u ki zot politik ekonomik ete: Zot defann enn politik ekonomik kapitalist. E kan zot anons sa, se sa ki pu vinn definir ki kalite lalwa travay zot pu vote. Rapor de fors ant patrona ek travayer, ki existe dan sa lepok kan inpoz enn nuvo kad legal. Si patrona byen organize, 26 pe met presyon for-for, lerla Guvernman aplik so politik ekonomik ek lalwa travay kare-kare dan faver patrona. Par kont, si klas travayer byen for, koeran, ena bann demand inifikater, lerla Guvernman oblize sede, fer enn kad legal ki koresponn a so politik ekonomik, me ki permet travayer fer fas a explwatasyon patrona enpe. Les mwa explik sa konsep rapor de fors ubyen balans de fors la, parski li kle pu konpran sa size la, e osi pu konpran kalite politik ki nu dan LALIT, nu amene. Kan, par exanp, lalwa IRA ti vote an 1973, li ti anplin represyon anti-sindikal, anplin Leta Dirzans; ek pu Labour Act ki ti vote an 1975, li ti tuzur pandan Leta Dirzans. Ki sa ule dir Leta Dirzans? Li ule dir miting ti interdi. Li ule dir reynion travayer ti interdi. Li ule dir lapres ti sansire. Redakter ti bizin amenn maket kot Kazern, kot Komiser Lapolis ek so zom rey lartik ki ti kritik guvernman PT-PMSD. Li ule dir, kan lagazet ti met enn kare nwar kot enn lartikfinnanleve,sapratik,liosi, ti dekrete ilegal. Sa enn Leta Dirzans. Li ule dir plis ki 100 delege sindikal ti ferme, lider sindika ek MMM ti ferme. Zot ti dan kaso. E li ti ilegal pu fer manifestasyon kont sa. Lerla IRA ek Labour Act ti vinn kodifye sa rapor de fors la, kot Guvernman, kot Rezim opuvwar ti atas lame lipye klas travayer ek so sindika. Isi mo ti pu kontan fer enn remark. A lepok ti ena enn Guvernman Ramgoolam-Duval- Mohamed-Boolell, dan bann lane

27 1970. Sa lepok kot ti vot sa 2 lalwa anti-sindikal. Alor, sa 2 lalwa la zot ti instriman sa Guvernman la pu fors klas travayer sarye tu fardo devlopman ekonomik, mem fer klas travayer sarye fardo somaz. Lerla, nu finn gayn enn long lalit kont lalwa IRA (enn lalwa ki finn rann rekonesans sindika difisil, ki finn rann lagrev ilegal, e ki finn birokratiz sindika atraver NRB ek lezot institisyon). Lagrev Ut 79, par exanp, sa gran muvman degrev la, li ti kont IRA. Sulevman 1980,liosi. Ariv 2008, ankor enn fwa ena enn Guvernman Ramgoolam- Duval-Mohamed-Boolell. E li vinn ek 2 nuvo lalwa travay. Kifer sa arive? Li ase kler kifer sa nuvo kad legal finn arive. Li akoz enn Guvernman avek enn politik kapitalist, enn politik mem neo-liberal, kuma sa Guvernman aktyel la, li vot sa 2 lalwa ki favoriz kapitalist, 2 lalwa ki anfaver patrona, parski li so politik ekonomik pu li fer sa. Li pa akoz sipa Shakeel Mohamed enn zom patrona, kuma sertin sindikalist dir. Li akoz depi tultan sa Guvernman Ramgoolam, li enn guvernman ki so politik ekonomik se pu fer so mye pu sistem kapitalist mars byen. E dan lepok aktyel samem vedir enn politikneo-liberal. Alor, rapor de fors de klas ant patrona ek sindika an 1973, li ti permet sa 2 lalwa represif a sa lepok la, akoz ti ena represyon brital kont sindika (ti mem al ziska sispann rekognisyenn, dezanrezistre sindika). E pareyman, ariv 2008, muvman sindikal ti afebli, mem pu diferan rezon, setadir akoz li ti fragmante lor bann baz birokratik, fragmante a enn tel pwen ki sa ti rann li feb. Kote sekter piblik, sindika finn redwir so lalit a okip PRB sak 3, 4, 5 an. Zot pa truv zot konserne avek lalwa travay. E kote sekter prive, bann dirizan ti dan linkapasite pu met dibut enn platform komin mem kont sa 2 lalwa ki Guvernman ti propoze. Sa fragmantasyon la, so lasurs se rivalite ant diferan birokrasi. Fragmantasyon finn aksantye buku pandan se dernye tan, anparti akoz Ashok Subron ti pe gayn buku sutyen depi andan dan Guvernman e li finn servi sa pu li agrandi so baz sindikal, ek anparti akoz Jack Bizlall ti pe menase enn fwa par an pu retir limem definitivman depi sindika. Desin Escher, Drawing Hands Lefe Nefast TUTF Anplis, kan Trade Union Trust Fund finn kumans donn larzan muvman sindikal onivo federasyon, enn seri sindika finn kree bann nuvo federasyon zis pu gayn kas 2 fwa. E kan fini gayn tu sa bann prezidan federasyon, enn nuvo lintere birokratik pran nesans: linite vinn difisil akoz pu ena enn sel prezidan, sipa enn sel sef negosyater. Alor, sa linite ki anfaver klas travayer, li an mem tan limit puvwar birokrasi ek mem restrenn nomb birokrat. Alor, akoz tu sa bann febles la, parey kuma febles ki ti kree an lane 1970 par Leta Dirzans, Guvernman finn kapav inpoz bann lalwa travay an 2008 ki permet plis explwatasyon travayer par patron, ek finn permet li azut bann amandman anti-travayer an Anfet ki kalite amandman finn vote le 9 Avril 2013? Ti ena 2-3 ti amelyorasyon lalwa Employment Rights Act, me bann problem debaz dan lalwa 2008 finn reste: kokin travayer lor overtaym reste, lisansiman fasil finn reste, ek lefet ki lasemenn kumanse nerport ki zur, sa osi finn 27 reste (setadir detrwir konsep Dimans ). Ti ena posibilite ki patron pa kapav pini travayer par dir so tan servis finn interonpe, kan li fer lagrev pu premye fwa. Me, anfet sa provizyon la ti enpe enn pyez: apre premye enn-de lane, kan buku travayer finn fini fer enn premye lagrev, ti pu ena gran gran problem divizyon ant travayer dan tu sekter, dan tu lantrepriz: ena pu nn fini fer enn lagrev, ena pa pu nn fini fer enn lagrev, alor kan pe pran desizyon lorlagrev(silitidemokratik)liti pu pli difisil ankor pu gayn enn veritab lakorite, akoz ena travayer pu perdi plas, ena pa pu perdi plas, dapre enn espes rezis ki nu sipoze ki patron ti pu bizin garde. Kote Employment Relations Act, amandman la finn rann lagrevplidifisil.lifinnsanzrapor de fors ant patron ek sindika pandan negosyasyon pu renuvle enn lakor kolektif. Parski lagrev pli difisil, patrona pu ena tandans redi laliyn ek pa negosye de bonn fwa. Zordi, li Fet Travay, enn zur ki sinboliz linite klas travayer, linite dan Moris e dan lemond. Finn swazir sa dat la, le premye Me, parski li kwinsid ek selebrasyon preske partu dan lemond. Alor li enn selebrasyon internasyonalist. Me ki nu truve? Kot linite? Sindika fonksyoner ek anplwaye para-etatik pe fer ti rasanbleman pu diskit rapor Manraj lor PRB. E sindika sekter prive divize. Ena Subron, ek so GWF, JNP ek Rezistans ki pe zwenn dan Redwi pu diskit ogmantasyon saler dan sekter Lepor, Transpor ek Lindistri Sikriyer, tandi ki Jack Bizlall ek so FPU, FTU, CTSP pe zwenn Bobasin. Ki li dan Redwi ubyen Bobasin, sa pu plito bann diskur lor kisann-la responsab pu kasir, kisann-la ki pe vann lalit travayer. Pa finn ena okenn zefor pu met dibut enn platform komin avek enn program sosyalist an faver klas travayer. Bann regrupman ki fer lor baz lintere bann diferan birokrasi, sa napa dire byen lontan.

28 Seki LALIT pe propoze Seki nu pe propoze depi lontan, se ki bizin ena enn travay konstriktif a linteryer muvman sindikal, ki li dan sekter piblik ubyen prive, pu etablir enn program revandikasyon ki met an kestyon lozik sistem kapitalist limem. Li pa fer okenn sans pu proteste kont lalwa travay ki koresponn a sistem explwatasyon ki ala baz enn lekonomi kapitalist, sirtu neoliberal, si nu pa anmemtan challennz lozik sistem kapitalis limem. Se otur enn tel program ki kapav fer veritab linite. Se dan labaz bann sindika ki sa revandikasyon la bizin devlope. Pu selebre Fet Travay, li pa itil pu rant an konpetisyon ek bann parti politik burzwa, par sey fer enn gran rasanbleman nasyonal. Seki pu plis dan lintere klas travayer, se ki enn platform initer muvman sindikal organiz enn dizenn rasanbleman rezyonal, kot diferan dirizan tu sindika kapav pran laparol, ek defann sa program initer. Nu espere ki pu Fet Travay lane prosenn, sa vinn enn realite: lerla nu pu an pozisyon pu etablir enn nuvo rapor de fors ki pu amenn enn lalwa travay ki permet klas travayer reziste kont losterite ki pe vini, kont somaz, kont menas privatizasyon, kont presyon FMI pu ogmant pri dilo ek elektrisite, presyon pu eliminn sibsid lor diri, lafarinn ek gaz, presyon lor sistem pansyon. Ram Seegobin PRI LINGUAPAX INTERNASYONAL 2013 L.P.T. GAYN PRI MONDYAL Linguapax Internasyonal finn fek donn so Pri Internasyonal Linguapax 2013 a lasosyasyon Ledikasyon pu Travayer. Zot dir zot finn donn LPT sa pri la akoz so travay pu promosyon langaz Kreol Morisyin ek Bhojpuri, anmemtan ki pu so lalit pu amenn rekonesans ofisyel sa 2 langaz la. Linguapax International ti pran nesans an 1987 swit a enn reynion exper UNESCO ki ti truv lirzans prezerv diversite lingwistik mondyal; an 2001 lasosyasyon la ti met dibut formelman par UNESCO Center of Catalonia dan Barselonn. Alor li enn lasosyasyon internasyonal ki regrup gran lingwis, serser ek akademik, depi partu dan lemond ki finn inifye ansam pu promuvwar lang maternel dan tu so larises ek diversite. Pri la, ki li ete exakteman? So pri definir kumsa: Every year, Linguapax International calls for nominations for the Linguapax Award which recognises and awards the actions carried out in different areas in favour of the preservation of linguistic diversity, revitalization and reactivation of linguistic communities and the promotion of multilingualism. Atraver sa pri la Linguapax Internasyonal dir li finn ule rann omaz (a LPT) pu so efforts déployés par votre organisation depuis plus de 35 ans, et déjà couronnés en partie par la reconnaissance officielle de ces langues en 2012 et leur progressive introduction dans le système éducatif mauricien. Nous voulons donc aussi vous encourager à poursuivre dans cette voie vers la pleine normalisation du Créole au sein des institutions politiques, administratives, éducatives et culturelles. Pri Linguapax la reprezant enn rekonesans internasyonal pu enn zefor kolektif manb ek sinpatizan LPT pu donn ful dinite e gayn ful rekonesans sa 2 lang maternel ki pli itilize dan Repiblik Moris. Li reprezant osi enn rekonesans pu persistans ek konsistans aksyon LPT lor letan pu promuvwar langaz Kreol ek Bhojpuri ek pu amenn lalit pu ki sa 2 lang la rekonet onivo Leta. Deza sertin viktwar Linguapax Internasyonal, par so Prezidan, Felix Marti, finn osi dir dan so let pu anons pri la ki LPT so travay, dan enn sertin fason, finn déjà couronnés en partie par la reconnaissance officielle de ces langues en 2012 et leur progressive introduction dans le système éducatif mauricien. Nous voulons donc aussi vous encourager à poursuivre dans cette voie vers la pleine normalisation du Créole au sein des institutions politiques, administratives, éducatives et culturelles. Anfet, li dezyem Pri Internasyonal ki LPT pe gayne pu so travay. An 2004, nu ti deza resevwar enn award byen rar, Pri Mondyal UNESCO pu Literesi (UNESCO World Literacy Prize). Sa 2 pri internasyonal pe vinn donn rezon LPT pu nu aksyon anfaver langaz Kreol ek Bhojpuri. Setadir, sa 2 pri la rekonet lefet ki LPT finn organiz pu adilt aprann lir-ekrir dan lang Kreol, fer treyning profeser literesi, devlop pedagozi, kree e inprim tex pu kur, e anmemtan fer enn Hearing Internasyonal lor Ditor ki fer kan Siprim Lang Maternel dan Lekol. E, natirelman, li pe ankuraz nu kontiyn sa long lalit la, kuma nu pe deza fer. Alor, LPT ena rezon pu: 28

29 * Lefet nu finn ekrir, pibliye e inprim tu kalite liv an Kreol ek Bhojpuri. * Lefet nu finn organiz konkur literer an Kreol. * Lefet nu finn pibliye magazinn, poster, lafis, invitasyon, taym-tebl, lartik, dayeri, trak, liflet an Kreol. * Lefet nu finn inisye ek kordinn diferan kalite aksyon pu ki lang Kreol ek Bhojpuri rekonet ofisyelman: atraver petisyon ek deklarasyon komin, amenn lezot lasosyasyon siyn Sart pu lasosyasyon gayn drwa gard zot minits dan lang maternel, ekrir let uver a Minis Ledikasyon, organiz Kolok Internasyonal, Seminar, Public Lecture, e manifestasyon divan Lasanble Nasyonal anfaver langaz Kreol. Sa pri la vinn dan enn moman inportan dan sa long lalit pu nu lang maternel. Li vinn dan enn moman kot Kreol ek Bhojpuri finn kumans anseyne dan Ferst ek Segonn. Li dan enn moman kot pena gran, gran mobilizasyon bann klas ki pli servi langaz la, me kan-mem sa, avek enpe kudme, li dan enn moman kot nu pre pu amenn langaz Kreol dan Lasanble Nasyonal osi byen ki dan biro Rezistrar Lasosyasyon. An konklizyon, tu manb ek sinpatizan LPT, nu zelev ek profeser, nu emi ek osi onore par sa Pri la. Nu ti deza fyer kan Prof. Tove Skutnabb-Kangas ek Prof. Robert Phillipson ti sumet zot Nominasyon pu LPT konsidere pu sa Pri Linguapax Internasyonal la. E nu dedye pri la: - A tu dimunn ki koz Kreol ek Bhojpuri, ki finn servi, devlop e anrisi sa 2 lang la, e pe kontiynferli. - A tu travayer, fam, zom, zenn ek vye ki finn partisip dan kur literesi LPT, antan ki zelev ubyen profeser, e pe kontiyn anim bann kur. - A tu mamb LPT ki finn promuvwar e defann nu bi, sweyn nu lasosyasyon lane apre lane, e pe kontiyn fer li. - A tu manb ek sinpatizan LPT ki finn gard nu memwar kolektif vivan dan nu prop arsiv ekri, e pe kontiyn fer li. - A tu temwin, panelist ek partisipan dan Hearing Internasyonal LPT an A tu partisipan ek ziri 5 konkur literer LPT, e a seki pu partisip dan prosenn konkur. - A tu lorganizasyon ki finn persiste servi lang maternel pu anseyne, ki zot travay parmi zanfan, adolesan ubyen adilt, e pe kontiyn servi li. - A tu lingwis, akademik, ki finn travay pu lang Kreol ek Bhojpuri, e pe kontiyn angaz zot. -Atuekrivin,poet,santer,artis ki finn ek pe kontiyne kree dan lang Kreol ek Bhojpuri. - A lekip teknik, nuvo profeser ek staf ki pe inplemant introdiksyon lang Kreol ek Bhojpuri dan primer. - A tu individi ek lorganizasyon ki finn milit anfaver lang Kreol ek Bhojpuri, e pe kontiyn milite kont van ek mare. - A tu militan langaz ki finn travay politikman e pe kontiyn travay politikman kont restan mantalite kolonyal ki anfet gard nu lang maternel oprime, militan langaz ki finn e pe kontiyn travay pu lavansman langaz Kreol ek Bhojpuri; san tu sa travay refleksyon, devlopman stratezi ek aksyon, petet nu 2 langaz maternel ti pu tuzur buku pli marzinal. Alain Ah-Vee (Pres) Rada Kistnasamy (Trez) Lindsey Collen (Sek) 29 INFO INFO INFO Tradiksyon enn poem Morisyen an 46 langaz Ledikasyon pu Travayer ansam avek Immedia finn lans enn lapel pu dimunn partu dan lemond donn kudme tradir enn poem extraordiner an Kreol dan enn lot 45 langaz. Pu fer sa finn gayn 2 semi-orizinal, setadir enn an Angle ek enn n Franse, ki oter poem la, Alain Fanchon finn donn so benefikdsyon. So poem apel Ti Bato Papye. Si u konn kikenn ki kapav tradir an nerport ki langaz, kontakte LPT pu detay. Walk-Out LPT depi MQA Depi plizir lane, Maurutius Qualifications Authority pe met dibut enn bann norm pu lanseynman literesi adilt dan Moris. So sel problem, depi kumansman finn ena enn konfizyon ant ki ete literesi e ki ete 2yem ubyen 3yem langaz dimunn. Alor, reprezantan LPT, Lindsey Collen finn explik an detay kifer UNESCO, dan lekel Leta Moris manb, ena enn definisyon byen presi ki pa fer sa konfizyon danzere la. Me, etan done bizin enn desizyon polisi lor la, depi Minister Ledikasyon, LPT pa finn kapav kontiyne dan enn tel demars ansam ek MQA. Li fer buku ditor, kan sa konfizyon kolonyal persiste, Lindsey Collen finn explik Revi LALIT. Fim k-lib Grand Rivyer Dernye fim ti Konsernan Elly, Darbareye Elly, enn fim Iranyen par Asghar Farhadi (2009), ki ti absoliman anvutan.. Prosenn fim li enn fim par Rolf de Heer (2002). Li derul dan Lostrali. Bann la pe akiz enn misye Aborizenn, The Tracker, enn krim. Trwa zom blan Ostralyen, The Fanatic, The Follower ek The Veteran ena pu misyon al may li. Alor, zot fer enn vwayaz ver danbwa Lostrali. Kontakte manb LPT pu detay ( ).

30 KOMANTER LALIT RAPOR GEOFFREY ROBERTSON LOR LALWA EK ETIK MEDYA LALIT akeyir lapros dan Rapor Geoffrey Robertson, akoz li anmemtan anfaver enn proteksyon solid pu enn lapres lib, enn garanti liberte expresyon kuma enn drwa pu tu dimunn, li anmemtan met buku lanfaz lor linportans enn medya ki koz laverite e gard so integrite. Fini ar santans prizon Avek propozisyon Rapor la pu retir laplipar lalwa kriminel ki anpyet lor liberte lapres, alafin zurnalist ek sitwayin ordiner pu libere depi sa menas konstan prizon ubyin gro lamann sinpleman akoz zot finn exprim zot lopinyon an bonnfwa. Li enn paradox, me samem propozisyon pu rann li pli fasil pu dimunn kritik lapres kan li fer erer. Sa li akoz lapres nepli pu kapav dir ki nerport ki kritik kont li, li al kont liberte dexpresyon. Lapres byin suvan interpret tu kritik pu vedir expoz zot a sarz kriminel, ki anfet ti kapav ule dir sa, manyer ki lalwa ete. Alor, kan lapres pu libere depi sa menas la, li pu dan enn sertin fason osi permet kritik kont lartik dan lapres, kritik ki a son tur pu vinn enn form kontrol sosyal ki neseser kan Leta so kontrol diminye. Sa li enn lefe lapros Geoffrey Robertson. So slogan debaz se meyer remed kont abi liberte dexpresyon se plis liberte dexpresyon. Kan pu nepli truv bann lalwa kuma Piblikasyon Fos Nuvel, Sedisyon, Utraz kont Moralite Relizye, Difamasyon Kriminel ek lezot lalwa arkaik dan nu liv delwa e kan pu reget lalwa Konntemp an profonder, sa pu reprezant enn sanzman mazer anfaver plis liberte. Dayer LALIT, kuma enn parti politik, finn sufer buku akoz sa bann lalwa represif finn servi politikman kont nu e kont liberte dexpresyon. Alor kuma enn parti, nu ena enn rezon adisyonel pu akeyir bann propozisyon pu lalwa anfaver plis liberte. Nu donn ennde lexanp. Enn nu mamb finn persikite pu utraz kont moralite piblik ek relizye akoz li finn ekrir enn roman. Enn lot mamb ti purswiv, e inzisteman truve kupab, akoz li ti pe sanse distribye revi ki pa sinye. Enn lot mamb ti gayn enn sarz molesting police 2 banane apre enn insidan banal kot li finn sanse dir enn lapolis b.. f.., ale pandan ki ti reyelman ena enn konfrontasyon avek lapolis ki ti rant dan plas prive kot nu ti pe fer enn renyon prive pu planifye manifestasyon kont George Bush ki ti pe planifye enn vizit Moris. Enn lot mamb dan mem konfrontasyon ti gayn sarz ki komkwa li finn apel enn lapolis mutuk, nu finn apre dekuver kot sa sarz, ki ti invante, la sorti. Lapolis ti pe konsilte zot dayribuk pu met enn sarz pu satisfer enn lord ki vinn depi lao. Zot finn truv enn referans kot mamb la ti servi pu fer diferans ant bann lapolis ek li ti dimande Moustache la?, ek lapolis finn mal lir zot prop lekritir, e finn met sarz ki mamb la finn appel lapolis Moutouk la. Zot erer ti vinn kler dan lakur, kan nu finn truv Dayribuk avek lantre lor ki sa sarz la ti baze. Alor, kapav bizin reget lalwa Molesting Polisye, sirtu kan li afekte liberte dexpresyon. Enn lot nu bann mamb ti gayn warning pu Utraz a lakur pu enn long analiz medikal, ki ti enn refleksyon byin poze, lor diferan prev ki ti resorti dan lanket zidisyer lor lamor Kaya, ki ti nn amenn enn gran sulevman nasyonal kont vyolans polisyer. Bann lalwa ki limit liberte dexpresyon antrenn lezot problem; LALIT suvan sufer harselman lapolis san ki zame zot 30 vinn delavan avek kit sarz. Sa li pu bann zafer kuma seki nu finn sipoze dir lor enn adverser politik dan Guvernman pandan enn diskur piblik. Par lexistans dan bann tex delwa, gayn enn klima represif sanki servi zot pu purswit formel, e sanki zidisyer mem okuran. Freedom of Information Act LALIT osi akeyir Freedom of Information Ak dan sans ki M. Robertson propoz li. Li enn nu demand depi lontan. Samem, anfet, pivo Rapor Robertson. Li pu byin bon pu tu sitwayin ek pu tu parti politik ki dan lopozisyon, ek osi pu tu zurnalis dan zot travay. Sa tandans gard tu sekre, ki ena dan Leta post-kolonyal la, li plito enn reflex represif restan depi kolonyalism. Zordi, pu ki lespas demokratik vinn pli gran dan Moris, masinnri Leta bizin vinn plis transparan pu lepep. Premye Minis Ramgoolam ti dir, avan mem Rapor Robertson, ki li pa telman anfaver sa kalite Freedom of Information Ak. LALIT fer enn lapel a tu parti politik pu sutenir enn vre lalwa pu liberte linformasyon. Prayvesi v/s kover-ep Amezir dimunn dan Langleter ti pe aprann lor exse dezel ilegal zurnalist dan News of the World, dan Lafrans dimunn ti pe aprann kuma medya ti pe anfet kasyet deryer konsep enn lavi prive sakre pu toler, mem protez, zom predater. Dan Moris, nu finn expoze a tu lede exse, setadir tro tigit ek tro buku lafuy dan lavi prive bann personalite piblik. Ka Dominique Strauss Kahn finn expoz, piblikman, kuma medya finn kasyet depi piblik ki li ti ena enn konportman predater abityel. Non selman pa ti pran viktim oserye, me enn zurnalis

31 finn mem perdi so plas travay akoz li ti fer enn sketch radyo lor DSK. Sketch la ti lor lefet ki bizin evakye tu staf fam akoz DSK pe vinn dan stidyo pu enn intervyu. Kan DSK finn demaske piblikman, li finn sufer enn pinisyon sosyal byin rezonab; li finn perdi so travay, li pa finn kapav poze kuma kandida pu Prezidan Repiblik Lafrans, so parti finn denons li ek so fam finn met li deor. Si so konportman imoral ti vinn an piblik pli avan, plizyer fam pa ti pu bizin sufer, ek limem ti kapav sanz so konportman avan li dezener telman drastikman. Muvman fam ek, an partikilye, Muvman Liberasyon Fam, inn fer enn distinksyon dan so analiz lor sa size la ant prayvesi, ki bizin proteze, ek enn lavi prive antye, ki pa kapav ek pa bizin ditu res kasyet. LALIT dakor avek sa distinksyon la. Nu ti pu kontan ki inklir distinksyon la dan enn kod etik pu medya. Bann personalite piblik pa kapav viv enn lavi prive apar net, ek krwar ki li pu res kasyet. Sa kalite konspirasyon silans la pa kapav dan lintere piblik. Dimunn ena enn sel lavi, ek dan sa lavi la, zot intimite bizin respekte, sa pa vedir bizin kasyet enn dezyem lavi an antye net, kot ena bann et imin ki bizin viv dan lonb. Isi, nu rapel de metres Francois Mitterand, ki lapres ti kasyet ziska ki Miterrand mor. Sa bann pov fam la ti kondane par silans medya pu viv zot lavi kuma bann fantom vivan. Tu leta mazor politik dan Paris ek tu zurnalis sinyor ti konn lexistans sa bann fam la dan sa dub lavi ki Mitterand ti pe amene la, ek ti abitye dir Tout le monde savait,alor ki par expre zot ti pe gard piblik dan linnyorans atraver enn konspirasyon pu maske ipokrizi sa politisyen pwisan la. Dan Moris Frankofil, premye zafer ki bann zurnalis aprann lor etik medya se prinsip sakre lavi prive bann zom politik. Dan LALIT, nu krwar ki parey kuma ki li enn devwar pu respekte intimite, medya ena osi enn devwar pu expoz bann fe kan enn dimunn inportan pe viv enn dub lavi net. Dayer nu apresye sa Zizman Resan Lakur Britanik dan ka konsernan Boris Johnson Lemer Lond, kot ziz finn dir, The core information in this story, namely that the father had an adulterous affair with the mother, deceiving both his wife and the mother s partner and that the claimant, born about nine months later, was likely to be the father s child, was a public interest matter which the electorate was entitled to know when considering his fitness for high public office. Lanfaz la li lor desepsyon. Enn dub lavi li vedir enn desepsyon a long alenn. Problem Navin Ramgoolam Me alor ki problem ete dan Moris? Kifer Premye Minis plenye lor lapres ek so lavi prive? Nu krwar ki li presizeman akoz lapres, an antye, anfet akord bann pardon pu lavi prive bann zom byin inportan, parey kuma bann Pardoner lepok Mwayenn- Az dan Lerop ti pe distribiye, parfwa vann, bann pardon lor nom Vatican. Anfet, lapres regilyerman kasyet lavi prive inavouable bann zom inportan. Nu pa pu al dan kifer dan sann lartik la. Me, kan swazir enn sel zom pu expoze, sirtu si tayminng la ena enn sinifikasyon politik, normal li pu ankoler parski ena diskriminasyon politik kont li kan medya servi sa zarm la kont zis li. Me, byen sir ki bann zurnal ek bann radio ena, ek kapav atann ki zot pu ena, zot prop azanda politik. Me sa problem pardon lapres pa pu kapav rezud par lezislasyon, e sirtu pa par lalwa represif. Zis enn Kod Etik zeneral kapav diminye li. Kuma li ete zordi, ena redakter an sef ki, dan bann moman kle, anfet menas politisyen, kuma enn santaz flagran, ki zot pu expoz lefet ki zot finn swa komandit kikenn pu servi enn keter, ubyen ki zot gard enn lot fam; ena lekter ki kapav kone, ubyin krwar ki zot kone ki politisyen sa menas la pe vize; alor ki lezot konpletman dan nwarte. Me dimunn ki vize la, li 31 sipoze santi menas la. Sa kalite zurnalism la kree enn espes bazar rimer ki pa sin ditu. Sa enn lot rezon kifer nu krwar bizin fer enn distinksyon ant prayvesi, ki bizin proteze, ek enn lavi prive an-antye ki fode pa res sekre gras-a enn konspirasyon medya pu kasyet laverite, ek ki answit permet zurnalis individyel menas pu expoz detay par but-but, kuma enn santaz. Dan LALIT, nu finn note ki sa kestyon lavi prive la, kuma lezot kestyon, suvan vinn exkiz pu Lapres swazir pu plito atak fam konserne pu pese zom pwisan la. Sa enn vye zwe macho. Metres politisyin ki atake. Fam transfiz gayn atak plis ki bann zom ki finn aste li. Ek sa pa selman par lapres. Sa enn sintom lidership macho partu dan politik, dan biznes ek mem dan sindika. Me enn bon Kod Kondwit pu lapres kapav ede ver enn solisyon. Remed rapid LALIT panse ki sa reglemantasyon lor trwa nivo ki Rapor finn propoze pu kapav ede: enn Ombudpersonn (pu dimunn ki finn leze par lapres) ki, avek so bann aseser, azir kuma enn Komisyon Medya, anplis enn Medya Trust plis indepandan ki seki deza existe. Lide se pu donn viktim enn remed vit, ek ki pa kut ser, sanki amenn represyon, sanki amenn pinisyon drakonyen lor zurnalis. Dan LALIT, nu byin kone ki sufrans medya kapav kree pu dimunn ordiner ek dimunn mizer u dimunn ki pena puvwar, kan zurnalis fer konfizyon ant enn temwin ek enn akize dan enn keys kot akize finn inkilpe pu vyol u mert, san ki zot verifye bann fe, suvan san ki pibliye enn rektifikatif, e san okenn reflex pu dimann exkiz formelman. Pwin pa kuver dan Rapor Rapor la pa mansyonn okenn mekanism ki kapav diminye konplisite andemik ki exziste ant polisye ek zurnalis. Parski zurnalis bizin linformasyon depi lapolis, lerla zot suvan kuver pu polisye

32 ki, par ezanp, servi vyolans kont deteni. Alor dan Kod Etik, ti kapav inklir enn protokol lor kimanyer fer enn reportaz lor vyolans polisyer kont deteni dan kaso. JUSTICE Asosyasyon Kont Vyolans par Ofisye Leta ti propoz enn protokol pu tu diferan profesyonel, ki inklir enn pu zurnalis, kan zot pe raport lamor ek blesir dan kaso. Seki osi inportan se lefet ki Rapor pa reysi rant dan, ni expoz, tu sa diferan nivo bayas ki ena dan Lapres ek Medya, ki ti bizin adrese dan enn Kod Kondwit: 1. Lagazet ek radyo, zot bann biznes prive, ek antan ki tel zot interese par zot profi, ek zot anfaver konsep profi an zeneral; dan ka MBC, li ena enn lintere pu fer reportaz konplezan anver guvernman ki anplas. Sa, natirelman, amenn bayas dan reportaz, ki nu bizin tultan rapel. 2. Konpayni ki rul zurnal ubyen radio ena lezot lintere biznes, par ezamp ena aksyon dan konpayni lasirans, lasante prive ubyin ledikasyon prive, ubyin zot gayn finansman depi kit Lanbasad u depi kit lorganizasyon patron. Sa osilitideveto-kler. 3. Lapres finanse buku par piblisite prive, alor gayn presyon depi sa bann bayer de fon pwisan la dan sosyete dan bann moman kle ki li dan reportaz nuvel ubyin dan analiz. Piblisite guvernman osi met presyon lor laliyn editoryal. Sa osi bizin okler. 4. Komanter editoryal suvan melanze ar fe, parfwa delibere, parfwa akoz prezize klas sosyal. 5. Bayas individyel zurnalis ek redakter, zot rol pase u fitir kuma atase depres, kapav diform fason fer reportaz nuvel. Konklizyon Pu premye fwa, asterla deba kapav kumans rant an profonder dan size etik dan medya. Sa tusel, li deza vedir Rapor la finn fer enn kontribisyon. LALIT, 21 Avril, 2013 (Pibliye an Angle lor web ) Tradir par Kisna Kistnasamy ek SK KWIN SYANTIFIK KI ETE VAKSIN? Asterla mem dan Moris, ena enn kanpayn vaksinasyon kont Lagrip sezonye ki byen komin dan liver: apepre 70,000 dimunn trwazyem az pu vaksine a traver sa linisyativ Minister Sekirite Sosyal. Mm. Bappoo, kom dabitid, finn sey tir maximem dividend politik depi sa bon mezir la: gran rasanbleman dan sirkonskriksyon Minis, zur ki lans kanpayn la, ek MBC fer li enn devwar reperkit tusa an long ek an larz dan so Zurnal Televize. Parski li enn bon mezir, Mm. Bappoo ena inpe drwa tir enn benefis politik depi sa kanpayn vaksin gratis pu dimunn trwazyen az! Parfwa dimunn dimande: abe kifer bizin refer vaksin Lagrip sak lane? Lezot vaksin pa bizin fer sak lane. Li vre ki vaksin ki tizanfan fer, avan zot kumans lekol, kont Polyo, Laruzol, Lakoklis, sa donn zanfan la iminite kont sa bann maladi la pu lavi net. Ena vaksin kuma kont Tetanos, sa li neseser fer enn booster apre 2 ubyen 3 an, si gayn enn blesir profon ki kapav infekte par bakteri Tetanos. Ena lezot vaksin ki parfwa oblize fer si enn dimunn pe vwayaze dan peyi ubyen rezyon kot ena maladi kuma Lavaryol, Lafyev Zonn, Kolera: sa bann vaksin la usi bizin refer sak fwa ki vwayaze. Resaman finn devlop enn vaksin ki bann madam fer, enn seri trwa vaksin, kont sa viris ki an parti responsab pu kanser kol literis. Ki manyer enn vaksin marse? Enn vaksin, se enn prosedir pu stimil defans iminiter natirel ki lekor enn dimunn devlope, kan li fer fas a enn infeksyon par viris ubyen bakteri. Nu tu kone ki zanfan gayn Laruzol ubyen Malmuton enn sel fwa pu lavi, ek sa li parski zot devlop iminite kont viris spesifik ki prodir sa 2 maladi la. Iminite ule dir ki serten selil dan nu disan ki responsab pu prodir antikor kont bakteri ek viris, zot fini aprann pu rekonet serten mikrob ek konbat zot tutswit avan ki mikrob la gayn letan miltipliye ek presipit maladi la. Me ena serten mikrob ki pe sanze tultan par mitasyon, ek lerla nu sistem defans nepli rekonet zot: sa li sirtu vre pu maladi kuma Lagrip. Sak lane se enn nuvo viris ki propaze dan lemond ek ki responsab pu sa maladi la. Bann vye dimunn pli expoze a konplikasyon lagrip kuma bronsit ek nemoni, ek se pu sa rezon la ki li itil pu vaksinn vye dimunn, malgre ki li neseser refer vaksin sak lane. Alor vaksin ki inzekte (ubyen bwar dan ka Polyo), zot kontenir mikrob ki finn trete de tel fason ki zot stimil formasyon antikor defansiv par nu sistem iminiter, san ki zot ena kapasite pu reprodir ek koz maladi la limem. Parfwa vaksin kapav prodir enn ti lafyev ki resanble inpe maladi kont lakel vaksin la anfet protez nu. Gras a bann kanpayn vaksinasyon o-nivo internasyonal, suvan organize par Lorganizasyon Mondyal Lasante (OMS), ena serten maladi ki preske pe disparet: kuma Lavaryol, Polyo, Lafyev Zonn, etc. Ena osi buku travay resers ki pe fer pu sey devlop vaksin kont SIDA, Malarya: ziska ler pankor reysi: pu SIDA, problem se ki viris ki responsab li atak sa mem selil dan disan ki responsab pu devlopman iminite. Me a-mezir ki serten maladi pe kumans disparet, pe truv devlopman enn latitid byen egoist ek individyalist parmi serten dimunn, sirtu dan peyi devlope dan Lerop ek Leta Zini: parski ena serten konplikasyon byen rar ki kapav gayne apre serten vaksin, ena dimunn pe sey refiz fer vaksinn zot zanfan. Sa li totalman iresponsab. Si ase zanfan pa finn vaksine, plizyer maladi ki ti lor sime disparet, pu revini. RS 32

33 KONSER A4 LIBER LENERZI MIZIKAL Grup A4 ti donn enn performans elektrik Samdi 4 Me kot Conservatoire de Musique, Kat Born. Enn lasal ranpli ar amure lamizik ti pe aplodi pu dimann ankor. Manb LALIT, Rajni Lallah, enn mizisyin fondater A4, li osi so konpoziter pli prolifik. Kreasyon lamizik A4 ek so performans sa swar la ti marke par enn kalite lenerzi ki emann depi zot lamizik, kumadir lenerzi kuma seki ena dan enn resor ki finn peze e ki lerla enn ku larg li, li nek rebondi. Ubyin kuma enn lakok dizef ki finn uver ar so lenerzi intern. Sa lenerzi la ti exprime sa swar la dan enn nuvo konfyans ki sa 5 mizisyin ena dan zot prop kreasyon ek performans, dan nuvo ritm, dan sanzman ton depi enn muvman ziska lot dan mem morso, mem dan akselerasyon briyan ek bann moman silans odasye. Zot lamizik anmemtan nuvo ek ge, ek osi ranpli ar tradisyon distile depi ansyin sedev mizikal, ek tultan lye, parfwa avek solidite, parfwa avek lezerte, ar enn kuran lamizik Morisyin, anpartikilye sega anba li. Lrik zot lamizik osi deborde avek samem lenerzi lib ki dan lamizik la. Ena Ana de Bengal ki prefer apel limem Ana olye Fidelia, kumadir lenerzi la ti dan memwar nom la limem, ki anfet li ete, dan enn sertin fason, kan bann mama Morisyin ankor apel zottifirebel dife Bengal avek enn ti ladmirasyon maske pu sa esklav ki ti met dife dan batiman kolonyal Olande, Maybur. E ena Siklonn, sa dezord deor ki antrenn sa zenn tifi dan so vortex, dan exaltasyon ek anmemtan sekirite dan godi lenerzi siklonik. E purtan lamizik la ammemtan ki li deborde ar lenerzi, li osi ipnotizan. Kumadir lor enn nivo pli profon, li pe koz ar linkonsyan dimunn ki pe ekute plis ki laplipar lamizik fer. Li e emuvan e fer reve. Petet anparti akoz zot lamizik, anmemtan ki li anrasine byin mem dan sonorite Morisyin familye, dan batman Morisyin ek realite lavi Moris, anmemtan li burzone depi brans familye lamizik klasik, Lerop, Lamerik ek jazz Afrikin, osi byin ki partikilarite lamizik Oryantal ki nu tande tulezur. Sirman sa ki pe kontribye pu fer zot lamizik ipnotizan. E dan tusala zot prop lamizik li nuvo net. Rajni Lallah ek Clifford Boncoeur lor pyano ek lagitar zot lor zot top nivo perfeksyon, mem dan bann morso lamizik exzizan teknikman ki zot finn kree, ek tulede zot zwe avek enn lantant mityel etonan. Joelle Husseiny so lavwa, enn linstriman lamizik par limem, finn anrisi dan so varyasyon not, alor ki limem li aster sifizaman alez lor lasenn pu transmet lemosyon exaltan lamizik A4 avek konfyans ek lodas. Kan li ti interpret Diego Garcia, Avril lane dernyer dan sant Nelson Mandela, li ti krake ek lodyans osi ti plore. Me lot swar li ti reysi exprim lemosyon ki ti fer li plore dernye fwa. Bater 33 Dario Mannick inspire par kontribisyon kreatif so ko-perkisyonis, Jim Bachun, ki ti enn mizisyin invite pu sa sware la, finn truv so plas dan A4, enn latas pa fasil kan u pe ranplas dan grup met siprem orizinal Jhonny Joseph ki finn al travay deor kuma mizisyin. Steven Bernon lor lagitar bas, li osi, finn ena pu ranplas enn lot met, Steve Desvaux, ki parey kuma Jhonny Joseph, finn al travay mizisyin deor, finn vinn delavan avek enn son invantif parey kuma Rajni ek Clifford. E tu mizisyin ansam finn zwe dan enn fason ini, ki ti top nivo kan zot pe inprovize, kuma li ete ar bann gran grup jazz. Li pa etonan ki magazinn Jazz byin koni onivo internasyonal, Jazz News dan so reportaz Festival Jazz Internasyonal Madajazzcar, ki ti ena Madagascar an Oktob lane dernyer, finn ekrir lor A4: La plus intéressante découverte [de Madajazzkar 2012] est celle du groupe mauricien A4, jouant des compositions inspirées, aux intervalles irréguliers et rhythms mixtes, de la pianiste Rajni Lallah, entre blues, jazz et sega mauricien,ponctuées de beaux soli de Clifford Boncoeur, guitariste. Konser la ti kumanse par enn Rekwiyem pu dimunn ki finn fek perdi lavi dan linondasyon ek dan aksidan bis, pu exprim tristes pu zurne dey, e par sa katarsis la fin liber lodyans ek mizisyin pu konser apre. Lasal ti ful. Sa ek buku lezot laspe sikse lorganizasyon performans A4 ek sikse zot albem Nu Zistwar li travay preparasyon metikile inpresaryo Gavin Poonoosamy.

34 ANALIZ LOR PALOMA (3EM PARTI) FANTO-PALOMA-TIC Zordi nu pe pibliye Part III enn analiz lor seri televize Paloma ki enn manb LALIT Brans Port Louis Lizur finn ekrir pu enn zenn akrose ar seri la. Avan mem ki Paloma retourn depi Lerop, pou Diego li pa nn akonplir nanye apart degrad limem par so mantalite arivis. Avan mem ki li koz ar Paloma, li ekout rimer ki pe flote dan vilaz e trouv pou al marye enn lot dan plas atann li returne kuma zot ti promet le 18 Oktob. Koumadir Paloma inn fini mor pu li e so nam avek enn move repitasion pe trene dan vilaz: Paloma se nek enn prostitie ki kontan kass! Pou Diego, Paloma pa nn vinn zis inpir, li nn kareman mor pu li. Me selman li res prezan e pa ka v pous li depi vilaz ou latet Diego. Paloma pa nn zis perdi so pirte sezonier, li nn vinn plis ki inpir, li ;nn vinn lemal, enn diab ante. Kan Paloma retourne, li ni enn sezonier, ni enn ki nn fer sikse deor ou inn fer defet, me enn fantom malefik, enn revenant. Paloma ni dan so lemond sezonier, ni dan lemond proprieter kot Diego anvi instal li, me dan enn lespes intermond kot li nepli existe kouma enn dimunn me enn lespri malefik. Li mem pli danzere ki Matilde ki pe vinn fol dan enn intermond ant enn tifi viole aswar par so tonton deryer paravan lalkol ek respektabilite, e lizour li et trete kouma enn nies bien respektab. Matilde usi enn fantom lor plantaston so tonton me li se enn nam pieze ki pena liberte mouvman kouma Paloma ki ant lavi Diego, tou so fami, tou sezonie, tou vilaz, e lavil Mexico. Paloma kit plantasion Diego e refiz propozision pou viv kouma so metres. Landime so konversasion ek Diego li nn fini disparet ar so mama, e pandan tout enn lane Diego res rod li, ante par li. Zame li ti pou panse retrouv li dan kompayni de lafami, La Cafetalero, kom soudirektris. Paloma li pli danzere ki enn fantom, li deplase e li aparet kot zame atann li. Li enn revenant de lemond souterin kot li nn aprann sirviv Lerop dan enn lekonomi debrouyardiz e linn fer mem zafer dan lavil Mexico. Me Diego pa kapav konpran sa, li pa nn mem anvi konn detay lavi Paloma Lerop, kot prostitision li konsidere kouma enn travay e li proteze par lalwa. E dan plas ki li trouv Paloma enn simp labourer ki nn konn trase dan pir sirkonstans, li plito experyans enn fantom ki ant so lespri, mem kan Paloma donn li bann siyn konkre so lamour. Kan Diego rant dan konpayni kuma direkter La Cafetalero, reaparision Paloma fer li vinn obsesif lor bor lafoli. Li anvi retrouv enn revenant ki nn vinn soudirektris revinn enn sezonier ki ant li. Avredir li zame inn experyans lavi sezonie ki viv dan enn konstan instabilite migrasion 34 pou gayn enn travay. Li res laplipar letan Langleter e so fami plito anrasine pou zenerasion dan later zot posede. E donk premie zafer ki ariv li se enn instabilite anvayir li, e li koumans panse Paloma ena plizir aman, ki li nn vinn enn fam fatal en plis enn fam dafer san ker. Li na pa posib pou Diego trouv enn dimoun ki nn lite pou sirviv, li nek trouv bann antite lotremond dan Paloma: si li pa enn fantom revenan, li enn ninfoman ou enn sikib ki ant li kan li nn soule. Li sispekte tou exportater kafe pe gard Paloma, ou plito Paloma pe gard zot, sinon kuma li nn kapav ariv kot linn arive? Se plito dan mem loptik Diego ki tout lafami Sanchez get Paloma e donk li difisil pu koz lamour sinser Diego. Akoz bann Sanchez, Paloma nepli Poloma parski li vinn usi Theresa, Elena e Margot, me lerla so miltip idantite teroriz zot. Pou koumanse Berenice li netman prefer Elena ek enn repitasion sediktris plito ki rivaliz ek fantom Paloma. Pou Barbara, Elena se enn manzer zom e donk li instal tou kalite piez pou fer Elena kit kompayni. E kan Barbara dekouver ki Elena se Paloma, so isteri ar Berenice ariv lapoze kot zot invant lasertitid ki Paloma inn gard so mari, plis tou exportater kafe e ki li nn fer boukou frod usi. Bann komplis Barbara se tou so belfami ek Diana, ser Diego. Zot tou inn pli fasilman krwar Fabian lor la, mem granmer Ines ki mefie Fabian. Tousa montre ki ena enn prosesis ki transform enn sinp sezonier a enn zar anti-ikonn menasan, destrikter e demoniak. Lemond bourzwa ena sa kapasite ek

35 fasilite pou konstrir enn dimoun kuma enn lapest mortel e plis, enn antite malefik. Se enn lespes demonizasion Paloma ki anklanse koumadir se lediab anpersonn ki pe dominn e persekit pov Diego ki finalman trouv pou aksepte revelasion Fabian, so kouzin, ki dir li ki Paloma ti so metres. Tou sa moman ki li nn pas ar Paloma avan ki zot sove pou al Lavil Manzanillo pa nn servi li nanye. Li tom dan piez Fabian, le vre diab an personn, ki pas zis pou enn gran magna inpe arogan. Ofet bann vre diab dan Paloma se bann dimoun kouma Diego, Fabian, Madam Ines ki kapav manigans bann pir kouba me res bann pov dimounn ki bizin eskiz zot pu zot erer. Zot touzour bann parfe dimounn ki ferm lor later parski zot posed later la, anrasine ladan, zot lwin de bann travayer itineran ki si pa pe ramp lor later pou gagn lavi, bizin kasiet dan souterin kuma bann kadav ou vinn bann sou-imin invisib, revenan, fantom ante, lespri mesanste, tou apart enn simp imin ki pa posed nanyin. TR, brans PL Lizur BANGLADESH MOVE KONSTRIKSYON PROVOK LAMOR 1,100 TRAVAYER Le 24 Avril 2013, dan lavil Dhaka dan Bangladesh finn ena efondreman Rana Plaza, enn gran batiman kot ti ena 5 lizinn textil ki ti ena kontra pu fabrik bann gran linz mark konpani miltinasyonal kuma Benetton, Wal-Mart, Primark, Loblaw (pli gran senn sipermarse dan Kanada) ek Joe Fresh. 80% exportasyon Bangladesh li fabrikasyon linz ek li dezyem pli gro ekportater dan lemond apre Lasinn. Lapey Travayer li otur Rs1,900 par mwa dan bann kondisyon travay danzere. Dan sa efondreman katastrofik la, lor 3,000 travayer ki ti pe travay, 1,125 travayer finn perdi zot lavi, lezot dimunn finn resi sove depi rwinn sa batiman la ek finn ena buku blese. Li pa premye aksidan indistriyel sa natir la. Novam lane dernye finn usi ena enn insandi ki finn amenn lamor 112 travayer. Apre efrondreman, dimunn dan Bangladesh finn ankoler, finn ena manifestasyon, bann travayer finn usi atak bann lizinn textil ek finn ena konfrontasyon avek lapolis. Manifestan ek Parti Kominis Bangladesh finn dimann Guvernman pu aret bann dimunn ki responsab pu sa aksidan indistriyel la (1). Swit a sa muvman la, Guvernman Bangladesh finn ferm 18 lizinn textil pu rezon sekirite. Guvernman finn blam proprieter ek inzenyer sa konplex indistriyel ki finn servi materyo konstriksyon ki inklir feray, blok, sima movez kalite. Li inportan pu note ki zot finn mont trwa letaz adisyonel ilegalman. Bizin fer resortir ki malgre ki ti kapav sov lavi imin, naryen pa finn fer. Lavey sa efondreman la dimunn finn raporte ki ena bann felir dan konstriksyon dan sa imeb la me malgre sa, responsab lizinn finn swazir pu innyor sa warning la ek finn uver zot lizinn. Proprieter sa batiman la finn arete, sertin lezot manejer lizinn finn al kasyet ek bann biznesman internasyonal dir zot pa konserne avek efondreman sa batiman la. Enn tel katastrof fer nu realize dan ki move kondisyon travay buku dimunn pe viv. 2 Konfederasyon sindikal, IndustriALL (ki regrup 50 milyon Travayer minyer, lenerzi ek manifaktirye dan 140 peyi) ek UNI Global Union (ki ena 20 milyon manb) pe amenn kanpayn depi 2012 pu fer bann gran konpani siyn lakor ki pu kuver 1,000 lizinn textil dan Bangladesh lor prekosyon kont insandi ek pu respekte norm sekirite dan konstriksyon batiman. Sa lakor la pu permet inspeksyon indepandan lor sayt travay, komite lasante ek sekirite travayer. Sindika pu usi ena akse lor sayt travay ek pu aplik Konvansyon 155 ILO, ki donn drwa travayer pu refiz fer travay danzere. Se nek semenn dernye ki sertin gran konpani abiyman Britanik, kuma Benetton, Marks & Spencer, Tesco, Primark; Espanyol kuma Inditex, Mango; Swedwa kuma H&M, C&A; Kanadyen kuma Joe Fresh ek Amerikin kuma Tommy Hilfiger, Calvin Klein, Alman kuma Tchibo.sq ek lezot (2) finn siyn sa lakor la. Walmart ki enn bann pli gran distribiter textil pa finn siyn sa lakor la ziska ler. Cindy Clelie (1)Green Left, Bangladesh: Factory boss arrested as rage hits streets, April 29, 2013 (2) Lezot konpani inklir PVH, El Corte Inglés, jbc, Carrefour, KiK, Helly Hansen, G-Star, Aldi, New Look, Mothercare, Loblaws, Sainsbury s, N Brown Group, Stockmann, WE Europe, Esprit, Rewe, Next, Lidl, Hess Natur, Switcher, Abercrombie & Fitch, Bonmarche, John Lewis, Charles Vögele, V&D, Otto Group, s.oliver, HEMA, Comtex, Fat Face, Ernsting s family, Newtop. 35

36 LA SYRIE: ATAK DEPI ISRAEL Depi plis ki 2 an lepep Lasiri pe fer sulevman kont diktatir rezim Bashar al-assad. Assad ankor opuvwar e li pe tini sirtu gras a so laparey militer, so avyon, tennk, misil. Dapre sif Nasyon Zini depi sulevman finn ena 70,000 mor ek preske 5 milyon dimunn finn bizin deplase. Fas a rezim Assad ena diferan kuran ek grup ki pe reziste: ena nasyonalist, enaintegristtukalite,enaintegrist ki pe travay su lord Larabi Saudit ubyin Quatar, ena lezot grup ki pe azir dan lintere inperyalist US, UK ek Lafrans. Me, li inportan note ki ena osi buku aktivis alabaz ek dimunn ordiner ki depi kumansman sulevman pe amenn enn rezistans lor baz sekilye, ki pemilitanfaverplisliberte,egalite ek lazistis, ek ki pe rod sosyalism ek demokrasi. Dan sertin lavil, sa dernye kuran revolisyoner la li byen for. Ena komite abitan ki rul zot prop kartye dan zonn nepli su kontrol Assad, kuma dan Daraya. Anmemtan ki sulevman pe derule, Israel finn atak Lasiri. Avyasyon Israelyin finn bonbard enn kartye kapital Damas. Premye Minis Netanyahu finn deklare apre sa latak la ki bi Israel se pu garanti so fitir. Samem parol li ti servi pu averti kont enn latak lor sit nikleer Liran. Seki Israel pa kontan, se li truv Assad kuma enn alye rezim Liran, e osi kuma enn alye Palestyin kont Israel. Prezidan Obama so kote finn tutswit defann drwa Israel kuma enn Leta suverin pu pran mezir neseser pu protez li. Me eski zis Israel ki ena suverennte? Eski Israel respekte suverennte so vwazin? Komye fwa Israel finn atak so vwazin dan Palestinn, Liban, Liran, Lezip, Zordani e finn sutenr pei inperyalis ki atak pei ek lepep sa rezyon la? Sa agresyon militer Israel kont Lasiri kapav antrenn enn eskalad militer dan enn rezyon kot deza ena buku tansyon ek konfli. Aster finn ena akrosaz ant larme Israel ek Lasiri lor Golan Heights, enn but teritwar Lasiri ki su lokipasyon militer ilegal Israel depi 1967 apre Lager sis zur. Israel finn tultan ena enn politik expansyonis militer, e pe tultan azir kont lalwa internasyonal, atak pei vwazin. Politik Israel ek so alye inperyalist US finn ek pe kontiyne amene dan sa rezyon la pa ditu dan lintere lepep Lasiri e lezot pei larezyon. Tusala montre kimanyer dan bann sulevman popiler, nerport ki kote li ete dan lemond, li neseser pu byin vit devlop enn program politik kler ek koeran, pa zis fer sulevman san enn proze politik.nu tu finn truve kimanyer dan Lezip ek Tinizi, finn zet diktater, me lerla integris pran puvwar. Alain Ah-Vee KREASYON ZORDI SULTANA HAUKIM Family Picture 36